الحاق فلسطین به یونسکو و نظم جدید منطقه ای

*حسین رویوران

یونسکو، اولین سازمان بین المللی گام نخست در به رسمیت شناختن دولت فلسطین را برداشت و با این اقدام خود، تعجب قدرت های جهانی را برانگیخت. در این رأی گیری اکثر کشورهای جهان به همراه فرانسه، کشورهای نوظهور(برزیل، چین، هند و روسیه) با 107 رأی به پیوستن فلسطین آری گفتند. آمریکا، کانادا و آلمان رأی مخالف و انگلستان و ایتالیا نیز رأی ممتنع دادند. هرچند این عضویت با توجه به نقش فرهنگی این نهاد تغییر چندانی در معادلۀ فلسطین ایجاد نمی کند، اما در هر حال این اقدام یونسکو ضربۀ بزرگی به اعتبار و عقیدۀ قدرت هایی بود که همواره با رأی مخالف خود، مانع احقاق کوچکترین حقوق فلسطینیان می شدند.
نکتۀ قابل توجه دربارۀ یونسکو اینست که این سازمان به رغم آنکه 22 درصد از بودجه آن توسط آمریکا و کشورهای غربی تأمین می شود، اما اختلاف نظرهای اساسی در بسیار از مسائل با آنها دارد و شاید از همین رو بود که با تهدید مقامات آمریکایی در کمال ناباوری بعد از پیوستن فلسطین به یونسکو، واشنگتن کمک های مالی خود را به این نهاد فرهنگی-تمدنی قطع کرد.
این اقدام آمریکا به خوبی ثابت کرد که آمریکا حتی در همین حد که فلسطین عضو سازمانی فرهنگی-تمدنی و نه سازمانی سیاسی باشد، مخالف است و تا چه میزان این مسئله به رغم سردادن شعارهای حقوق بشردوستانه برای واشنگتن غیرقابل تحمل است.
با این حال اقدام سازمان یونسکو در به رسمیت شناختن فلسطین از چند زاویه حائز اهمیت است:
اول اینکه اسراییل طی سالهای گذشته برخی از اماکن تاریخی فلسطینی را به نام خود در یونسکو به ثبت رسانده است. از جمله مقبرۀ راحیل که گفته می شود مادر حضرت یوسف است و همچنین چندین بنای تاریخی دیگر. در مقابل نیز به تازگی فلسطینیان وارد همین فاز شده اند و با ثبت کلیسای مهد و یا محل زادگاه حضرت عیسی در شهر بیت اللحم به عنوان میراث فرهنگی جامعه فلسطینی در یونسکو در تلاشند که با این اقدام اسراییل مقابله به مثل کنند و گفته می شود در گامهای بعدی قرار است حرم ابراهیمی و مسجد الاقصی نیز در یونسکو به ثبت برسد. البته ثبت این اماکن الزاماً به معنای ضرورت عضویت فلسطین در این سازمان نیست. اما با این حال عضویت فلسطین در این سازمان فرهنگی برای اسراییل یک چالش است چرا که اسراییلی ها به خوبی می دانند ثبت این اماکن به عنوان میراث تمدنی- فلسطینی برای اسراییل گران تمام می شود چرا که آنها داعی مالکیت بر کل فلسطین را دارند و این برخلاف آرمان های متجاوزگرانه این رژیم است.
خوشبختانه برای عضویت در یونسکو الزاما عضویت در مجمع عمومی سازمان ملل ضرورت ندارد.عضوگیری این سازمان جدای از ساختار سازمان ملل بوده و لذا با توجه به عدم عضویت فلسطین در سازمان ملل، منعی برای عدم حضور در این سازمان فرهنگی وجود ندارد.
لازم به یادآوری است دولت خودگردان فلسطین چندی پیش درخواست خود برای عضویت در سازمان ملل را به شورای امنیت ارائه داد. برای اینکه یک موضوع در دستور کار بررسی قرار گیرد ابتدا باید 9 عضو یا موافق و یا مخالف نباشند یعنی حتی اگر این تعداد ممتنع نیز باشند، رأی مثبت به حساب می آید. از آن تاریخ تاکنون این تعداد 9 عضو هنوز فراهم نشده و به همین دلیل درخواست دولت فلسطین به عنوان عضو در سازمان ملل هنوز در شورای امنیت بررسی نشده است و حتی اساسا در دستور کار این نهاد قرار نگرفته است. این مسئله شکست بزرگی برای محمود عباس است. لذا وی با این نوع اقدامات سعی می کند شکست مفتضحانۀ سیاسی خود را پوشش داده و با اقدامات اینچنینی تلاشهای خود را توجیه کند. اصولا محمود عباس اعتقادی به مقاومت نداشته و تنها به راهکارهای سیاسی اعتقاد دارد و بر این باور است که با راهکار سیاسی بهتر می توان به نتیجه رسید. لذا شاید پذیرش فلسطین در یونسکو تا حدی بتواند اندکی از مشکلاتی که محمود عباس از آنها رنج می برد، بکاهد.
