رییس ادارۀ حقوق بشر وزارت خارجه در کافه خبر مطرح کرد: فعالیت های ناگفته ایران در زمینه حقوق بشر

سیدمحسن فرجادی:علی بحرینی موضوع حقوق بشر را مساله ای غیرسیاسی می داند و می گوید«الان فضایی که حول و حوش بحث حقوق بشر در ایران شکل گرفته یک فضای کاملا سیاسی است». او حرفهای ناگفته ای نیز درباره فعالیت های حقوق بشری ایران دارد. از مشارکت با کشورهایی غیر از آسیایی  و افریقایی ها تا رصد و پایش حقوق بشر در کشورهای دیگر.

 رییس ادارۀ حقوق بشر وزارت خارجه اولین هفته ماه مبارک رمضان مهمان کافه خبر بود. 

***

آقای بحرینی تعیین گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران سر و صدای زیادی به پا کرد وغرب هم سوء استفاده تبلیغاتی خود را از این ماجرا کرد. از شما می خواهم که شرح خودتان را از این ماجرا بدهید.
یک نکته مهم اینکه اصولا پدیده گزارشگری و شکل گیری سازو کارهای نظارتی شورای حقوق بشر در موضوعات حقوق بشری پدیده اصیلی نیست، این هم مسئله مکتومی نیست. از این جهت که این گزارشگران معمولا جاهایی شکل می گیرند و منصوب می شوند که در آنجاها دارای مشکل سیاسی با آمریکا هستند. نکته دوم اینکه پروسه انتصاب یک گزارشگر یک پروسه دموکراتیک و بین المللی نیست. مثلا قطعنامه ای که به موجب آن این گزارشگر برای ایران منصوب شده با 22 رای به تصویب رسیده است. اعضای شورای حقوق بشر 47 نفر هستند یعنی نصف اعضا هم به این قطعنامه رای نداده اند. ولی بر اساس آیین کار شورا این قطعنامه تصویب شده است. بنابراین انتصاب یک گزارشگر ضرورتا به این معنا نیست که شورای حقوق بشر به این اجماع رسیده که یک وضعیت نگران کننده است بلکه نتیجه یک رویکرد سیاسی است. بنابراین، این موضوع در جهان شناخته شده است که کارکرد گزارشگران کشوری کارکرد چندان اصیلی نیست و منطبق بر واقعیت ها نیست. نکته بعدی اینکه اصولا صرفنظر از بحث گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران، رویکرد ایران رویکردی مبتنی بر تعامل، همکاری و گفت و گوست. این رویکرد هم از اینجا ناشی می شود که به نظر ما بحث حقوق بشر یک بحث اصیل است و نباید با رویکرد سیاسی به این بحث نگاه کرد و نباید با رویکرد سیاسی به این بحث ورود پیدا کرد. 

آقای بحرینی! نگاهی که به موضوع حقوق بشر در ایران می شود را چگونه می دانید؟
الان فضایی که حول و حوش بحث حقوق بشر در ایران شکل گرفته یک فضای کاملا سیاسی است. نگاه ما به حقوق بشر نگاه متفاوتی است. ما معتقدیم که حقوق بشر بحث اصیل و انسانی است و بنابر این نگاه ما به حقوق بشر باید نگاهی اصیل و انسانی باشد. لذا در چهارچوب این نگاه ما دنبال این ایده هستیم که همه کسانی که در بحث حقوق بشر صاحب نظر هستند یا همه کسانی که در بحث حقوق بشر فعالیت می کنند باید در یک دیالوگ جهانی مشارکت کنند. باید در یک گفت و گوی جهانی برای ارتقای حقوق بشر مشارکت داشته باشند. هدف هم باید ارتقای حقوق بشر در سطح جهان باشد. ما تعریفی که از سازکار بین المللی حقوق بشر داریم با تعریف رایج آن یک مقدار متفاوت است.  

تعریف رایج و تعریف جمهوری اسلامی ایران چیست؟
تعریف رایج این است که مثلا گزارشگر ویژه سازمان ملل باید یک مورد حقوق بشری را در یک کشور کشف کند و آن را گزارش کند و کار او صرفا این است اما تعریف ما این نیست؛ تعریف ما این است که گزارشگر حقوق بشر وظیفه اش ارتقا حقوق بشر در سطح جهانی است. بنابراین ما صرف نظر از اینکه انتصاب گزارشگر برای ایران را یک اقدام غیرحقوقی و غیرمشروع می دانیم اما ایده ما ایده گفت و گو و همکاری با سازوکارهای مشروع شورای حقوق بشر است. بنابراین ما یکی از کشورهایی بوده و هستیم که بیشترین حمایت را از کارکردهای درست شورای حقوق بشر داشته ایم. 

