بشار اسد خویشتنداری کند،سوریه آرام می شود

زهرا خدایی

بیش از یک هفته از طرح اتحادیه عرب برای حل بحران سوریه می گذرد، اما با این حال شهرهای سوریه همچنان صحنۀ درگیری میان نیروهای بشار اسد و مخالفان اوست. برطبق این طرح قرار بود، زندانیان سیاسی آزاد، نیروهای نظامی و تانک ها از شهرها خارج و در نهایت بشار اسد با مخالفان و معارضان به گفتگو بنشیند. اینکه چرا به رغم پذیرش طرح عربی از سوی شخص بشار اسد همچنان سوریه صحنۀ درگیری و خشونت و کشتار است، سوالی است که برخی از کارشناسان و دیپلمات های کشورمان در ذیل بدان پاسخ گفته اند.

مسعود ادریسی(سفیر اسبق ایران در لبنان)- توافق صورت گرفته بین سوریه و اتحادیه عرب بر چند نکتۀ اساسی تأکید دارد: خروج نیروهای نظامی و تانک ها از شهرها، توقف کشتار و خشونت و آزادی زندانیان سیاسی که البته دولت سوریه و شخص بشار اسد موافقت خود را با آن اعلام کردند و اقداماتی نیز از سوی دولت از جمله آزادی زندانیان سیاسی صورت گرفت.
اما مسئله مهم و اساسی اینجاست که دولت سوریه و شخص بشار اسد باید خویشتنداری بیشتری از خود به نمایش بگذارد و دست به کشتار مردم نزند. تا زمانی که وضعیت اینگونه است و نیروهای نظامی دست به کشتار مردم می زنند، نمی توان به بهبود اوضاع سوریه امیدوار بود. البته دولت ادعا می کند که در درگیری ها نظامیان نیز کشته می شوند اما با این حال تداوم این وضعیت به معنای وخیم تر شدن اوضاع و فراهم آمدن زمینه برای حضور نیروهای خارجی و بین المللی خواهد بود. به نفع بشار اسد و دولت اوست که دست از کشتار بردارد و اجازه دهد تا مردم و مخالفین صحبت کنند. اگر غیر از این باشد آینده روشنی در انتظار سوریه نیست و زمینۀ بیشتری برای دخالت خارجی فراهم خواهد شد.
اتحادیه عرب به دولت سوریه دو هفته مهلت داده که راهکارهای ارائه شده را عملی کند. در صورتی که دولت نتواند به وعده های خود عمل کنند، اتحادیه عرب با در پیش گرفتن سیاست های تندتری از جمله خارج کردن سوریه از این سازمان و منزوی کردن این کشور، زمینه را برای ورود نیروهای بین المللی فراهم خواهد کرد، همانطور که در مورد لیبی شاهد آن بودیم. به خصوص آنکه غرب دقیقا به دنبال همین سناریو یعنی متقاعد کردن اتحادیه عرب برای دخالت در سوریه است. تا وقتی که اتحادیه عرب سرگرم مذاکره با سوریه است این بدان معناست که موافق ورود نیروهای خارجی نیست. لذا به نفع بشار اسد است که با اتحادیه عرب کنار بیاید و زمینه را برای گفتگو و مذاکره با معارضین سوریه آماده کند.

