حلقه فساد مصرف دارو؛ «به من گفتند اگر می‌خواهی در این کلینیک بمانی باید الکی دارو تجویز کنی»/ مصرف داروی‌های تزریقی در ایران چهار برابر میانگین جهان

مظاهر گودرزی: «همه شما یک کیسه دارو در خانه دارید.» این جمله را مسعود پزشکیان گفته، البته خطاب به اعضای هیات دولت، اما وزیر بهداشت جمله رئیس‌جمهور را عمومی‌تر بیان کرد، به‌تعبیر محمدرضا ظفرقندی: «هر ایرانی یک کیسه دارو در خانه دارد.»

ظفرقندی گفته که: «میانگین تجویز دارو در هر نسخه در کشور ۴.۲ قلم و بیش از دو برابر میانگین جهانی است.»

علاوه بر تجویز زیاد دارو در هر نسخه برخی بر این باور هستند که ایران پرمصرف‌ترین کشور در زمینه دارو است، ایده‌ای که مخالفان خودش را هم دارد، مثلاً اوخر ماه گذشته بود که اکبر عبداللهی‌اصل، سرپرست اداره کل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، در پنجمین کنگره اروپایی آسیایی فارماکواپیدمیولوژی تأکید کرد: «ایران پرمصرف‌ترین کشور دنیا در دارو نیست و این یک باور غلط است.»

اما حتی اگر هم این باور درست نباشد باید پاسخی برای همان کیسه‌های داروی جمع‌ شده در خانه‌ها که مورد توجه رئیس‌جمهور و وزیر بهداشت قرار گرفت وجود داشته باشد، بنابراین بهتر است به‌جای طرح این سوال که آیا ایرانی‌ها زیاد دارو مصرف می‌کنند؟( که موضوع یک گزارش دیگر است.)، اینجا بپرسیم چرا ایرانی‌ها داروهای زیادی را در خانه نگهداری می‌کنند؟

• بیشتر بخوانید:

• علائم ویروس شایع در چین در ایران دیده شد/ وزارت بهداشت باید شفاف اطلاع‌رسانی کند/ ویروس چینی مرگ و میر هم دارد؟

• چین باز هم میزبان یک ویروس جدید شد؛ HMPV چیست و چه علائمی دارد؟/ ویروس جدید همان سرماخوردگی است؟

فرهنگ دارو پسند ایرانی‌ها؛ تن دادن پزشکان به مطالبه دارویی بیماران

اگر همه ما یخچال یا کابینت‌های آشپزخانه‌مان را بگردیم به احتمال زیاد به همان یک کیسه دارویی که وزیر بهداشت گفت برمی‌خوریم، بعضی‌ها هم داخل کیف‌شان چند ورق داروی رنگارنگ دارند که با خود این‌طرف و آن‌طرف می‌برند، داورهایی که خیلی مواقع کارساز هم هستند، حین مسافرت یا سرکار وقتی سر درد سراغ‌مان می‌آید یا وقتی معده شروع به درد کردن می‌کند حتماً این داروها تسکین دهنده هستند، اما برای پاسخ به پرسش مطرح شده درباره نگهداری زیاد دارو، سراغ متخصصان رفتیم تا نظر آن‌ها را بپرسیم.

آن‌طورکه از پاسخ کارشناسان برمی‌آید این عادت دارویی چندین عامل دارد، یکی از آن‌ها عامل فرهنگی است، حمید سوری اپیدمیولوژیست دراین‌باره به خبرآنلاین می‌گوید: «در برخی موارد، فرهنگ عمومی به مصرف خودسرانه دارو و استفاده از داروهای غیرضروری بیشتر از آنچه که نیاز است، گرایش دارد.»

هادی یزدانی، پزشک، درباره فرهنگ جامعه درخصوص مصرف دارو به خبرآنلاین می‌گوید: «اصولاً پزشکی که داروی زیاد یا گران قیمت تجویز نکند در نگاه مردم پزشک ناکارآمدی است، این یک باور رایج در جامعه ما است، بنابراین بخشی از پزشکان علیرغم این‌که می‌دانند داروها یا مکمل‌هایی که تجویز می‌کنند اثر درمانی ندارد اما به‌خاطر ایجاد اثر اطمینان خاطر برای بیمار دست به تجویز آن‌ها می‌زنند؛ بنابرین بخشی از تجویز زیاد دارو به فرهنگ و باور بیماران در کشور ما برمی‌گردد.»

