به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از ایبنا، جغرافیدانان و تاریخ‌نگاران دست‌کم از سده یکم پیش از میلاد به این سو پهنه آبی جنوب سرزمین پارسیان/ ایرانیان را دریای پارس یا خلیج‌فارس نامیده‌اند و این نام در تاریخ و حافظه مردم جهان ماندگار است. گذشته از سنت تاریخی و جغرافیایی یونانی-رومی، تاریخ‌نگاران و جغرافیدانان مسلمان نیز دریای جداکننده فلات ایران از شبه‌جزیره عربستان را «بحر فارس» (دریای فارس) و «الخلیج فارسی» (خلیج فارس) نامیده‌اند.
آنچه بازگو شد بخشی از پیش‌گفتار کتاب «نام خلیج‌فارس در تفاسیر قرآن» نوشته شهرام جلیلیان بود... با جلیلیان در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
به نام خلیج فارس و بحر فارس در ادبیات کلاسیک پیش از اسلام اشاره شده است، قدیمی‌ترین تفسیرهایی که به دریای پارس یا خلیج‌فارس اشاره شده کدام است؟
دست کم از قرن یکم پیش از میلاد در نوشته‌های یونانی آثار تاریخی و جغرافیایی نام دریای جنوب ایران به نام دریای پارس یا خلیج‌فارس به زبان یونانی ذکر شده است. بعدها نویسندگان رومی که به لاتین می‌نوشتند و یا یونانی‌ها نیز از خلیج‌فارس و پارس استفاده کردند. جغرافیدانان و تاریخ‌نگاران دوره اسلامی که متاثر از سنت تاریخ‌نگاری و جغرافیایی یونانی رومی و ایران پیش از اسلام بودند همواره با آگاهی و بادقت این دو نام را در جای خود به کار می‌بردند.
در همه تفسیرهای شناخته‌شده قرآن در هر کجای جهان که به هر زبانی نوشته شده باشند به زبان فارسی و یا عربی و در هر منطقه سرزمین‌های اسلامی که از صدر اسلام تا کنون نوشته شده باشد همواره نام این پهنه آبی جنوب ایران با نام بحر فارس و خلیج‌فارس ذکر شده و هیچ‌گاه نام دیگری برای این پهنه آبی به کار برده نشده و به‌ویژه نام خلیج عربی نیامده است و خلیج عربی برای دریای دیگری با نام دریای سرخ یا بحر احمر به کار برده شده است. بنابراین دو پهنه کاملا جدا از هم داریم یکی دریای پارس یا خلیج‌فارس و دیگری دریای عرب و در تفاسیر قرآن هرگز نام خلیج عربی به جای خلیج فارس به کار برده نشده است.
برخی ایران‌ستیزان با نگاه مغرضانه فارس را یک قوم قلمداد می‌کنند تا بتوانند نام خلیج‌فارس را تحریف کنند. دیدگاه شما در این باره چیست؟
نام قوم برای این منطقه کاملا اشتباه است البته که ما قوم پارس در منابع یونانی داریم و بارها از پارس‌ها به عنوان مردمانی ایرانی یاد شده است. پارس‌ها همان کسانی هستند که امپراتوری هخامنشی را بنیان‌گذاری کردند و بیش از ۲۰۰ سال فرمانروای بخش بزرگی از جهان شناخته‌شده آن روزگار بودند. فرمانروای هخامنشی در سه قاره آسیا و آفریقا و اروپا گسترده بود و بزرگ‌ترین امپراتوری جهان تاکنون امپراتوری پارسیان و هخامنشیان هستند بنابراین ما مردمانی به نام پارس داریم. هیچ تردیدی وجود ندارد و نام استان فارس و یا پارس هم یادگار همین قوم است. اما اینکه نام دریای پارس یا خلیج فارس فقط اشاره به قوم فارس داشته باشد این‌گونه نیست حتی اگر این‌گونه باشد ایرادی ندارد. مگر خلیج عربی اشاره به مردمان عرب ندارد. نام دریای خزر که نام راستین آن دریای کاسپین است به قوم کاسپین اشاره دارد و خزر هم به قومی اشاره داره و این نگاه کاملاً مغرضانه است و به دور از آگاهی‌های تاریخی است اما در ترکیب نام خلیج فارس یا دریای پارس چنانکه از منابع تاریخی و جغرافیایی و تفاسیر برمی‌آید همواره پارس اشاره به ایرانیان دارد. خلیج فارس یعنی دریای ایرانیان و در همه تفاسیر قرآن هر گاه کلمه بحر فارس آمده در کنار آن بحر روم (مدیترانه) آمده است. سرزمین پارس به معنای ایران به کار برده شده و مساوی پنداشته شده با سرزمین روم. همانگونه که روم به یک سرزمین اشاره دارد، دریای روم یعنی دریای رومی‌ها و دریای پارس هم به معنای دریای ایرانیان است. در منابع تاریخی و جغرافیایی چه در سنت یونانی و رومی و چه در سنت دوره اسلامی بارها و بارها واژه فارس بر کل سرزمین ایران اطلاق شده است.