مثلا چه مواردی؟
ما در بعضی از زمینه ها حتی از اینکه شورای حقوق بشر و سازو کارهای آن در مسیر درست فعالیت کنند حمایت مالی می کنیم. لذا سیاست های کلی ما همکاری با سازوکارهای مشروع شورای حقوق بشر است. اینکه گفته می شود ایران یک گزارشگر را نمی پذیرد یا آن گزارشگر به ایران سفر نمی کند این یک  بحث جزئی است. بحث کلی ما و دیدگاه کلی ما همکاری های هدفمند و منطقی با سازوکارهای شورای حقوق بشر برای ارتقای حقوق بشر و برای تقویت گفت و گوی جهانی در زمینه حقوق  بشر است. چون یکی از زمینه های مهم در زمینه حقوق بشر تفاوت های فرهنگی است و این تفاوت های فرهنگی باید مورد احترام واقع بشود و برای حفظ این احترام لازم هست که بین این فرهنگ های مختلف بتوانید گفت و گوهای سازنده برقرار کنید. 

آیا ایران در این زمینه کاری هم کرده است؟
شاید مهمترین مثالی که می توانم بزنم تشکیل مرکز حقوق بشر و تنوع فرهنگی است. همانطور که می دانید چهار سال پیش نشست وزرای خارجه کشورهای عدم تعهد در تهران تشکیل شد و جمهوری اسلامی ایران یک پیشنهاد مبنی بر اینکه مرکزی برای حقوق بشر و تنوع فرهنگی شکل بگیرد داشت که این مرکز شکل گرفت، تصویب شد و الان فعالیت می کند. یکی از فعالیت های این مرکز در حقیقت سازماندهی گفت و گوهای فرهنگی در مقوله حقوق بشری است و ابتکارات خوبی هم این مرکز دارد. یک کار دیگری که می توانم مثال بزنم سیاست های ما در زمینه حقوق بشری با کشورهای مختلف است. ما الان با تعداد زیادی کشورها گفت وگوها و همکاری های منظم حقوق بشری داریم و این همکاری ها الان به سمت موضوعات محتوایی و فنی هدایت شده است. یعنی ما در بحث حقوق بشر بحث مان این است که بحث های حقوق بشری حتی المقدور توسط اهالی حقوق بشر هدایت بشود و جریان پیدا کند. اهالی حقوق بشر هم کسانی هستند که دارند در زمینه حقوق بشر فعالیت می کنند. یعنی قضات ما، بعضی از سازمان های حقوق بشری که در زمینه حقوق بشری فعالیت می کنند، بخش های قضایی و بخش های دانشگاهی، این ها افرادی هستند که دارند در حقوق بشر زحمت می کشند. به نظر ما باید حقوق بشر و مسایل حقوق بشری از حیطه کاری سیاست مداران فاصله بگیرد و به حیطه کاری اهل فن و کسانی که در فیلد حقوق بشر دارند کار می کنند وارد شود.

ما همچنین قطعنامه ای را به سازمان ملل ارایه کرده ایم با عنوان حقوق بشر و تنوع فرهنگی که این قطعنامه هرساله در مجمع عمومی تصویب می شود و یکی از اهداف این قطعنامه هم ترویج همین بحث است، که بحث های مربوط به همکاری بین المللی در زمینه حقوق بشر و تقویت گفت و گوهای فرهنگی در زمینه حقوق بشر جایگاه خود را در سازمان ملل پیدا بکند. علاوه بر آن  ایران یک قطعنامه دیگری را هم ارایه کرده است با عنوان ارتقای همکاری های بین المللی در زمینه حقوق بشر که این قطعنامه هم هرسال تصویب می شود. محتوای این قطعنامه هم این است که حقوق بشر باید از طریق همکاری دنبال بشود نه از طرق خصمانه. پیام این قطعنامه پیام مهمی است که هرساله در سازمان ملل و شورای حقوق بشر تصویب می شود و از قطعنامه های مهم مجمع عمومی است. 

