الناز محمدی: خیلی از آنها آرزو به دل مانده‌اند. خیلی‌هاشان سالهاست که منتظرند تا نوبتشان بشود، شرایطش جور بشود، اتفاق جدیدی بیفتد تا شاید بتوانند یکی از کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرستی را که در بهزیستی نگهداری می‌شوند به سرپرستی بگیرند.
کودکان بی‌پدر و مادر هم منتظرند. سالهاست که در اتاق‌های کوچک شیرخوارگاه آمنه روز را شب می‌کنند تا شاید کسانی که حالا جای پدر و مادرشان را در مراکز بهزیستی گرفته‌اند راضی شوند و آنها را به خانواده‌های جدیدی که خواهان آنها هستند بسپارند.
اما قانون این راه را سخت کرده، خیلی هم سخت کرده. زنان و مردانی که از بچه‌دار شدن ناامید شده‌اند و حالا درخواستشان را برای به فرزندخواندگی گرفتن یکی از کودکان بی سرپرست به بهزیستی داده‌اند ولی از هرجا که می‌روند به در بسته می‌خورند؛ قانونی که مصوب سی سال پیش است آنقدر شرایط را برای آنها سخت کرده که در آخر آنها را برای رسیدن به فرزند ناامید می‌کند.
همین‌ها باعث شده است که از دوسال پیش تاکنون مسئولان بهزیستی و نمایندگان مجلس به این فکر بیفتند که قانون فرزندخواندگی در کشور را اصلاح کنند. با اینکه حالا تقریبا دوسال از تقدیم لایحه اصلاح قانون فرزندخواندگی به مجلس و تصویب آن می‌گذرد اما اینطور که معلوم است در حال حاضر و با اینکه این لایحه در مجلس تصویب شده، این شورای نگهبان است که هنوز با ایراداتی که به این لایحه گرفته، به سنگی جدید در راه تصویب این لایحه اصلاحی تبدیل شده است.
نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، لایحه فرزند خواندگی را دارای نقص و اشکال خوانده و گفته است که « نواقص و اشکالات این لایحه به منظور رفع مشکلات در شورای نگهبان بررسی و پیگیری می‌شود.»
هادی مقدسی، چندی پیش به ایرنا گفته که « قانونی که امروز به آن عمل می‌شود متعلق به 35 سال پیش است و طبق آن امکان واگذاری کودک به تمام متقاضیان وجود ندارد.»
سید جواد زمانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این مورد می‌گوید: « ایرادی که شورای نگهبان به لایحه فرزند خواندگی گرفته اشکال کلی است که در رابطه با سرپرستی کودکان مطرح شده است.»
او تاکید می‌کند: « باتوجه به اینکه این لایحه از سوی سازمان بهزیستی مطرح شده و همچنین این سازمان مدتها بر روی این لایحه کار کارشناسی انجام داده بود به همین دلیل کمیسیون اجتماعی مجلس آن را به کارشناسان بهزیستی واگذار کرد تا در کمیته ای متشکل از نمایندگان کمیسیون اجتماعی و یک عضو شورای نگهبان ایرادات عنوان شده رفع شود.»
زمانی با اشاره به اینکه پس از گذشت 30 سال نیاز است که برای حمایت از کودکان و تسهیل در جهت فرزند خواندگی آنان این لایحه تصویب شود، معتقد است: « جلسه کمیته ویژه بررسی و رفع ایراد شورای نگهبان در مورد لایحه فرزند خواندگی به زودی برگزار می شود و در دستور کار مجلس قرار دارد.»
آمار بهزیستی چه می‌گوید
بر اساس اصول 20 و 21 قانون اساسی جمهوری اسلامی، وظیفه حمایت از کودکان بی‌سرپرست بر عهده سازمان بهزیستی است و این سازمان مجری قانون در این حوزه معرفی شده است.
آنطور که مسئولان این سازمان می‌گویند در سال گذشته حدود یک هزار کودک بی سرپرست به خانواده‌های واجد شرایط واگذار شده است. تعدادی که هنوز هم با توجه به تقاضایی که برای به فرزندخواندگی گرفتن این کودکان وجود دارد، کم به نظر می‌رسد. از سوی دیگر این مسئولان می‌گویند که در سال‌های گذشته تعداد کودکان بدسرپرست و بی سرپرست که به بهزیستی واگذار می‌شوند 10 درصد افزایش داشته است.
براساس آمارهای موجود، فقط در سال های 87 و 88 تعداد کل کودکان تحت پوشش سازمان بهزیستی 21 هزار نفر بوده است که 11 هزار و 500 کودک به خانواده‌های جایگزین سپرده شده‌اند و 9 هزار و 500 کودک نیز در خانه‌های کودک و نوجوانان سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند.
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی بهزیستی 85 درصد کودکان تحت پوشش مراکز و خانه های کودک بد سرپرستند که با قانون قبلی فرزند خواندگی تنها 11درصد از کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش مراکز بهزیستی شرایط لازم را برای فرزند خواندگی دارند اما در صورت تائید قانون جدید توسط شورای نگهبان تعداد کودکان واجد شرایط به 50 درصد خواهد رسید.
