یا در فیلم‌های پلیسی دیده‌اید که تعدادی از ماموران اینترپل برای دستگیری تبهکاران فراری، راهی کشور‌های دیگر می‌شوند و در آنجا با کمک ماموران پلیس آن کشور، دست به عملیات مختلفی می‌زنند. اما آیا می‌دانید که اصلاً اینترپل چیست، چه وظایفی دارد و چه مواقعی و در چه پرونده‌هایی وارد می‌شود؟ برای پاسخ دادن به این سوالات، با سرهنگ حمید‌رضا مخدوم، جانشین مدیر‌کل پلیس بین‌الملل ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم. گفت‌وگویی که به خاطر مسائل امنیتی و محرمانه بودن فعالیت‌های پلیس بین‌الملل، خیلی هم ساده نبود. سرهنگ مخدوم توضیح می‌دهد که اینترپل از چه زمانی به وجود آمد و فعالیت آن در کشور‌های مختلف چگونه است.
*جناب سرهنگ، ابتدا توضیح دهید برای آنکه یک متهم از طریق اینترپل تحت تعقیب قرار بگیرد، چه فرآیندی باید طی شود؟
در این مرحله، اطلاعات کاملی از طریق مراجع قضایی از قبیل عکس، اثر‌انگشت، آدرس فرد و جزئیات جرم ارتکابی به پلیس بین‌الملل ایران گزارش می‌شود و پس از آن، این ماموران اینترپل هستند که کار تعقیب را برعهده می‌گیرند.
چنانچه کشوری که فرد به آن فرار کرده مشخص باشد، موضوع از طریق سایت سازمان اینترپل فقط به کشور مورد نظر منعکس می‌شود. اما اگر مشخص نباشد که متهم به کدام کشور فرار کرده، سازمان این امکان را برای کشورها فراهم کرده تا با صدور بخشنامه‌ای تحت عنوان بخشنامه قرمز در کمترین زمان، موضوع را به همه سازمان‌ها منعکس کند و به این ترتیب فرد در همه کشورها به عنوان یک مجرم تحت تعقیب شناخته می‌شود. در مبادی ورودی و خروجی کشور‌هایی که زیر‌نظر سازمان اینترپل هستند، بررسی‌ها برای شناسایی متهم انجام می‌شود و چنانچه در هر کشوری متهم شناسایی شود، مدارک برای استرداد وی به کشور متبوع فرستاده می‌شود. این مدارک توسط مراجع قضایی به صورت کامل فراهم شده و بعد از ترجمه آن، توسط وزارت امور خارجه به کشور مورد نظر ارسال می‌شود. سپس با توجه به قوانین داخلی کشوری که متهم در آنجا دستگیر شده و همچنین با توجه به قوانین بین‌المللی و قرارداد‌های استرداد دو‌جانبه بین دو کشور، رأی استرداد متهم صادر می‌شود.
بعد از صدور رأی استرداد، موضوع به اینترپل کشوری که متهم در آنجا دستگیر شده اعلام می‌شود و افسران اینترپل آن کشور برای تحویل گرفتن متهم به کشور مورد نظر اعزام می‌شوند. پس از تحویل متهم نیز به کشور بازگشته و متهم را به مراجع قضایی تحویل می‌دهند.
*گفتید بخشنامه قرمز رنگ؛ لطفاً در مورد این بخشنامه توضیحات بیشتری بدهید؟
برای آنکه یک مجرم تحت تعقیب پلیس بین‌الملل قرار بگیرد. بخشنامه قرمز‌رنگ صادر می‌شود. این بخشنامه نشان می‌دهد مجرم مورد نظر تحت پیگرد مراجع قضایی است و در واقع درخواستی است برای ردیابی و دستگیری متهمان فراری به خارج از مرز‌ها.
*به غیر از بخشنامه قرمز، دیگر چه بخشنامه‌هایی از سوی اینترپل صادر می‌شود؟
سازمان جهانی اینترپل وضعیتی هم به نام اعلان نارنجی دارد. این وضعیت در رابطه با مجرمان فراری از زندان یا تحت تعقیب است که احتمال دارد به خارج از کشور فرار کنند. به وسیله این اعلان به کشورها در رابطه با فرار مجرمان به آنجا هشدار داده می‌شود. با اعلام این وضعیت مشخصات مجرمان در اختیار کشور‌های عضو قرارداده شده و از آنها برای دستگیری این افراد رد صورت فرار به آن کشورها درخواست همکاری می‌شود.
