اتحادیه عرب با ناتو همراه می شود؟

زهرا خدایی

بیانیۀ اتحادیۀ عرب در محکومیت اقدامات دولت سوریه در حالی منتشر شد که هیچ یک از مقامات این کشور، انتظار چنین واکنشی از سوی رهبران جهان عرب را نداشته و متعاقبا به شدت آن را محکوم کردند. بر اساس این طرح قرار بود کمیته وزارتی به ریاست دبیرکل جدید اتحادیه عرب( نبیل العربی) تشکیل می شد و اعضای این کمیته وزرای خارجه مصر، اردن، تونس، قطر و عمان باشند تا راهکاری برای پایان دادن به بحران سوریه بیابند.

با این حال آنچه که بعد از صدور بیانیۀ اتحادیه عرب مطرح می شود، اینست که آیا نهادی که تاکنون تصمیماتش کارکرد اجرایی نداشته می تواند با ورود نبیل العربی، دبیرکل جدید این نهاد، موضع و یا راهکار مثبتی برای بحران سوریه بیابد؟برای پاسخ به این سوال به سراغ تعدادی از کارشناسان و دیپلمات های کشورمان رفتیم و نظرات آنها را در این خصوص جویا شدیم که در ذیل آن را می خوانید.

محمد ایرانی( سفیر اسبق ایران در اردن)- مدتهاست که اتحادیه عرب نقش چندانی در تحولات جهان عرب ندارد و به نوعی از روند تحولات عقب افتاده است. دلیل اصلی نیز حضور مبارک و سیاست‌های وی در رأس این نهاد بود که تلاش داشت این نهاد را از مردم جدا و نقش آفرینی دولتها را افزایش دهد تا بیشتر دولتها در کنار اتحادیه باشند. همین سیاست سبب شد تا این اتحادیه جایگاه خود را از دست بدهد.

در شرایط فعلی نیز همان فضای گذشته بر این نهاد حاکم است. اتحادیه مواضع میانه ای دارد و نبیل العربی، دبیرکل جدید این اتحادیه نیز به شکلی همان مشی عمرو موسی را دنبال می کند و بیشتر درصدد جلب رضایت دولتهای عربی است.

اما در تحولات سوریه بیشتر کشورهای عربی مواضع تندی اتخاد کردند ومتعاقب آن نبیل العربی نیز  هشدارهایی به بشار اسد بدهد. اما در مجموع اتحادیه عرب از حجم لازم برای اعمال فشار برخوردار نیست و تنها اقدامی که می تواند صورت دهد، آنست که فضای لازم را برای حضور، دخالت و یا برخوردهای تندتر از سوی جامعه بین الملل از جمله اتحادیه اروپا و یا آمریکا را تشدید و یا ممانعت کند. لذا به نظر نمی رسد اقدام اخیر اتحادیه عرب در صدور بیانیه با هدف ممانعت از فراگیر شدن بحران در سوریه بوده باشد.

مسعود ادریسی( سفیر اسبق ایران در لبنان)- اتحادیه عرب از زمان تأسیس تاکنون نقشی اجرایی و پررنگ در تحولات جهان عرب نداشته و در تمام تحولات و حوادث حداکثر نقش آن صدور بیانیه ای بدون کارکرد اجرایی بوده است. دلیل این امر نیز آنست که قرار گرفتن سلایق و علایق مختلف در قالب این نهاد سبب شده تا اتحادیه عرب تمایل چندانی به دخالت مستقیم در امور کشورها نداشته باشد.هرچند بیانیۀ اخیر اتحادیه عرب می تواند بر تصمیمات بین المللی تأثیرگذار باشد، اما باید اطمینان داشت که جامعۀ بین الملل و ناتو بار دیگر خود را درگیر دخالت نظامی مستقیم با کشور دیگری نمی کند. نه ناتو در شرایطی است که بتواند جنگ دیگری را آغاز کند و نه استقبالی برای این امر وجود دارد. ناتو در لیبی مشکلات و اختلاف نظرهای زیادی با اعضایش داشت، لذا به این آسانی وارد بحران دیگری نخواهد شد.
در مرحله فعلی، جامعۀ بین الملل به تحریم و اعمال فشارهای اقتصادی و سیاسی علیه دول بشار اسد بسنده می کنند. بدون شک ترکها، همسایۀ مهم سوریه نیز آغازکنندۀ حمله به سوریه نیستند، چون مسائل امنیتی مشترک زیادی میان دو کشور وجود دارد و در واقع امنیت دو کشور به یکدیگر گره خورده است.

مرتضی نعمت زاده(رایزن فرهنگی اسبق ایران در سوریه)- بیانیه اتحادیه عرب در محکومیت سوریه از چند زاویه قابل بررسی است: اول اینکه وجود دبیرکل جدید، نبیل العربی می تواند خود سرآغاز مهمی در کارنامۀ فعالیت های اتحادیه عرب باشد. نبیل العربی مصری بعد از انقلاب مصر تصدی این نهاد را بر عهده گرفت و با توجه به تحولات مثبتی که در این کشور صورت گرفته است، قطعا مواضع دبیرکل آن با انقلاب مصر همخوانی خواهد داشت و موضع گیری وی در حوزۀ سوریه می تواند تأثیرگذار و مهم باشد.

دوم اینکه کشورهای بانفوذ در اتحادیه عرب که غالباٌ در محور اعتدال قرار دارند، همپیمان آمریکا بوده و موضعی تند و منفی نسبت به تحولات سوریه دارند. این جبهه به طور طبیعی مایل است که اتحادیه نیز موضعی علیه سوریه اتخاذ کند و فشارهای بیشتری را بر این کشور وارد آورد.

و سوم اینکه طبیعی است متعاقب اتفاقات و تحولات جهان عرب اتحادیه عرب نیز ناگزیر باشد خود را فعال تر کند و لذا صدور این بیانیه می تواند به فعال شدن این اتحادیه کمک کند.

اما آنچه که در مقطع فعلی می تواند بحران سوریه را حل کند؛ اینست که برخی از کشورهایی که با سوریه رابطه نزدیکی دارند وارد مسئله شوند. ایران و ترکیه می توانند می توانند با توجه به اعتماد موجود نقش مهمی را در پایان دادن به وضعیت بحرانی ایفا کنند.گفتگوی ایران و ترکیه با سران سوریه می تواند موفق تر از بیانیه اتحادیه عرب باشد. چرا که ایران و ترکیه هم مورد اعتماد سوریه است و ارتباط نزدیکی میان سه کشور وجود دارد. لذا میانجی گری ایران و ترکیه راه حل پایان بحران در سوریه است. این دو کشور می توانند بشار اسد را به اعمال اصلاحات تشویق کنند. بدون شک حل مشکلات در سرکوب مردم نیست، بلکه راه حل، یافتن طرح مشترکی است که در آن دولت و مردم حضور مستقیم داشته باشند. طرحی که آقای احمدی نژاد آن را مطرح کرد نیز به نوعی بر همین مسأله تأکید دارد. کشورهای اسلامی مثل ایران و ترکیه می توانند موثرتر از غرب در حل بحران نقش داشته باشند.
توجه داشته باشیم که هر چه زمان می گذرد اعمال چنین اصلاحاتی سخت تر و دیرتر می شود. لذا باید این طرح مورد توجه بیشتر قرار گیرد.  51263