پذیرش فلسطین در یونسکو به عنوان دولت عضو در این سازمان شکستی سیاسی و دیپلماتیک برای آمریکا و اسراییل بود. این در حالی است که اقدامات مشابه در احقاق حقوق فلسطینیان در گذشته قابل اجرا نبود اما امروز به دلیل شرایط سیاسی موجود در جهان، اتفاقاتی رخ می دهد که خارج از اراده و خواست قدرتهای بزرگ است. متعاقب تحولات منطقه ای، نظم جدیدی در خاورمیانه در حال شکل گیری و تحولات تا حد زیادی خارج از اراده بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای است. همانطور که رامی خوری، تحلیل گر لبنانی نیز می گوید: الحاق فلسطین به یونسکو حکایت از کاهش اعتبار و گیجی آمریکایی ها دارد و امروز واشنگتن در قبال تحولات جهانی آرام آرام در حال تبدیل شدن به ناظر است.
پر واضح است که امروز موضوع فلسطین پایگاه بهتری در سطح بین المللی یافته است. پذیرش فلسطین از سوی 126 کشور از 193 کشور حاضر در مجمع عمومی حکایت از آن دارد که جامعه بین المللی پذیرش و نگاه بهتری نسبت به مسئله فلسطین پیدا کرده در حالی که در گذشته چنین اجماعی قادر به شکل گیری نبود. این نشان دهندۀ تحول در افکار عمومی و انعکاس آن در میان دولت ها در سطح بین المللی است. اظهارات آشکار دانی آیالون، معاون وزیر خارجه اسراییل به خوبی گواه این واقعیت است. او می گوید: "رأی مثبت فرانسه به الحاق فلسطین به یونسکو برای اسراییل بسیار عجیب و ناامیدکننده است. فرانسه خود را دوست و شریک اسراییل می داند."
به رغم این پیروزی دیپلماتیک، نباید انتظار داشت که این الحاق تغییر چندانی در روند صلح و آشتی میان طرفین منازعه به وجود آورد. کمااینکه اسراییل با رفتارهای خارج از عرف و هنجار خود ثابت کرده است که به افکار عمومی و اجماع بین المللی وقعی نمی نهند و از آنجایی که مجهز به قدرت آمریکاست و آمریکا نیز در رأس ساختار بین المللی و شورای امنیت قرار دارد مفری به هر شکل ممکن از هرگونه کیفر بر ضد این رژیم فراهم می کند. متأسفانه نهادی که باید با اسراییل و رفتارهای متجاوزگونۀ این رژیم برخورد کند، وظیفۀ خود را به خوبی انجام نمی دهد. شورای امنیت مهمترین نهاد حفظ صلح بین المللی علیرغم همه ستم هایی که بر فلسطینیان رفته است، تاکنون با اسراییل به عنوان یک عنصر تهدیدکنندۀ صلح بین المللی برخورد نکرده است.
لذا اسراییل با همین اطمینان های موجود عمل می کند و به محکومیت سازمان های بین المللی چندان توجهی ندارد. این رژیم بارها محکوم شده است؛ رأی محکومیت دادگاه بین المللی در مورد دیوار حائل، گزارش گلدستون، شورای حقوق بشر و ... اسراییل را محکوم کرده اند اما متأسفانه هیچ یک از این آراء تحولی در معادله ایجاد نکرده است.
در نگاهی کلی باید گفت پیوستن فلسطین به سازمان یونسکو حرکتی سمبلیک برای افزایش اعتبار محمودعباس خواهد بود اما در معادلۀ فلسطینی تغییری ایجاد نخواهد کرد. 51263

*کارشناس خاورمیانه