بدترین کار در بهترین زمان برای زلزله

سالهاست درباره زلزله های کشور و بخصوص زلزله بزرگ محتمل تهران بحث و گفتگو می شود. سخن گفتن درباره زلزله و یاداوری آنچه متخصصان امر به وضوح بر اساس مطالعات علمی خود از شرایط بعد از زلزله شهری مثل تهران می بینند و می گویند، هر از گاهی آنقدر هم بد نیست ! این گونه مطالب هم اتمام حجتی است برای دست اندرکاران شهری و هم به گونه ای بخشی از آموزش های همگانی زلزله را پوشش می دهد.  

در راستای یاداوری برای هر دو گروه یعنی مسولان و مردم، توجه خوانندگان این یادداشت را به بخشی از سخنان معاون محترم آموزشی دانشگاه تهران در خصوص تعمیر و بازسازی خوابگاه های آن دانشگاه جلب می کنم، عین خبر:
 معاون دانشجویی دانشگاه تهران درباره آخرین وضعیت بازسازی و تعمیرات خوابگاه‌ها گفت: ۳ خوابگاه سطح شهر، در حال بازسازی است و ۲ خوابگاه دیگر در حال تعمیر و تجهیز وسایل گرمایش سرمایشی است که حداکثر تا پایان تیرماه به اتمام می‌رسد. ۲ خوابگاه نوساز در کوی دانشگاه نیز تا مردادماه افتتاح خواهد شد. لینک خبر اینجا؛   

این خبر خوب، همان “بهترین زمان" را بیان می کند در حالی که تعمیر و بازسازی بدون مقاوم سازی برای زلزله "بدترین کار" را تداعی می نماید، یعنی بدترین کار در بهترین زمان! بارها در یادداشت ها و مقالات خود، بهترین زمان را برای مقاوم سازی بناهای موجود که در هر مقطع زمانی در کشور حدود ٩٥٪؜  بناهای کشور را تشکیل می دهد،  زمان بازسازی و تعمیرات اساسی انها بیان کرده ام. تجربه نزدیک به چهل ساله ام در مقاوم سازی ساختمان ها برای زلزله حاکی از آن است که بجز ساختمانهای خاص (عمومی، تاریخی، تاسیسات و شریان های حیاتی و مهم) در شرایط عادی امکان توجیه اقتصادی برای مقاوم سازی انها در برابر زلزله بسیار ضعیف می باشد، مگر در شرایطی که قرار است تعمیرات و بازسازی اساسی صورت پذیرد. البته به تجربه اینجانب چنانچه هزینه مقاوم سازی لرزه ای با هزینه بازسازی توام شود در ان صورت برای هر ساختمانی در هر شرایطی کاملا قابل توجیه می شود. در نتیجه این کار "بهترین کار برای بهترین زمان" برای مقابله با زلزله برای آن ساختمان خاص به حساب می اید.

البته نمی دانم، در این خوابگاه ها مقاوم سازی برای زلزله مد نظر بوده یا نه ؟ متاسفانه به تجربه دیده ام که این کار عموما در بازسازی ها دیده نمی شود. به هر حال از این فرصت و فرمایش همکار محترم دانشگاهی خودم حسن استفاده را کردم تا زمان مقاوم سازی بهینه و نکته مهم و اقتصادی در مقاوم سازی ابنیه را برای مقابله در برابر زلزله یاداوری کنم.

 البته بارها و بیش از بارها دیده ام که در دفاتر فنی دولتی، دانشگاه ها، پتروشیمی ها، نیروگاهها و ... فقط تاکید بر ظاهر بناها بوده و هزینه های میلیاردی تعمیرات و بازسازی حتی در برخی موارد تحت عنوان مقاوم سازی البته غیر اصولی ، عملا در زلزله بعدی همانند پودری در هوا رها خواهد شد، شک ندارم.  

غربی ها مثلی دارند تحت عنوان «cover all the grounds” که در بعضی جملات خود استفاده می کنند. بله میشود تمام اهداف و حتی نیاز های خاص یک کارفرما ! را یکجا پوشش داد و با همان مقدار بودجه نهایت ایمنی و صرفه جویی را هم داشت. بسیاری از این نوع تفکر خوششان نمی آید !  ولیکن ان شا الله این مسیر را من بعد دنبال کنیم همانطور که دنیا از ٤٠٠ سال پیش در این مسیر ادامه می دهد. نمی شود چندین بار و هر بار ملیاردها برای یک بنا هزینه کرد ، اقل اقلش از انصاف بدور است  ! 

*  استاد نمونه کشور، در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران کشور