رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه طی بیان موضع خود و دیگر سران ترکیه در برابر فاجعه غزه فصل تازه ای را پیش روی مناقشه خاورمیانه قرار دارد. او در گفت و گو با تلویزیون الجزیره عنوان کرد ترکیه به زودی شرایط حماس را برای پذیرش آتش بس با نیروهای اسراییلی برای مجامع بین المللی روشن می کند. وی قصد دارد پیام مهم حماس برای پایان جنگ در باریکه غزه را ضمن جایگاه جدید ترکیه در شورای امنیت سازمان ملل به عنوان عضو غیر دائم این نهاد که از ابتدای سال 2009 میلادی به عهده گرفته است به گوش سران غرب و دیگر اعضای این نهاد بین المللی برساند.
اردوغان نیز که مانند سایر همتایان خود فاجعه غزه را یک تراژدی انسانی می داند در حرکتی که طی دوران وزارت او بی سابقه بود لب به انتقاد از اسراییل، ایالات متحده و اسراییل گشود و آنها را بازیگران اصلی مناقشه کنونی خاورمیانه نام برد. او حتی اسراییل را که با تازگی مناسبات گسترده ای نیز با ترکیه آغاز کرده بود به سبب فشار بر حماس و تحریک آنها برای تقابل در غزه به باد انتقاد گرفت.
موضوع گیری اردوغان در برابر اسراییل چندان هم امری بعید و دور از ذهن نبود. نخست وزیر ترکیه در سال 2004 میلادی زمانی که آریل شارون همتای اسراییلی اش او را به تل آویو دعوت کرد، با رد درخواست او سیاست های خارجی خود را در قبال اسراییل بازگو کرد. او در جولای 2004 نیز دراقدامی مشابه دست رد به سینه ایهود اولمرت وزیر تجارت و رییس حزب کار وقت زد.
در دسامبر 2004 در بحبوحه مناقشه سوریه با فرانسه، ایالات متحده و سارمان ملل پس از تصویب قطعنامه 1559 شورای امنیت اردوغان به این کشور سفر و سعی به بهبود روابط آنکارا و دمشق کرد.
ترکیه و ایران از معدود کشورهایی بودند که شانه به شانه سوریه در سال 2005 در برابر دسیسه چینی های آمریکا برای تغییر رژیم دمشق ایستادند. حتی در میانه روزهایی که تهران به سبب نقش موثرش در منطقه در تیررس اسراییل و آمریکا قرار داشت، اردوغان در حرکتی روشن از نقش ایران در سرکوب شورشیان پ. ک. ک سخن گفت که همین امر خشم سران آمریکا را به همراه داشت.
ترکیه به سبب اقدامات اردوغان در سال های اخیر توانسته است خود را به کشوری میانه رو و میانجی مناقشه های بزرگ منطقه نشان دهد. در این میان وظیفه مهمی که او در میان حماس و اسراییل در مناقشه غزه به عهده گرفت بار دیگر از او یک قهرمان و گره گشای مشکلات خاورمیانه در پیش چشم اعراب و سایر کشورهای مسلمان ترسیم کرد. چنانچه اردوغان بتواند آتش مناقشه غزه را با راضی نگاه داشتن دو طرف خاموش کند به طور حتم جهان هیچ گاه او را از یاد نخواهد برد. اگر نه که او در میان سکوت و عجز کشورهایی عربی به خاطر همه تلاش های هر چند بی نتیجه اش یاد می شود.
اردوغان در این سالها سعی داشت چهره ای جدید از ترکیه برای جهانیان ترسیم کند؛ ترکیه ای متفاوت که برای خود اولویت های خاصی در سیاست خارجی تعریف کرده است. اردوغان این روزها جدی ترین مرد کارزار خاورمیانه است که با غرور همیشگی اش از همکاری با ایران و سوریه - که به معنای همراهی با حماس، حزب الله و قطر است- سعی دارد ترکیه را در مقامی که باید در مجامع بین المللی برساند.
این روزها مصر، عربستان سعودی و تشکیلات خود گردان فلسطین که همواره رفتاری میانه در پیش گرفته اند در صحنه سیاست خاورمیانه به شدت منفور و منزوی شده اند. این در حالی است که قدرت هایی مانند ایران، ترکیه و قطر هر روز نقش پررنگ تری را در عرصه تعامات منطقه به دست می آورند.
اعلام آمادگی اردوغان برای رساندن پیام حماس به سازمان ملل ضربه خفه کننده ای به پیشنهاد حسنی مبارک رییس جمهوری مصر بود. مبارک بازگشایی دوباره گذرگاه رفح را صرفا منوط به پذیرش آتش بس از سوی حماس اعلام کرده بود که البته این پیشنهاد در همان روزهای نخستین به سبب حمایت مصر از محمود عباس و تلاش برای انزوا و تضعیف حماس رد شد.
در این میان چنانچه اردوغان بتواند از عهده مسوولیت خودبه خوبی برآید می توان امیدوار بود که حماس در جایگاه برابری مانند اسراییل برخوردار شود. به رسمیت شناختن حماس برای شنیدن خواسته های آنها در سازمان ملل متحد با صدای اردوغان مهر تاییدی بر حکومت مردمی آن درغزه خواهد بود.البته اقدام اردوغان برای به رسمیت شناختن حماس در حل مناقشه خاورمیانه برای مصر و سایر کشورهای عربی چندان خوشایند نیست چرا که به عقیده آنها غزه به این ترتیب جایگاهی مناسب برای حضور ایران و حتی ترکیه در کناره مرزهای مصر خواهد بود.
ترکیه در میانه مناقشه غزه دو رویکرد متفاوت را در پیش خواهد گرفت. در وهله نخست اردوغان قصد دارد دو طرف را راضی به آتش بس کند و در مرحله بعدی اقدامی برای آشتی ملی دو گروه فتح و حماس ترتیب دهد. بزرگ ترین آروزی اردوغان واسطه گری میان اسراییل و حماس است. چرا که به عقیده وی حماس به ترکیه اعتماد و اطمینانی محض دارد.
البته استراتژی اردوغان به مدت زمان مقاومت نیروهای حماس ارتباط دارد. به نظر می رسد حماس قصد دارد به استفاده از ورطه غزه موفقیتی مانند پیروزی جنگ 33 لبنان را از آن خود کند که البته در این شرایط پیروزی سیاسی حماس بیش از پذیرش هر آتش بسی برای آنها مفید است.
چنانچه اردوغان بتواند همه را برای انجام مذاکره ای مستقیم با حماس بر سر یک میز گرد آورد یا حتی ترتیب مذاکراتی غیرمستقیم با میانجیگری ترکیه را فراهم کند و یا حداقل فقط گذرگاه رفح را باز کند آن وقت جایزه ای کمتر از صلح نوبل در انتظارش نخواهد بود!
دیلی استار 8 ژانویه 2009 /مترجم: لیدا هادی
نظر شما