یکی از اعلان‌هایی نارنجی، در خصوص فرار زندانیان از زندان قند‌هار بود که مدتی قبل رخ داد. بعد از فرار این زندانیان، اعلان نارنجی شد و کشورها عملیات دستگیری آنها را آغاز کردند که ظاهراً چند نفر از متهمان نیز که قصد فرار به کشور‌های عضو را داشته‌اند، در آنجا دستگیر شده‌اند. اما اطلاعات جامع‌تر در این رابطه در اختیار خود کشور افغانستان است.
*آیا پلیس اینترپل در دستگیری متهمان سیاسی نیز وارد عمل می‌شود؟
یکی از اصولی را که سازمان اینترپل به عنوان اصل ولیه در همکاری کشورها قرارداده است و همه کشورها آن را پذیرفته‌اند این است که اینترپل کشور‌های در رابطه با مسائل سیاسی، نژادی، مذهبی و نظامی دخالتی نکنند و به محض اینکه هرگونه اتهامی در سایت سازمان برای فردی منعکس شود که در هر کدام از این چهار زمینه باشد، مطمئناً سازمان اینترپل و کشور‌های عضو اقدامی نمی‌کنند اما جرایم تروریستی و اقدامات تروریستی که ممکن است فردی انجام دهد از نظر اینترپل و کشورها در بخش جرایم سیاسی قرار نمی‌گیرد و از طریق پلیس اینترپل امکان ردیابی تروریست‌ها وجود دارد.
*خیلی وقت‌ها در فیلم‌های سینمایی نشان داده می‌شود که ماموران پلیس اینترپل برای دستگیری یک متهم راهی خارج از کشور می‌شوند. این اتفاق در چه صورتی می‌افتد و آیا اینگونه عملیات‌‌ها از سوی پلیس اینترپل انجام می‌شود؟
البته آنچه در دنیای فیلم می‌بینید با واقعیت کاملاً متفاوت است. گاهی وقت‌ها اتفاق می‌افتد که به خواسته کشوری که متهم از آنجا گریخته، برای انجام تحقیقات و شناسایی متهم، افسر پرونده را برای کمک به ردیابی مجرم به کشور مورد نظر اعزام می‌کنیم.
در موارد دیگر، ماموران فقط برای استرداد متهم به کشور دستگیر‌کننده متهم می‌روند. البته گاهی اوقات نیز به خاطر بلایای طبیعی یا سقوط هواپیما که کشوری قادر به تشخیص مجرومان یا حتی قربانیان حادثه نیست، گروهی از ماموران متخصص بسته به درخواست اینترپل، به کشور مورد نظر اعزام می‌شوند تا با پلیس آن کشور جهت شناسایی هویت قربانیان یا حتی افرادی که زنده‌اند، همکاری کنند. ماموران ما فقط در این موارد است که برای انجام مأموریت راهی کشور‌های دیگر می‌شود و خودتان می‌بینید آنچه که در فیلم‌ها اتفاق می‌افتاد، خیلی هم با واقعیت سازگار نیست.
*مامورانی که برای انجام مأموریت به کشور‌های خارجی می‌روند چه افرادی هستند؟
بسته به نوع مأموریت متفاوت است؛ به‌طور مثال اگر منظور کمک به تحقیقات پلیس یک کشور در ردیابی یا متهم باشد، قاعده تا افسر مرتبط با پرونده در پلیس تخصصی مربوط اعزام خواهد شد یا اگر موضوع کمک به پلیس یک کشور در زمینه کشف علمی جرم باشد افسر متخصص از بخش آزمایشگاه پلیس جنایی اعزام می‌شود. در موضوعاتی نظیر حضور در اجلاس‌های بین‌المللی نیز بسته به موضوع و سطح اجلاس نمایندگان مربوط از پلیس‌های تخصصی ناجا شرکت خواهند کرد.