مصیب نعیمی(مدیرمسئول روزنامه الوفاق)- بعد از توافقات صورت گرفته میان سوریه و اتحادیه عرب، بشاراسد امتیازهای قابل توجهی را در راستای اجرای طرح عربی انجام داده است که آزادی زندانیان سیاسی از جملۀ آنهاست. در کشتارهای صورت گرفته طی روزهای اخیر نیز تعداد قابل توجهی از نظامیان و نیروهای امنیتی و دولتی کشته شده اند و لذا نباید این واقعیات را نادیده گرفت. قرار بر این بود که بعد از ارائه طرح اتحادیه عرب، تظاهرات مسلحانه صورت نگیرد، اما این مسئله عملی نشد و فراخوان دولت برای جمع آوری اسلحه ها بی نتیجه ماند.
واقعیت آنست که با توجه به ساختار قبیله ای و طایفه ای حاکم بر سوریه نمی توان نسبت به واقعیات سوریه ارزیابی دقیقی ارائه داد. بخش قابل توجهی از درگیری های موجود ماهیت طایفه ای دارد کمااینکه در دمشق و حلب اوضاع عادی است و اکثر درگیری ها در مناطق و دهکده هایی رخ می دهد که ساکنان آن از چند قبیله و طایفه هستند مثل حمص.
از سویی باید به نقش نیروهای خارجی در تضعیف اوضاع و موقعیت سوریه نیز اشاره کرد. بزرگنمایی رسانه ها مبنی بر احتمال دخالت نیروهای خارجی در سوریه یکی از همین شیوه های تبلیغاتی است در حالیکه احتمال وقوع آن بسیار ضعیف و بعید است. چرا که وقوع دخالتی دیگر اوضاع منطقه را به طور کامل تحت الشعاع قرار می دهد و احتمال تجزیه سوریه را قوی تر می سازد که این به نفع هیچ کشوری نیست. حمایت برخی از کشورهای همسایه از ناآرامی ها در این کشور نیز بخش دیگری از واقعیات موجود است. لذا در تحلیل وضعیت موجود در سوریه باید به مجموعه ای از عوامل و متغیرها توجه داشت.

محمد ایرانی(سفیر اسبق ایران در اردن)- اوضاع در سوریه روز به روز پیچیده تر می شود. از یک طرف بشار اسد و دولت حاکم سوریه در تلاش است تا پرونده سوریه به سازمان ملل و شورای امنیت کشیده نشود. تلاش اتحادیه عرب و رایزنی هایی که طی هفته های اخیر شاهد آن بودیم نیز بیانگر این مسئله بود. به نظر نمی رسد که اتحادیه عرب نیز تمایلی به ورود نیروهای خارجی و فرامنطقه ای به پرونده سوریه داشته باشد. این نهاد که برای مدتی جایگاه خود را از دست داده بود، در تلاش است با ایفای نقش در پرونده سوریه، جایگاه از دست رفتۀ خود را بازیابد تا زین پس گره همۀ تحولات جهان عرب با تصمیم شورای امنیت، ناتو و یا نهادهای بین المللی غیرعربی باز نشود و اتحادیه عرب نیز نقش مهمی را در حل بحران های عربی ایفا کند. هرچند در داخل ساختار اتحادیه عرب رقابت هایی میان مصر و عربستان و قطر وجود دارد اما به نظر می رسد که تلاش براینست تا اوضاع در سوریه توسط کشورهای عربی مهار شود.
اما در مورد سوریه اوضاع خیلی پیچیده است؛ هم کشورهای همسایه و هم قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای تمایلی ندارد که اوضاع این کشور همچون لیبی شود. چون با وقوع این احتمال، بسیاری از کشورها نیز تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. در صورتی که خشونت ها در سوریه ادامه داشته باشد، چندان نباید به آینده خوشبین بود چرا که شرایط برای بشار اسد روز به روز شکننده تر می شود. بشار اسد در یک دو راهی قرار گرفته است. اگر امتیاز بیشتری واگذار کند و اجازه دهد تا تظاهرات مسالمت آمیز ادامه یابد و زندانیان بیشتری را نیز آزاد کند، ضمانتی وجود ندارد که با اجرای همۀ اینها بشار اسد بتواند اوضاع را کنترل کند. از سویی اگر قرار باشد نیروهای نظامی از شهرها و مناطق مسکونی خارج شوند، کنترل اوضاع نیز سخت تر خواهد بود.
اما از طرف دیگر به نظر می رسد که دولت سوریه بیشتر به خریدن زمان نیاز دارد. سیاستی که هم اکنون بشار اسد در پیش گرفته تا پرونده سوریه وارد حوزۀ غیرعربی نشود. دولت در این مدت تلاش خواهد کرد تا نظر مساعد چین و روسیه در آستانۀ صدور قطعنامه علیه این کشور در سازمان ملل را نیز جلب کند. اما در صورتی که همین روند ادامه یابد، هم وضعیت بشار اسد در داخل بدتر خواهد شد و هم نگاه جامعه بین المللی نسبت به مسئله سوریه تغییر خواهد یافت و زمینه برای ورود نیروهای خارجی فراهم خواهد شد. شاید اقدام به اصلاحات سریع و نشست و مذاکره با معارضین بتواند اوضاع را برای بشار اسد تلیطف و از این مرحله عبور کند. 26349