آشتی‌ملی را هیچ‌وقت نیاموخته‌ایم

این روزها و در گرماگرم حوادثی که دست به گریبان جامعه شده است همه‌جور اظهارنظر از سیاستمداران شنیده‌ایم. اما در این میان جای جامعه شناسان که به دور از هرگونه غرض‌ورزی و با اتکا به دانش خود تحلیل‌های درست‌تری از وضع پیش آمده ارائه کنند خالی است.
دکتر تقی آزاد ارمکی دیدگاه متفاوتی با سیاستمداران دارد. گفت‌و‌گوی او با خبر حاوی نکات بدیعی است که آنها مرور می کنیم:

من بسیار موافقم که این وضعیت پیش آمده یک وضعیت بحرانی است و این تعبیر خیلی خوبی است که بسیاری از سیاستمداران و روشنفکران و اصحاب رسانه برای توصیف وضع موجود از آن استفاده می‌کنند.

یکی از علل عمده شکل‌گیری این بحران به ذائقه انقلاب و جمهوری اسلامی بازمی‌گردد. انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی اگرچه دو پدیده مجزا هستند اما در مواردی تبدیل به یک پدیده شده و خودشان ماهیتا بحران‌هایی از این نوع را تولید می‌کنند.

اما یکی از دلایل اینکه انقلاب اسلامی ذاتاً چنین بحران‌هایی را پدید می‌آورد ناشی از اندیشه شیعی است. شیعه یک تفکر انقلابی و رادیکال است که به سادگی تن به حاکمیت نمی‌دهد و همواره آن را نقد کرده و به دنبال ایده‌آل خودش است لذا هر لحظه این امکان وجود دارد که حتی برای جمهوری اسلامی که نظامی معطوف به انقلاب اسلامی است هم بحران تولید کند.

یکی دیگر از دلایل این است که جمهوری اسلامی به دلایل متعدد سعی می‌کند تا حوادث انقلاب اسلامی را همچنان زنده نگه دارد. بنابراین اگر تفکر شیعی هم وجود نداشت یادآوری مکرر رویدادها و مناسبت هایی چون ۲۲بهمن، ۱۵خرداد، ۷تیر روز جمهوری اسلامی، جنگ و... که مربوط به جمهوری اسلامی و انقلاب هم هستند جامعه را همواره به ایده‌های انقلاب اسلامی باز می‌گرداند. یعنی چنین جامعه‌ای به طور پنهان مدام دعوت به جنبش اجتماعی و انقلاب اجتماعی می‌شود. این وضعیت تناقض گونه‌ای است که نمی‌توان از آن فرار کرد.

هم شرایط و اتفاقات مختلف و هم خود دولت تاکنون به جامعه ایرانی اجازه نداده است که آرام بگیرد. هنگامی که جامعه آرام بگیرد آن وقت خودش در موقعیتی تصمیم خواهد گرفت که چه چیزی را به عنوان امر مطلوب یا غیرمطلوب انتخاب کند.

برای برون‌رفت از وضع فعلی اولین نکته بحث آشتی ملی است؛ چیزی که کسی در این کشور آن را نیاموخته است. متأسفانه هیچ وقت حاضر نشدیم آشتی ملی اعلام کنیم و همواره منتظر مانده‌ایم تا حادثه‌ای پیدا شود و بعد آشتی کنیم. کسانی که مدیریت حوزه سیاسی را بر عهده دارند تلاش می‌کنند برای فراموش شدن ماجرای قبلی حادثه دیگری تولید کنند.

ما باید از توهم بیرون بیاییم. اینکه ما همه را دشمن ببینیم و بگوییم که فقط ما خودی هستیم یا اینکه بگوییم اصلاً اتفاقی نیفتاده و فقط یک سری اوباش به خیابان‌ها ریخته‌اند یا اینکه بگوییم مردم داشتند انقلاب می‌کردند همه توهم است.

این ماجراها نشان می‌دهد که حوزه اجتماعی قدرتمندتر از حوزه سیاسی خواهد شد. یعنی آنقدر بزرگ می‌شود که دولت و سیاست را در خود خواهد گرفت. ما الان داریم به این سمت حرکت می‌کنیم.

بله! من معتقدم که این حرکت‌ها یک جنبش اجتماعی است. زیرا این حرکت‌ها ایده و مفهوم دارد. نشانه و سمبل دارد. با نظام فرهنگی جامعه تناسب دارد و در آن عناصری مانند امام حسین (ع) رنگ سبز انقلاب اسلامی و امام خمینی و شهدا را داریم و همه آن چیزی که برای یک حرکت فراگیر لازم است در اینجا وجود دارد.

متن کامل این گفت‌و‌گو را با عنوان بگذاریم جامعه آرام بگیرد [اینجا] بخوانید.