*اینترپل معمولاً چگونه از وقوع یک جرم توسط اتباع ایرانی در خارج از کشور باخبر می‌شود؟
موضوع ارتکاب جرم از سوی اتباع ایرانی که در خارج از کشور هستند، به چند صورت به مقامات کشور اعلام می‌شود یا طبق روابط کنسولی و از طریق وزارت خارجه موضوع اعلام می‌شود یا از طریق اینترپل و پلیس بین‌الملل. اگر یک ایرانی در یک کشور مثلاً ترکیه مرتکب جرم شود و به عنوان مثال با گذرنامه جعلی دستگیر شود، پلیس کشور ترکیه موضوع را از طریق سیستم ارتباطی که بین پلیس کشور‌هاست منعکس می‌کند. ممکن است در اعلام این مطلب پلیس کشور مزبور از ما درخواستی داشته باشد، مثلاً اطلاعاتی از هویت فرد یا سابقه کیفری او. در نهایت با توجه به اطلاعاتی که پلیس بین‌الملل کشور مورد نظر در اختیار ما قرار می‌دهد، این موضوع در سابقه کیفری فرد دستگیر شده در آن کشور ثبت می‌شود و به این ترتیب اگر فردی در خارج از کشور نیز مرتکب جرم شود، ساقه او در اختیار پلیس اینترپل قرار می‌گیرد.
*موضوع و نوع اتهامی که در پرونده‌ها مطرح است، تا چه حد در به نتیجه رسیدن آنها تأثیر دارد؟
نکته مهمی که در همکاری‌های پلیسی بین کشورها از طریق سازمان اینترپل و به نتیجه رسیدن پرونده‌ها وجود دارد این است که شاید نوع پرونده‌ها در این زمینه نقش اساسی را ایفا نمی‌کند. پلیس اینترپل در همه زمینه‌هایی که به نحوی شروع، خاتمه یا موضوع آن به خارج از کشور مرتبط می‌شود وارد عمل می‌شود. مسئله مهمی که در به نتیجه رسیدن پرونده‌ها کمک می‌کند، نحوه ارائه اطلاعات به سایر کشورها توسط کشور خواهان و از طرف دیگر قوانین و مقررات داخلی کشورها و قرارداد‌های همکاری و معاضدت قضایی می‌باشد که نقشی اساسی در همکاری بین کشورها در پرونده‌های بین‌المللی دارد، به عنوان مثال مجرمی که به اتهام قتل تحت پیگرد است، چنانچه مراجع قضایی اطلاعات هویتی، قضایی یا نشانی سکونت فرد در خارج از کشور را ارائه کنند، پلیس اینترپل زودتر و راحت‌تر میتواند متهم فراری را دستگیر کند. از طرفی نوع قوانین داخلی کشوری که متهم، دستگیر شده و قرارداد‌های همکاری بین دو کشور نیز در دستگیری فرد در خارج از کشور و باز گرداندن او تأثیر زیادی دارد و همه اینها در به نتیجه رسیدن پرونده بیشتر از کیفیت و نوع پرونده تأثیر دارد.
*مهم‌ترین مأموریت‌ها و اقدامات سازمان پلیس جنایی بین‌المللی چیست؟
فعالیت‌های سازمان اینترپل، بسیار گسترده است. در سال‌های اخیر نیز این سازمان با ارتباطی که با سایر سازمان‌های بین‌المللی برقرار کرد، فعالیت‌هایش بسیار گسترده شده است.
مهم‌ترین فعالیت‌ها و اقدامات پلیس بین‌الملل، ارائه خدمات به پلیس کشور‌های دیگر در زمینه برقراری ارتباطی امن و سریع به منظور تبادل اطلاعات، تهیه بانک اطلاعاتی از اطلاعات واصله از کشور عضو در زمینههای مختلف از جمله مجرمان بین‌المللی، اتومبیل‌های مسروقه، اموال فرهنگی مسروقه و شگرد مجرمین است.
همچنین صدور اعلامیه‌های بین‌المللی در زمینههای مختلف نظیر افراد تحت پیگیرد، گمشدگان، اجساد مجهول‌الهویه، توانمند‌سازی پلیس کشورها از طریق ارائه آموزش‌های تخصص و تبادل دانش و مهارت‌های پلیسی و در آخر برگزاری سمینار‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی در زمینههای تخصصی از دیگر فعالیت‌های پلیس بین‌الملل است.
