آمریکا ۵ ساعت بعد از این اتفاق مسوولیت آن را برعهده گرفت و مقامات این کشور تایید کردند که جنگنده‌هایی که در مسیر پرواز هواپیمای ماهان از تهران به لبنان ایجاد مزاحمت کرده بودند، آمریکایی بوده‌اند. در همین راستا، بیل اوربان سخنگوی فرماندهی مرکزی آمریکا در این باره مدعی شد که یک جنگنده اف-۱۵ در ماموریت هوایی همیشگی خود برفراز پایگاه التنف در سوریه اقدام به بازرسی بصری هواپیمای مسافربری ماهان ایران کرد و این اقدام در فاصله‌ای ایمن با هواپیما انجام شد و خلبان جنگنده پس از اطمینان، از آن هواپیما فاصله گرفت.
کنوانسیون شیکاگو مصوب 7 دسامبر 1944 در رابطه با امکان اقدام نظامی علیه هواپیماهای غیر نظامی میباشد که رویکرد ایکائو در حوزه ی امنیت هوانوردی را تشکیل می دهد. ماده ی 3 مکرر این کنوانسیون با هدف ممنوعیت هر گونه اقدام مسلح علیه هواپیمای کشوری و متعاقب سرنگونی هواپیمای 007 کره در دسامبر 1983 به کنوانسیون شیکاگو اضافه شد. در این قضیه یک فروند هواپیمای 747 کره در سپتامبر 1983 بدون مجوز وارد قلمروی هوایی شوروی سابق شد. هواپیماهای شوروی این هواپیما را رهگیری و علامت های هشدار دهنده برای ان ارسال کردند که هواپیمای مزبور به این علائم پاسخی نداد به همین دلیل شوروی این هواپیما را بر فراز جزایر ساخارین که نقطه ی خروجی هواپیما از خاک این کشور بود، سرنگون کرد. شوروی ادعا میکرد که هواپیمای کره غیر نظامی بوده اما نحوه ی عملکرد ان طوری بوده که وجود اهداف خرابکارانه و جاسوسی را احتمال میداده است. این اقدام با واکنش گسترده ی دولت ها مواجه شد به همین خاطر در جلسه ی فوق العاده‌ی شورای ایکائو دولت ها تصمیم گرفتند تا موضوع اصلاح معاهده‌ی شیکاگو در خصوص تعهد عدم توسل به زور علیه هواپیمای غیر نظامی را در دستور کار قرار دهند و بدین ترتیب ماده ی 3 به تصویب دولت ها رسید و انها با در نظر گرفتن حقوق و تعهدات خود در منشور ملل متحد، تصدیق کردند که از به کاربردن سلاح علیه هواپیمای غیر نظامی در حال پرواز خودداری کنند.
ماده 44 کنوانسیون شیکاگو به صراحت هدفها و مقاصد سازمان را بیان کرده که عبارت است از توسعه اصول و امور فنی هوانوردی بین المللی و تحکیم برنامه و پیشرفت حمل و نقل هوایی بین المللی به طوری که: سلامتی و توسعه منظم هواپیمایی کشوری بین المللی را در سراسر جهان تأمین سازد، فنون مربوط به طرح هواپیما و به کار انداختن هواپیما را به منظورهای صلح جویانه تشویق نماید و همچنین سلامتی پرواز را در هوانوردی بین المللی توسعه دهد.
با این وجود طریقه ی حکمیت و دادخواهی در مواد 84، 85 و 86 کنوانسیون شیکاگو تصریح شده است که در صورت حل و فصل نشدن موضوع در شورای ایکائو، طرفین دعوی میتوانند موضوع شکایت خود را از طریق دیوان بین المللی دادگستری پیگیری نمایند. بر این اساس ماده ی 84 کنوانسیون اشعار میدارد: چنانچه عدم توافقی بین دو یا چند کشور متعاهد راجع به تفسیر یا اجرای این قرارداد و ضمایم آن حاصل گردد و نتوان آن را با مذاکرات حل نمود، بر حسب درخواست هر کشور ذی مدخل در عدم توافق برای اخذ تصمیم به شورای ایکائو ارجاع خواهد شد، هیچ یک از اعضای شورا در مورد هر گونه اختلافی که خود در آن شرکت دارند، حق رأی نخواهند داشت. هر کشور متعاهدی می تواند با رعایت ماده هشتادوپنج از شورا، به یک دیوان داوری که مورد موافقت طرف دیگر اختلاف باشد و یا به دیوان دادگستری بین المللی تقاضای تجدیدنظر بدهد.
اما انچه حائز اهمیت است اینکه نیروهای تروریستی امریکا به طور غیر قانونی و بدون اخذ مجوز از دولت دمشق در پایگاه التنف مستقر شده اند و از سویی دیگر در خاک کشور ثالث برای پرواز مسافربری ایجاد مزاحمت کرده اند. این در حالی است که هواپیماهای کشوری با فرکانس باز پرواز میکنند و کریدور پروازیشان کاملا اشکار است و هیچ گونه تهدید نظامی را نمیتوان برای انها متصور شد. با این حال قرار است به‌زودی ایران طی نامه‌ای مراتب اعتراض و جزئیات این حادثه را به سازمان ملل متحد اعلام کند. ازسوی دیگر سازمان هواپیمایی کشوری طی اطلاعیه‌ای تعرض جنگنده آمریکایی به هواپیمای ماهان را مصداق بارز نقض حقوق بین‌الملل توصیف کرد و خواستار بررسی این حادثه در ایکائو شد. سازمان هواپیمایی کشوری همچنین بر اساس مفاد ضمیمه ۱۳ پیمان شیکاگو ضمن برقراری تماس با طرف سوری، خواستار بررسی سریع و دقیق رویداد شد. همزمان نیز معاون حقوقی رئیس‌جمهور نیز اعلام کرد ایجاد مزاحمت برای هواپیمای مسافربری ماهان تعقیب حقوقی به‌دنبال خواهد داشت. البته سابقه نشان می دهد که رژیم تروریستی آمریکا پایبند هیچ قانون و مقرراتی نبوده و سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران با 290 سرنشین و قتل زنان و کودکان، نشانه بارز آن است. متاسفانه در زمان ترامپ که با شیوع پاندمی کرونا تروریسم اقتصادی و پزشکی علیه مردم کشورمان را تشدید کرده است، عدم پایبندی به مقررات بین المللی افزایش بی سابقه ای یافته است و این رژیم به هرنحوی بدنبال تحریک ایران برای درگیری نظامی است. بر عهده ی مجامع بین المللی است که بیش از این اجازه ی رفتارهای غیرقانونی و غیر انسانی رژیم آمریکا را ندهند و مانع بروز فاجعه ی انسانی دیگری بدست تروریستهای آمریکایی شوند.
*کارشناس روابط بین الملل
310 310
نظر شما