همچنین طبق اعلام سازمان بهزیستی والدین سه درصد از کودکان تحت پوشش مفقود الاثرند و21 درصد این کودکان به دلیل صلاحیت نداشتن والدین، 16 درصد به دلیل جدایی والدین، 9 درصد به دلیل زندانی شدن والدین، 9 درصد نیز با توجه به سوء رفتار والدینشان در مراکز سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند.
20 درصد این کودکان نیز به دلیل فوت والدین و سه درصد نیز دارای بیماری صعب العلاجند که در خانه‌های کودک و نوجوان سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند.
مسئولان بهزیستی معتقدند اگرچه در حال حاضر تعداد خانواده‌های متقاضی فرزندخواندگی از تعداد کودکان بی‌سرپرست بیشتر است اما شاید تا 10 یا 20 سال آینده این نسبت تغییر کند و نیازمند تسریع روند واگذاری فرزندان چه به طور موقت و چه به طور دائمی به خانواده‌های متقاضی باشیم.
قانون قدیمی و مشکلاتی که هنوز مانده‌اند
ندادن اجازه سرپرستی به ایرانیان مقیم خارج از کشور، ایجاد محدودیت برای متقاضیان و زنان بدون فرزند، در نظر نگرفتن شرط توانایی به نگهداری، نداشتن امکان سرپرستی کودکان متعدد، نبودن امکان سرپرستی کودکان بد سرپرست، وجود نداشتن جایگزینی برای قانون ارث و. . . از جمله اشکالات قانون سال 53 است که مسئولان و نمایندگان مجلس، سعی دارند آنها را رفع کنند. قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست نخستین بار در 29 اسفند 1353 در کشور به تصویب رسید و درحال حاضر در کشور مبنای شرایط احراز فرزندخواندگی است.
بر اساس قانون فعلی، کودکانی واجد شرایط سرپرستی دائم هستند که فاقد پدر، مادر و جد پدری بوده و با گذشت سه سال از پذیرش آنها در سازمان، هیچ کدام از اقوام درجه یک به عنوان ولی به سازمان مراجعه نکرده باشند.
بنا بر اعلام سازمان بهزیستی هم اکنون کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش بهزیستی تنها 15 درصد از فرزندان بهزیستی را تشکیل می‌دهند و کارشناسان این سازمان معتقدند که با توجه به تغییر شرایط جامعه به نظر می‌رسد که قانون فرزندخواندگی به تنهایی پاسخگوی تحقق نیازهای کنونی نبوده و ضرورت بازنگری قانون قبلی با توجه به افزایش تعداد کودکان بی‌سرپرست و تقویت برنامه خانواده احساس می‌شود.
آمارهای منتشر شده از سوی سازمان بهزیستی نشان می‌دهند که سالانه تنها هزار کودک به خانواده‌ها واگذار می‌شود و در حال حاضر به ازای هر کودک، 5/7 خانواده متقاضی فرزندخواندگی تشکیل پرونده داده‌اند.
لایحه‌ای که نمایندگان هم پشتش نایستاده‌اند
اما در لایحه جدید اصلاح قانون فرزندخواندگی موادی در نظرگرفته شده است که شرایط به فرزندخواندگی گرفتن این کودکان را تسهیل می‌کند. در این لایحه به زنان و دختران بدون شوهر حق داده شده است تا سرپرستی کودکان و نوجوانان بدون سرپرست را برعهده گیرند (بند ج ماده5) و این در حالی است که برخی نمایندگان مجلس و از جمله مرکز پژوهشهای مجلس معتقدند که این امر می‌تواند موجب شود سنت نکاح مورد تشویق و ترغیب قرار نگیرد و وسیله‌ای برای ارضای کمبودهای عاطفی اشخاص مجرد فراهم شود.
آنها با این دلیل از مسئولان کشور می‌خواهند تا این لایحه را به‌گونه‌ای اصلاح کنند که زنان و دختران بدون شوهر شانس سرپرستی فرزند‌خوانده را از دست بدهند. در بخش دیگری از این اظهار نظر کارشناسی مرکز پژوهشهای مجلس آمده‌است: « در حالی که در ماده یک قانون 1353 تنها به زن و شوهر مقیم ایران با توافق یکدیگر حق سرپرستی داده شد، در لایحه فعلی به همه اتباع ایرانی چه مقیم ایران باشند یا مقیم خارج از کشور حق سرپرستی اعطا شده است (ماده 3 و ماده 4 لایحه). این امر با توجه به عدم‌امکان نظارت بر افراد مقیم خارج از کشور می‌تواند موجب بروز مشکلاتی شود.»
اما در مقابل کارشناسان حقوقی معتقدند که براساس قوانین موجود در کشور ولایت قهری غیر قابل سلب است و 87 درصد کودکان تحت حمایت بهزیستی والدینی دارند که به علت اعتیاد، بزهکاری، انواع بیماری‌ها و یا مسایل اخلاقی به طور موقت صلاحیت سرپرستی کودک خود را از دست داده‌اند به همین دلیل امکان واگذاری سرپرستی آنها به دیگران وجود ندارد و این شرایط را برای به فرزندخواندگی کودکان سخت می‌کند.
حال باید نشست و دید که بالاخره اعضای شورای نگهبان ایراداتی را که لایحه جدید دارد طوری برطرف می کنند که نه سیخ بسوزد نه کباب /p>
/۲۳45۱
نظر شما