*آمار از اقدامات سازمان اینترپل در سطح جهان بدهید؟
در سال 2010 میلادی حدود 500 میلیون مورد جست‌وجو در پایگاه اطلاعاتی مدارک مسروقه و مفقود شده مسافران، توسط کشور‌های عضو سازمان اینترپل صورت گرفته که منجر به ردیابی بیش از 43 هزار مدرک شده است.
در همین سال بیش از 10 میلیون جست‌وجو در پایگاه اطلاعاتی خودرو‌های مسروقه صورت گرفته که منجر به ردیابی 250 هزار خودرو در سراسر دنیا شده است.
همچنین سازمان اینترپل به صورت موردی و به محض وقوع هرگونه سانحه و رویداد که به نحوی نیاز به کمک متخصصین مربوطه داشت باشد با اعزام تیم‌های تخصصی به کشور‌های دیگر، آنها را در شناسایی قربانیان سوانح و بلایا یاری کرده است.
*پلیس اینترپل ایران با چه کشور‌هایی استرداد مجرمین انجام می‌دهد؟
برای استرداد یک مجرم بخش‌های زیادی نظیر مراجع قضایی، وزارت امور خارجه کشورها و پلیس بین‌الملل نقش دارند برای استرداد مجرمان این مراجع باید با هم تعامل و همکاری داشته باشند و فقط تعامل بین اینترپل هر دو کشور نقش ندارد.
اما به‌طور کلی از دیدگاه سازمان اینترپل هیچ محدودیتی در همکاری بین کشورها برای ردیابی، شناسایی و استرداد متهمان و مجرمان وجود ندارد و کشور‌های عضو سازمان قادر هستند درخواست همکاری در این زمینه را از کلیه کشور‌های عضو به عمل آورند.
*امکان دارد یکی از اتباع ایرانی در خارج از کشور مرتکب جرمی شود و پلیس اینترپل ایران از موضوع مطلع نشود؟
خیر. یکی از موارد همکاری و تعامل اینترپل ایران با سایر کشورها، تبادل اطلاعات در زمینه مجرمان است. چنانچه یکی از اتباع ایرانی در خارج از کشور مرتکب جرمی شود. مراتب از طریق پلیس اینترپل کشور مربوط به این اداره کل اعلام می‌شو و در سابقه کیفری فرد ثبت می‌شود. متقابلا اطلاعات مربوط به جرایم اتباع سایر کشورها که در ایران مرتکب جرم می‌شوند نیز به کشور متبوع اعلام می‌شود.
*وضعیت دانش و فناوری سازمان اینترپل ایران در مقایسه با سایر کشورها چگونه است؟
در سالیان اخیر اقدامات مناسبی در خصوص بهره‌برداری تمامی رده‌های نیروی انتظامی از فناوری‌های روز صورت گرفته و پلیس بین‌الملل نیز از این قاعده مستثنا نبوده است. ما از سیستم ارتباطی ویژه سازمان اینترپل که مجهز به آخرین فناوری روز دنیا می‌باشد و قادر است به صورت لحظه‌ای و 24 ساعته اطلاعات پلیسی را بین کلیه کشور‌های عضو تبادل کند بهره می‌بریم. این سیستم ارتباط بین رده‌های تخصصی ناجا با رده‌های مشابه در خارج از کشور را ایجاد می‌کند.
*از دستگیری‌های اخیر اینترپل ایران بگویید. چه متهمانی توسط ماموران شما به ایران بازگردانده شدند.
در ماه گذشته ما دو متهم را که یکی از آنها یک میلیارد تومان کلاهبرداری کرده و دیگری 150 میلیون تومان، از کشور امارات استرداد کردیم.