عمده کشورهایی که ما با آنها تعامل داریم کشورهای عضو عدم تعهد هستند؟
مهمترین معیار و ملاک ما با کشوری که با آن وارد تعامل می شویم این است که آن کشور در زمینه حقوق بشری صاحب اندیشه و نظر باشد. چون ایران  یک ظرفیت استثنایی دارد و این ظرفیت ناشی از این است که کشور ما هم برخوردار از دیدگاه های فکری قوی است و هم برخوردار از افراد صاحب فکر و همچنین سازمان ها و موسسات صاحب فکر است. این ظرفیت را کمتر کشوری در دنیا دارا می باشد. ایران این ظرفیت را دارد که یک گفت و گوی جدی در حوزه حقوق بشر داشته باشد. 

این مباحثی که شما مطرح کردید ایده هایی هستند برای آینده . آیا برای امروز ایران و برای مواجهه با موضوع حقوق بشر به عنوان پرونده ای که احتمالا پس از این همسنگ و همتراز پرونده هسته ای برای ایران مطرح می شود برنامه ای دارید؟
من با جرات می توانم بگویم که در عرصه سیاست خارجی دیدگاه روشنی داریم که ایران در مواجهه با پرونده حقوق بشر چه کار باید بکند. این دیدگاه متاثر از یک شناخت درست است. یعنی من معتقدم که در دستگاه سیاست خارجی ما نسبت به مقوله حقوق بشر و نسبت به روندهای جاری حقوق بشر شناخت درستی وجود دارد. دوم اینکه این دیدگاه ما باعث شده ما سیاست های مشخصی هم داشته باشیم یعنی سیاست های دستگاه دیپلماسی ما در حوزه حقوق بشر یک سیاست های تدوین شده ای است و این سیاست ها در سالهای گذشته پیگیری شده و آثار هم داشته است. اگر من بخواهم به اصول آن اشاره کنم، این است که نگاه ما به حقوق بشر نگاه ایجابی است و نگاه تدافعی نیست. ما صرفنظر از اینکه مورد بدرفتاری کشورهای غربی در مورد حقوق بشر قرار گرفتیم نگاهمان به سیاست های حقوق بشری یک نگاه جامع است. به نظر من آن چیزی که در سیاست خارجی ما مورد نظر است و وظیفه همه ماست، معرفی است. یعنی ما وظیفه اولمان معرفی دیدگاه های حقوق بشری خودمان است. در بحث اسلام ستیزی یکی از استراتژی هایی که در غرب دنبال می شود ورود به بحث حقوق بشر است. از این حیث که الغا بشود که بین حقوق بشر و اسلام ناسازگاری وجود دارد و گاهی دیده بشود که کشورهای اسلامی دیدگاه های حقوق بشری ندارند. این یک اتهام بسیار بزرگ و تبلیغات بسیار غیرمنصفانه است. بنابراین هدف اولیه ما این است که نظرات خودمان را تببین کنیم.

وظیفه دیگر ما کمک به ارتقای وضعیت حقوق بشر در سطح جهان است. شاید سال ها سنت به اینگونه بوده که اصولا کشورهای غربی خودشان را در شانی می دانستند که باید منتقد وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف می بودند و خودشان را بی نیاز از انتقاد می دانستند و عملکرد خود را کاملا منطبق بر موازین حقوق بشری می دانستند. این وضعیت تقریبا در بین کشورهای در حال توسعه هم پذیرفته شده بود. ما آمدیم این وضعیت را تغییر دادیم. به نظر ما حقوق بشر در سرتاسر دنیا باید مورد نظر قرار بگبیرد. لذا در وزارت خارجه مرکزی به عنوان مرکز پایش حقوق بشر تاسیس شد.

مسئولیت این مرکز پایش کردن حقوق بشر در کشورهای مختلف دنیا و تعریف عکس العمل های مناسب در قبال این مسایل است. این فضایی که ما در حال تعریف آن هستیم توسط سایر کشورها هم پذیرفته می شود. یعنی آن دسته از کشورهای درحال توسعه که آن وضعیت را پذیرفته بودند الان می گویند که چرا فقط غرب انتقاد کند!؟.

جدای از این مباحث حضور سازمان های غیردولتی ایرانی در مجامع حقوق بشری بسیار چشمگیر شده است. تا پیش از این حضور بخش دولتی ما همیشه محسوس بود اما گروه ها، نهادها و سازمان های حقوق بشری غیردولتی ایرانی حضور محسوسی نداشتند اما در سال های اخیر این سازمان ها و گروه ها به مسایل حقوق بشری وارد شدند و الان به صورت حرفه ای عمل می کنند.

/2727