جایی برای پنبه‌زن‌ها نیست

صدایشان همیشه طنین انداز عصرهای جمعه در کوچه های قدیمی شهرمان بود. با لحنی کشیده : « لحاف دوزیه»
لحاف دوزانی که حالا مدتهاست صدای خش دارشان از کوچه پس کوچه‌های شهرمان به گوش نمی‌رسد و ماشین‌های پنبه زنی پر رنگ‌تر از همیشه جای دستگاه‌های قدیمی لحاف دوزان را گرفته‌اند؛ دیگر بازارها پر شده است از مغازه‌هایی که انواع و اقسام لحاف‌ و پتو‌ها را می‌فروشند و مردم هم با زیاد شدن محصولاتی که می‌توانند برای خانه‌ها و اتاق خواب‌هایشان بخرند، راحتی تهیه پتوهای گرم و نرم گلدار را به زحمت آوردن پنبه زن‌ها و لحاف دوزها به حیاط خانه‌هایشان ترجیح داده‌اند.

خیلی‌ها لحاف دوزی را شغلی رو به فراموشی می‌نامند. این به آن خاطر است که با گسترش ابزارهای ماشینی، صنعت دستی لحاف دوزی و تشک دوزی به مرور محدود شده و پتو، لحاف و تشک‌های فنری تولید کارخانه‌های مدرن جای دست ساخته های پنبه زن و لحاف دوز سنتی را گرفته اند. با این حال بسیاری از قدیمی‌های این شغل معتقدند با حمایت دستگاه های دولتی می توان صنعت دستی لحاف دوزی را احیا کرد. طبق گفته بعضی از این لحاف دوزان  صنعت دستی لحاف دوزی رو به نابودی است زیرا مردم بیشتر به خرید پتو، لحاف و تشک ماشینی تمایل دارند.
در روزگار نه چندان دور اغلب مردم لحاف و تشک خودشان را با پنبه درست می‌کردند و اگر هم خودشان این کار را انجام نمی‌دادند این کار را به کسانی که کارشان پنبه زنی بود می‌سپردند. هر سال تابستان، مردم لحاف و تشک‌ها را از هم باز می کردند و پنبه‌های درون آن‌ها را جلو پنبه زن می‌ریختند تا با کمان پنبه زنی، پنبه‌های درهم فشرده را از هم باز کند و لحاف و تشک نو برایشان درست کند . پنبه‌زن‌ها گاهی چند روز صبح تا غروب توی یک خانه کار می‌کردند تا بتوانند پنبه ی همه لحاف و تشکهای آن خانه را بزنند. صاحب‌خانه ها به پنبه زن‌ها ناهار و آب و چای می‌دادند و از آن ها پذیرایی می کردند تا کارشان را خوب انجام دهند .

 رییس اتحادیه لحاف دوزان مشهد نیز که از هفت سالگی به این هنر دستی اشتغال دارد می گوید، لحاف دوزی به عنوان یک هنر و صنعت دستی حامی ندارد و سازمان صنایع دستی از لحاف دوزان حمایت نمی کند: « لحاف دوزی یک هنر و حرفه سنتی است که با فرهنگ ما آمیخته از این رو باید چاره ای اندیشیده شود تا این حرفه احیا و ابقا شود.»    
 محمدرضا اشرفی گفت: «اگر دستگاه های ذی ربط از این صنف حمایت کنند، لحاف دست دوز حتی جایگاهش را در تجارت خارجی باز خواهد کرد.»      

شب یلدا، شبی مهم برای پنبه زن ها
آنگونه که می‌گویند کاروبار شغل «پنبه زنی» و افراد پنبه زن در چند روز مانده به شب یلدا کاملا رونق پیدا می کرده است. حکایت جالبی که در این باره نقل شده این است که خانواده‌های دارای دختر دم بخت علاوه بر سپردن تشک و متکاهای خود به پنبه زن، هدف خاصی را دنبال می کرده‌اند. آن هدف هم چیزی به جز اعتقاد به رسم بخت گشایی نبوده است.
البته برای این رونق قصه‌هایی نقل شده است. در حکایت‌های قدیمی آمده است که والدین دختران دم بخت هنگامی که پنبه زن به هر دلیلی دست از کار می‌کشیده و آنها کمان پنبه زنی را تنها می‌یافته اند فورا دختر موردنظر را از میان کمان عبور می داده اند و معتقد بوده اند که بخت دختر همانند زه کمان به زودی گشوده خواهد شد.
اما پاره شدن چله کمان آن هم در شبی چون شب «چله» که کاروبار سکه است برای پنبه زن ها به عنوان یک مصیبت قلمداد می شده و آنان معمولا سعی می کرده اند که چهارچشمی مواظب کمان خود در خانواده های دارای دختر دم بخت باشند یا پیشنهاد کار از سوی آنان را نپذیرند.

44/131