محمد اکبری: امروز که روسیه قسمتی از خاک اوکراین را ضمیمه خاک خود کرده و تسلیحات بسیاری از سوی غرب روانه اوکراین برای مقابله با روسیه می شود، بحران موشکی کوبا و احتمال یک جنگ هسته ای به ذهن ها متبادر می شود. آیا این حجم از ورود تسلیحات به یک نقطه و این مدت زمان طولانی دوری رهبران از میز مذاکره می تواند جنگی گسترده را رقم بزند و احتمال رفتن انگشت ها به سمت موشکهای آخرالزمانی را بالا ببرد؟ در این باره با محمود شوری کارشناس مسائل روسیه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.
بحران جنگ اوکراین در چه وضعیت و به چه حدی است؟ شرایط پیش رو به چه سمت است؟ پایان مخاصمات یا شدت گرفتن برخوردها؟
از ابتدای شروع این بحران روس ها تلاش می کنند این پیام را منتقل کنند که روسیه برای هر نوع گزینه ای آماده است و حاضر به عقب نشینی از اهداف و سیاستهای خود در رابطه با مسئله اوکراین نیست. واقعیت این است که وضعیت در اوکراین به طوری است که به نظر نمی رسد بتوان هیچ بازنده یا برنده ای برای آن در پیش رو فرض کرد. بجز مشکلات اوکراین، روسها هم در شرایطی نیستند که بتوانند سرنوشت جنگ را با پیروزی خود خاتمه دهند. از طرف دیگر نه اوکراین و نه حامیان غربی آن هم در شرایطی نیستند که بتوانند روسیه را به عقب نشینی واردار کنند. به نظر می رسد که ما با یک جنگ فرسایشی روبرو خواهیم بود که در آن هدف اصلی قدرتهای غربی در واقع فرسایش توان نظامی و همین طور فرسایش توان اقتصادی روسیه است. شرایطی که غربی ها امید بسته اند به اینکه شرایط داخلی در روسیه به سمتی برود که اعتراضات داخلی شکل بگیرد. از طرف دیگر هم روسیه امیدوار است که با فشارهای اقتصادی که به اروپا در مورد انرژی وارد می شود و همینطور ناتوانی اروپایی ها برای مقابله با اقدامات نظامی روسیه، غرب یا حداقل دولت اوکراین واردار شود که خواسته های روسیه را مورد پذیرش قرار دهد.
بیشتر بخوانید:
تهدید پوتین تنها یک بلوف نیست/روسیه قدرت محو آمریکا را از نقشه دارد
آخرالزمان هسته‌ای در شرف وقوع است؟
اقدامی که به دکترین هسته‌ای پوتین تحقق بخشید
با اینکه جنگهای جهانی با یک بهانه شروع می شوند ولی در واقع به هم خوردن توازن قوا منجر به جنگهای گسترده نظامی می شوند. آیا در حال حاضر به نظرتان آن وضعیت به هم ریختگی توازن قوا وجود دارد و می تواند جنگ اوکراین را به سمت جنگ گسترده سوق بدهد؟
بله جنگهای جهانی محصول تلاش یکی از قدرتها برای برهم زدن موازنه موجود بوده و در دو جنگ جهانی گذشته هم تلاش قدرتهای بزرگ برای برهم زدن نظم موجود جنگ را رقم زده است. ما هم در حال حاضر با چنین وضعیتی مواجه هستیم. در واقع حمایت غرب از اوکراین که روسیه آن را حیاط خلوت خود می داند و تلاش اوکراین برای پیوستن به ناتو این وضعیت را رقم زد. موازنه ای که در سی سال گذشته بین روسیه و غرب به نوعی برقرا شده بود و هر چند فراز و نشیب های هم در این موضوع وجود داشت ولی اگر چنانچه اوکراین به عضویت ناتو در می آمد آن موازنه موجود به ضرر روسها رقم می خورد. پس یکی از آن شروط برای جنگ جهانی وجود دارد که تلاش یکی از طرف ها برای تغییر ماهوی شرایط موازنه قدرت جهانی است. ولی از طرف دیگر در دوران سلاحهای هسته ای قرار داریم. سلاح هسته ای باعث هوشیاری بیشتر قدرتهای بزرگ و احتیاط بیشتر آنها در ورود به جنگ قدرتهای بزرگ شده است. به همین دلیل است که از همه سالهایی که از ورود بمب های هسته ای به عرصه نبردهای نظامی می گذرد قدرتهای بزرگ سعی کردند از درگیری مستقیم پرهیز کنند، هر چند آنها در سایر کشورها به مقابله با هم پرداختند ولی سعی کردند که از ورود به یک جنگ مستقیم اجتناب کنند و احتیاط زیادی را در تعاملات خود داشته باشند. از طرفی هم دنیای امروز دنیای ارتباطات است و بحثی که در ارتباط با سوء برداشت ها می تواند باشد یا بحثی که به دلیل عدم اطلاع از اهداف سیاست های طرف مقابل می تواند بهانه جنگ شود، کمرنگ تر شده و تمامی طرفها نسبت به سیاستها و توانمندی های طرف مقابل آگاه هستند و به همین دلیل قدرتهای بزرگ با احتیاط زیادی عمل می کنند و سعی میکنند با قربانی کردن کشورهای کوچکتر عرصه نبرد خود را به آن حوزه ها بکشانند تا اینکه به یک درگیری مستقیم شوند.
اما همه اینها به این معنی نیست که ما هیچ احتمالی برای جنگهای گسترده میان قدرتهای بزرگ قائل نباشیم. بالاخره هر چیزی می تواند آغازی داشته باشد و باید گفت چنانچه جنگ هسته ای یا جنگ قدرتهای بزرگ در دوران جدید شکل بگیرد طبیعتا با جنگهایی که در گذشته شاهد بودیم متفاوت خواهد بود.
اگر جنگ گسترده ای شکل بگیرد به هر حال یک طرف آن امریکا خواهد بود. آیا دو رهبر فعلی امریکا و روسیه یعنی بایدن و پوتین می توانند نقشی که خروشچف و کندی در بحران موشکی کوبا ایفا کردند را عملی کنند و از شکل گیری جنگ گسترده جلوگیری کنند؟
اگر بخواهیم مقایسه کنیم باید گفت هم بایدن آن اراده و توانمندی کندی را برای ورود به جنگ ندارد و هم از این سمت پوتین دلایل قانع کننده ای برای ورود به یک جنگ گسترده با قدرت بزرگی مانند امریکا ندارد. در دوره شوروی تمامی رویایی ها با امریکا به لحاظ ایدئولوژیک توجیه شده بود و به نوعی برای تقابل میان شوروی و امریکا مشروعیت بخشی شده بود. اما در فضای امروز روسها هنوز توجیه قانع کننده ای نه برای افکار عمومی داخلی خودشان و نه افکار عمومی بین المللی ندارند برای اینکه بخواهند بخاطر مسئله اوکراین وارد یک جنگ بزرگتری با کشوری مثل امریکا بشوند. از این رو من تصورم این نیست که وضعیت به دشواری بحران موشکی کوبا نیست ولی به هر حال ما در دورانی قرار داریم که هر چیزی می تواند نقطه آغازی داشته باشد.
۳۱۱۳۱۰
نظر شما