مراجعه مکرر به پزشک و دریافت نسخه‌ها مشابه/ عدم اعتماد به نفس پزشکان در تجویز دارو

یکی دیگر از علل انباشت دارو در خانه‌ها مراجعه مکرر بیماران در یک بازه کوتاه به پزشک برای یک مشکل مشخص است و برای هربار مراجعه داروی مشبه یا متفاوت دریافت می‌کنند. یزدانی دراین‌باره می‌گوید: «خیلی مواقع تجویز زیاد داروها به‌خاطر مراجعه مکرر بیمار به پزشک است، آن هم برای یک مشکل خاص و عدم اطلاع رسانی به پزشک از تجویزهای قبلی، خیلی مواقع هم پزشک اعتماد به نفس لازم را ندارد که اگر تجویز قبلی همکارش تجویز خوبی بوده به بیمار بگوید همان داروها را مصرف کند. بنابراین چون‌که پزشک نمی‌خواهد بیمار بدون دارو از مطب بیرون برود داروهای مشابه پزشک قبلی را مجدد تجویز می‌کند، در واقع دارو را تغییر می‌دهد درحالی‌که کارکرد دارو تغییر نکرده است.»

درهمین‌باره سوری به خبرآنلاین می‌گوید: «ممکن است پزشکان به علت نگرانی از شکایت‌های احتمالی، یا عدم اعتماد به نفس کافی در تشخیص، داروهای بیشتری تجویز کنند.»

ورود داروخانه‌ها به فاز طبابت/ فروش بدون نسخه دارو صرف دارد

یکی دیگر از دلایل انباشت دارو در خانه‌ها همکاری به‌ظاهر دو سر برد داروخانه و بیمار است. یزدانی با اشره به این نکته به خبرآنلاین می‌گوید: «بخشی از مصرف زیاد دارو در ایران برای این است که داروخانه‌ها ناچار هستند دارو را در اختیار بیمار قرار بدهند، در داروخانه‌ها واحدی داریم به‌نام OTC یعنی داروهایی که به تجویز پزشک نیاز ندارد، با توجه به این‌که اقتصاد داروخانه‌ها نیاز به گردش دارد بنابراین آن‌ها از روی ناچاری هر دارویی را بدون نسخه به فروش می‌رساند، از طرفی بیمار هم با خودش محاسبه می‌کند به‌جای این‌که اول پول ویزیت پزشک بدهد و بعد دارو تهیه کند، از همان اول بدون مراجعه به پزشک به داروخانه‌ها مراجعه می‌کند و برای مشکلی که دارد از دکتر داروخانه مشاوره می‌گیرد و دارویی تهیه می‌کند. بنابراین یک چرخه غلط درست شده است، یعنی داروخانه وارد فاز تجویز و طبابت می‌شود، از طرفی دارو را بدون نسخه و مشکلاتی که بیمه‌ها در تسویه حساب دارند مستقیم به بیمار می‌فروشد.»

حلقه فساد داروخانه و پزشک

یزدانی با شاره به دلیل دیگر این مشکلات می‌گوید: «دلیل دیگر مصرف زیاد دارو در ایران ایجاد تقاضای القایی است، متاسفانه یک حلقه فسادی میان برخی پزشکان و برخی داروخانه‌ها برای تقاضای بی‌دلیل برای دارو تشکیل می‌شود، در موردی یک داروساز به خود من گفت برای طبابت کردن در این کلینیک سه راه داری، یا این‌که سرم و آمپول تجویز کنی، یا مکمل تجویز کنی یا همان دارویی که می‌خواهی برای درمان بیمار تجویز کنی را بیشتر بنویس، یعنی به‌جای ۲۰ عدد قرص ۴۰ عدد بنویس، که البته من نپذیرفتم، به همین دلایل مصرف داروی‌های تزریقی در ایران چهار برابر میانگین جهان است.»

کیفیت پایین دارو و قیمت متغیرآن

یزدانی با اشاره به کیفیت پایین داروها بیان می‌کند: «یک دلیل دیگر که مصرف دارو در ایران زیاد است به این خاطر هست که داروهای ما کیفیت لازم را ندارند، اگر سر درد بیمار با مصرف یک ورق مسکن خوب شود، دیگر لزومی ندارد برای خریدن انواع مسکن‌ها به داروخانه مراجعه کند و در انتها با انباشتی از دارو مواجه شود. مورد دیگر درباره احساس عدم امنیت بیمار نسبت به تامین دارو است، قیمت دارو در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر اگرچه کم است اما درحال تغییر و متغیر است، همین مسئله سبب می‌شود مردم دارو خریداری کنند و در خانه‌ها نگه دارند.»

۲۳۳۲۳۳