ماجرا از این قرار بود که قبل از دستگیری این افراد، درخواستی از سوی مراجع قضایی به دستمان رسید که نشان می‌داد و متهم بعد از کلاهبرداری از طعمه‌هایشان به کشور امارات متواری شده‌اند. از همان لحظه تحقیقات ما شروع شد و بعد از ردیابی‌های انجام شده، با توجه به قرارداد امضا شده بین مقامات کشور‌مان و امارات و همکاری خوب این کشور، موفق شدیم با کمک اینترپل امارات، متهمان فراری را در این کشور دستگیر کنیم. آنها بعد از دستگیری به ایران مسترد شدند و در مقابل مراجع قضایی قرار گرفتند. از طرفی چند هفته قبل هم کشور افغانستان از ما درخواست دستگیری دو متهم به قتل را کرد که پس از ارتکاب جنایات جداگانه به ایران فرار کرده بودند. گزارشی که اینترپل افغانستان در اختیار ما قرارداده بود نشان می‌داد که یکی از قاتلان به کرمان گریخته و دیگری هم به شیراز پناه برده است. ماموران ما پس از انجام کار‌های اطلاعاتی و با همکاری اینترپل افغانستان، مخفیگاه هر دو متهم را شناسایی و آنها را دستگیر کردند. بعد از دستگیری این افراد، مدارکی که نشان می‌داد آنها دست به جنایت زده‌اند از کشور افغانستان درخواست شد و پس از انجام سلسله مراتب اداری مجرمان دستگیر شده توسط افسران اینترپل در مرز ایران و افغانستان تحویل پلیس آن کشور شدند.
*تاکنون پرونده‌ای به پلیس اینترپل ارجاع شده که بدون موفقیت و به نتیجه رسیدن، مختومه شده باشد؟
ما تاکنون هیچ پرونده‌ای را نداشته‌ایم که به دلیل عدم شناسایی و دستگیری متهم پرونده مختومه اعلام شود. پرونده‌هایی که منجربه شناسایی متهم نشود حتی اگر 20 سال هم طول بکشد باز خواهد بود تا متهم پرونده دستگیر شود.
عضویت در اینترپل
*پلیس اینترپل از چه زمانی آغاز به کار کرد؟
سازمان بین‌المللی پلیس جنایی موسوم به اینترپل یکی از سازمان‌های بین‌المللی است که جهت همکاری متقابل کشورها به منظور مبارزه با جرایم و برقراری نظم و امنیت عمومی شکل گرفته است.
هدف از تشکیل این سازمان ایجاد یک سیستم بین‌المللی کنترل و مبارزه با جرایم و همکاری و تبادل اطلاعات بین پلیس کشور‌های مختلف دنیاست.
این سازمان به‌طور رسمی در سال 1923 میلادی در گرد‌همایی روسای پلیس تعدادی از کشورها در وین اتریش پایه‌گذاری شد. اما فعالیت اصلی سازمان اینترپل بعد از جنگ جهانی دوم آغاز شد و در حال حاضر 188 کشور جهان به عضویت آن درآمده‌اند. در حال حاضر مقر دبیر‌خانه کل سازمان در شهر لیون فرانسه است.
*شرط عضویت در این سازمان به چه صورت است؟
سالانه کشور‌های جدید زیدی عضویت در این مجمع را درخواست می‌کنند و موضوع عضویت آنان در این مجمع عمومی طرح و بررسی می‌شود و سپس نسبت به عضویت کشور‌های جدید تصمیم‌گیری می‌شود.
از طرفی هر پنج سال یک بار نیز با انتخاب اعضای سازمان، رئیس آن انتخاب می‌شود که فرد مورد نظر باید حتماً 3/2 آرا را از آن خود کند.
در حال حاضر آقای «خوبوهر» از سنگاپور رئیس سازمان است و برنامه‌ریزی و کار‌های راهبردی این سازمان را برعهده دارد و آقای «نوبل» دبیر‌کل سازمان است و امور اجرایی آن را به‌عهده دارد. این سازمان به صورت مستقل کار می‌کند و زیر‌مجموعه هیچ سازمان بین‌المللی دیگری نیست.
*آیا کشور‌های عضو سازمان باید حق عضویت پرداخت کنند؟
همه کشورها سالانه حق عضویتی را برای عضویت در این سازمان پرداخت که براساس در‌آمد سالیانه کشور‌هاست.
منبع: همشهری سرنخ
/5656
نظر شما