در تفسیر چند سوره از آیات قرآن به نام بحر فارسی پرداخته شده است؟
بررسی که ما انجام دادیم در تفاسیر قرآن و تفاسیری که تاکنون چاپ شده و متن آن در دسترس مطالعه است مفسران در تفسیر ۱۷ سوره از قرآن به نام بحر فارس و خلیج‌فارس اشاره کردند. بدیهی است همه مفسران در تفسیر ۱۷ سوره نام خلیج فارس را نیاوردند و گه گاه ۱۰ مفسر در تفسیر آیه‌ای از سوره نام خلیج فارس را ذکر کرده‌اند و شاید دیگر مفسران به آن آیه توجه چندانی نکرده باشند. در سوره کهف آیه ۶۰ بیشتر مفسران هنگامی که این آیه را تفسیر کردند نام بحر فارس را آورده‌اند یا سوره شعرا آیه ۶۳ که در این آیه هم بیشتر مفسران این آیه را تفسیر کردند و به بهانه‌ای نام بحر فارس را ذکر کردند یا سوره نمل آیه ۶۱ و سوره الرحمن آیه ۱۹ که بارها و بارها بیشتر مفسران نام خلیج فارس و بحر فارس را ذکر کردند. سوره بقره، توبه، هود، فرقان و… نخست ۱۷ سوره را در درجه نخست معرفی کردم و متن آیه مورد نظر را در این ۱۷ سوره جدا کردیم و یکایک تفسیرهای موجود را درباره این آیه‌ها ذکر کردیم. همه مفسرانی که درباره آیه ۶۰ سوره کهف صحبت کردند و نام خلیج فارس و بحر فارس را ذکر کردند ما همه آن‌ها را آوردیم و متن عربی، ترجمه فارسی و تفسیر آن به زبان فارسی آمده است.
اعراب شبه‌جزیره و تجار با کشتی‌های بازرگانی از طریق خلیج‌فارس با هم ارتباط داشتند. در کتابی که نوشته‌اید چقدر به اهمیت این مسئله اشاره کرده‌اید؟
خلیج‌فارس در ایران پیش از اسلام بسیار اهمیت داشته و البته همواره در قلمرو حکومت‌های ایرانی مثل هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان بوده و این پهنه از نظر بازرگانی و نظامی اهمیت بسیار داشته است. ساخت بندرها و دژهای ساحلی که از روزگار ایران پیش از اسلام در اینجا وجود داشته و کاوش‌های باستان‌شناسی معرفی کرده و در گزارش‌های تاریخی و جغرافیایی به وجود این بندرها و دژها اشاره شده و نشان می‌دهد ایرانیان به پهنه آبی خلیج فارس اهمیت می‌دادند. خلیج فارس محل عبور و مرور کشتی‌های بازرگانی بوده و خود عرب‌ها در این بازرگانی تا اندازه‌ای نقش داشتند و عرب‌های پیش از اسلام با نام این پهنه آبی آشنا بودند و می‌دانستند که اینجا دریای پارس است و این یاد و خاطره تاریخی در ذهن عرب‌ها باقی مانده بود و عرب‌های صدر اسلام هم می‌دانستند که اینجا خلیج فارس است و همه جغرافیدانان، تاریخ‌نگاران، محدثان و مفسران مسلمان که بیشتر آثار اینها در قرون اولیه به زبان عربی نوشته شده و هیچ تردیدی درباره اصالت این نام نداشتند و یکی از این پژوهشگران تاریخ به ذهنش هم خطور نکرده که نام این پهنه آبی خلیج عربی باشد و کاملاً آگاهی تاریخی داشتند و هر گاه از یک پهنه آبی دیگر که دریای سرخ و بحر احمر یاد می‌کردند برای این پهنه آبی دریایی بین کانال سوئز و باب المندب را خلیج عربی می‌نامیدند.
