تأثیر زبان فارسی بر زبان و ادبیات آسیای جنوب شرقی

در مورد تأثیر زبان فارسی بر زبان و ادبیات آسیای جنوب شرقی ، بر اساس تحقیق آقای دکتر اسماعیل مارسینکوفسکی استاد دانشگاه بین‌المللی اسلامی مالزی که تحت عنوان "از اصفهان تا آیوتایا" در ماه مارس 2004 چاپ شده است،به دنبال پیدایش هسته‌های سیاسی که در پی شکل‌گیری تمدن اسلامی بخصوص پس از یورش ترک‌ها و مغول‌ها در قرون 10 تا 13 میلادی به وجود آمدند، زبان عربی که در همه جا معمول بود جای خود را به زبان فارسی داد. زبان فارسی از آن پس همچون یک گویش مختلط و به عنوان پیش برنده تمدن اسلامی در ایران، آناتولی، آسیای مرکزی و شبه قاره هند همه گیر شد.در نتیجه، حدود زبان عربی که دیگر برای مردم عادی قابل فهم نبود در حد نماز و مناجات‌ها باقی ماند. تأثیر زبان فارسی در مسلمان کردن مردم شبه قاره هند از نمونه‌های بارزی است که باید در این مجال مورد تأمل قرار بگیرد. از دیگر موارد تأثیر زبان فارسی می‌توان به مبادلات فرهنگی خاورمیانه و بالاخص ایران با منطقه آسیای جنوب شرقی در قبل از اسلام، یعنی دوره ساسانی، نام برد. بر اساس تحقیق آقای مارسینکو فسکس،نفوذ ایرانیان حتی در لغات زبانهای مالایی  و تایلندی از قرن 16 قابل تشخیص است.در زبان تایلندی کلماتی که دارای ریشه فارسی هستند وجود دارند. کلماتی همچون درک کلاپ (مثل گلاب) به معنی گل رز که از ریشه فارسی گرفته شده‌اند. علاوه بر این، در کلمات کلم پلی (گل کلم) و کلم درک (کلم) ریشه فارسی کلم وجود دارد. "کلم درک" در زبان تایلندی دقیقاً معادل کلمه فارسی گل کلم است. اصطلاح تایلندی برای کلمه خالص نیز دارای ریشه فارسی «ناب» است. ولی یکی از مهم‌ترین کلمات عاریتی فارسی در زبان تایلندی اصطلاح فارنگ(فرنگ)است که به اروپاییان اطلاق می‌شود .کلمه‌ای که برای هر جهانگردی که چند روزی در تایلند اقامت کند آشنا است. ریشه این کلمه به زمان جنگ‌های بین اعراب و دشمنان خارجی (فرنگیش ) بر می‌گردد. بدون شک، تاریخ ورود این کلمات فارسی را باید در زمانی جست‌وجو کرد که گروه موفقی از تجار فارسی زبان از قرن 16 به این طرف در آیوتایا پایتخت آن زمان سیام سکونت داشتند. دکتر اسماعیل مارسینکوفسکی در کتاب "از اصفهان تا آیوتایا " معتقد است که مهاجران ایرانی نقش بسیار مهمی در سیام قرن هفده ایفا کردند. به خصوص در زمان شاه نارای که از 1656-1688 تاج سلطنت را بر سرداشت ایرانیان دارای مقامات عالی رتبه درباری و مقامات محلی بودند.اوج فعالیت ایرانیان در تایلند زمانی بود که دولت‌های صفوی و سیام در نیمه دوم قرن هفده به تبادل مقامات سفارتخانه‌ای پرداختند. آخرین آن هم البته هیاتی بود که از طرف شاه صفوی منشی آن هیات، ابن محمد ابراهیم، گزارش آن سفر را در کتابی به نام کشتی سلیمان گردآورده است. در خلال چند دهه اخیر چندین مطالعه ارزش‌مند در این زمینه انجام شده‌است. ولی کار یکی از دوستان و همکاران من در وزارت امورخارجه یعنی آقای خوش هیکل آزاد را که خود به زبان‌های مالایایی و اندونزی تسلط دارد ، از لحاظ تحقیقاتی جامع‌تر از بقیه است. کلمات عاریتی عربی و سانسکریت در گویش قدیم و جدید  بسیار بیش از کلماتی هستند که اصالت فارسی آنان مشخص شده است. ولی استفاده مکرر از لغات فارسی در کلمات روزمره هم‌چون انگور و دیوان  نشان از این دارد که حضور زبان فارسی در زبان تائی قابل انکار نیست. در ارتباط با نفوذ ایرانیان باید به حمزه فنصوری اصلی‌ترین اشاعه دهنده تفکر وحدت الوجود نیز اشاره داشت. حمزه فنصوری در آیوتایا پایتخت سابق تایلند که محل زندگی جامعه‌ای از شیعیان تاجر اهل ایران بود، متولد شده است. وی در یکی از شعرهایش به زبان مالایایی، وقتی درباره محل تولدش، شهر ناو (آیوتایا) سخن به میان می‌آورد می گوید  شهر ناو جایی است که او وجود دوباره پیدا می‌کند، وجودی که او را به طرف جاده عرفان هدایت می‌کند. او نه تنها با زبان مادریش بلکه با گویش‌های عربی و فارسی نیز آشنایی داشته است. می‌توان مدعی شد او با ادبیات کهن فارسی همچون کارهای عبدالرحمن جامی نیز مانوس بوده است. فنصوری در چندین کار از امام اول شیعیان حضرت امام علی (ع) نام برده است و به نظر بسیاری از محققان از جمله مارسینکوفسکی ، حمزه فنصوری بسیار پیش از آن به مذهب شیعه گرویده بود. وی در کتاب تاریخ ارتباطات ایران و سیام آورده است که در قرون 16 و 17 شیعیان دوازده امامی در سیام دارای مرکزیت بوده اند.