نقش شیخ‌نشین‌های حاشیه جنوبی خلیج‌فارس بر تحریف نام خلیج فارس چقدر بوده است؟
در ابتدا شیخ‌نشین‌ها وجود خارجی نداشتند و در حقیقت با توطئه بریتانیایی تغییر نام خلیج فارس صورت گرفت. تاریخ استقلال کویت ۱۹۶۱ است و در حالی که تاریخ تحریف خلیح فارس به دهه ۱۹۳۰ و تلاش برای تغییر نام خلیج فارس توسط انگلیسی‌ها انجام می‌گیرد و با توطئه‌ای که به کار می‌برند کوشیدند نام جعلی را وارد اسناد، مدارک تاریخی، جغرافیایی و مکاتبات سیاسی کنند شیخ‌نشین‌هایی که تاریج جدیدی دارند به مذاق آن‌ها خوش آمد و امروزه می‌بینیم که بسیار برای این کار تلاش می‌کنند و بورسیه‌های تحصیلی به دانشجویان می‌دهند که در این زمینه کار کنند و نام خلیج عربی را به کار ببرند. حمایت از باستان‌شناسان برای اینکه در مقالات خود نام خلیج عربی را به کار ببرند حتی کمک‌هایی که به سازمان‌های خیریه می‌دهند با نام خلیج عربی است و می‌کوشند نقشه‌های کهن را دوباره چاپ کنند و نام خلیج عربی را به جای خلیج فارس به کار ببرند حمایت از موسسه‌های به ظاهر علمی مثل نشنال جئوگرافیک فارسی که با پول شیخ‌نشین‌های عرب تغییری در نام خلیج فارس می‌دهند. راه‌اندازی مجله‌هایی که عنوان خلیج عربی دارند و فراهم آوردن جایزه برای نویسندگانی که در حوزه خلیج عربی کار می‌کنند. اگر چه در ابتدا تغییر برای نام خلیج فارس یک توطئه بریتانیایی و ایران‌ستیزانه بوده اما در ادامه شیخ‌نشین‌های عرب نیز در این زمینه تلاش کردند و این مساله همچنان ادامه دارد و اکنون با کمک اتحادیه اروپا چشم طمع به جزایر ایران در خلیج فارس دارند و پیداست که بیش از آنچه مساله‌ای باشد که نیاز به اسناد تاریخی داشته باشیم برای تایید اصالت نام خلیج فارس و حاکمیت ما بر این پهنه آبی تبدیل به یک مساله سیاسی و دشمنی با ایران شده است. هدف نهایی توطئه بریتانیایی‌ها به خیال خود تجزیه ایران بوده است نخست حاکمیت ایران را در پهنه آبی خلیج فارس تضعیف کنند و نام خلیج فارس را به عربی تبدیل کنند. سپس دنبال تغییر نام خوزستان هستند و تلاش‌هایی از این دست که بارها و بارها مطالعه شده است. طرح‌هایی که انگلیسی‌ها برای تجزیه خوزستان و به طور کلی غربی‌ها داشته‌اند که به نتیجه نرسیده و هیچ‌گاه به نتیجه نخواهد رسید.
و سخن پایانی:
در اینجا لازم می‌دانم از پتروشیمی بندر امام و از رئیس هیات مدیریه سپهدار انصاری نیک برای علاقه و دغدغه‌ای که درباره هویت ایرانی و مساله خلیج فارس دارند و همچنین از جلیل نوذری که ریاست موزه پتروشیمی بندر امام را به عهده دارند و ویراستاری کتاب را نیز ایشان انجام داند تشکر و سپاسگزاری می‌کنم. این نکته مهم است که پتروشیمی بندر امام امسال سه کتاب را در حوزه خلیج فارس که مساله ملی ما است حمایت مالی کرده و مسئولیت اجتماعی و تاریخی خود را ایفا کرده و در این زمینه پیشرو بوده است. مانند موسسه‌های صنعتی غرب و شناخته شده مثل خودروسازی که در دنیای غرب به مسئولیت اجتماعی خود عمل می‌کنند و در حوزه‌های فرهنگی سرمایه‌گذاری می‌کنند، پتروشیمی بندر امام هم به همین شکل عمل کرده است و برای خود رسالت تاریخی قائل بوده است. چرا که در کنار دریای پارس قرار گرفته و به قول انصاری نیک پتروشیمی بندر امام نمک‌گیر خلیج فارس است و لازم دانسته حمایت مالی کند و باید از آن‌ها سپاگزاری کرد و نیاوردن نام آن‌ها این انگیزه‌ها را کم می‌کند و هر چقدر بر حمایت‌ها تاکید کنیم شایسته و بایسته است..
۲۵۹
نظر شما