عهد امیرالمؤمنین امام علی(ع) به مالک اشتر، بارزترین و روشن ترین نمونه از دستورها و توصیه های ائمه معصومین علیهم السلام به حاکمان جامعه اسلامی و کارگزاران حکومت است. به نظر می رسد این پیشنهادها نه فقط برای فرمانروا، بلکه برای مدیران و کارکنان نظام در هر مرتبه ای نیز قابل استفاده و قابل توجه است.
مقام معظم رهبری، درباره این عهد تصریح کرده اند: چیزهایى است که حکومت باید به عنوان مطالبات حقیقى مردم به آنها بدهد؛ یکى از پیامها این است که مردم بدانند از حکومت چه باید بخواهند؛ حقِ‌ّ حقیقى و مطالبه‌ى واقعى آنها از حکومت چیست.
عبارات زیر از بخش های مهم از این عهد است:
1- حرف مردم پشت سر حاکمان
مردم در کارهاى تو به همان چشم مى نگرند که تو درکارهاى والیان پیش از خود مى نگرى و درباره تو همان گویند که تو درباره پیشینیان مى گویى.
2- عدم استفاده از خشونت در برخورد با رعیت
چونان حیوانى درنده مباش که خوردن مردم را غنیمت شمارى، زیرا آنان دو گروهند: یا همکیش تو هستند یا همانند تو در آفرینش.
3- از مجازات مجرمان خشنود مشو
هرگاه کسى را بخشودى، از کرده خود پشیمان مشو و هرگاه کسى را عقوبت نمودى، از کرده خود شادمان مباش.
4- نگو که مردم باید از حاکم اطاعت کنند
مگوى که مرا بر شما امیر ساخته اند و باید فرمان من اطاعت شود. زیرا چنین پندارى، سبب فساد دل و سستى دین و نزدیک شدن دگرگونی ها در نعمت هاست.
5- اهمیت دادن به عصبانیت مردم
خشم توده هاى مردم، خشنودى نزدیکان را بی فایده می کند و حال آنکه اگر توده هاى مردم از تو خشنود باشند، خشم نزدیکان بی اثر است.
6- دشمن اصلی حاکم اسلامی کیست؟
باید که دورترین افراد از تو، و دشمن ترین آنان در نزد تو، کسى باشد که بیش از دیگران عیب جوى مردم است.
7- عدم اعتماد به سخن چین
گفته سخن چین را تصدیق مکن. زیرا سخن چین، خیانتکار است هر چند خود را چون نیکخواهان وانماید.
8- وزیر تلخ زبان، بهترین وزیر است
باید که برگزیده ترین وزیران توکسانى باشند که سخن حق بر زبان آورند، هر چند تلخ باشد.
9- درخواست از رعیت برای تمجید نکردن حاکم
از آنان بخواه که تو را فراوان نستایند، زیرا ستایش آمیخته به تملق، سبب خودپسندى می شود و آدمى را به سرکشى وا می دارد.
10- اصلی و فرعی نکردن امور
نباید بدین بهانه که به کارهاى بزرگ مى پردازى، از کارهاى کوچک غافل بمانى.
11- توجه به افراد صالح و باسابقه
مسؤولان شایسته را از میان گروهى بجوى که اهل تجربه و آزرم و حیاء هستند و از خاندان هاى صالحی که در اسلام، سابقه اى دیرین دارند.
12- اطمینان از دریافت نامه ها و پاسخ به آنها
غفلت دبیران سبب نشود که نامه هاى عاملانت را به تو نرساند یا در نوشتن پاسخ درست تو به آنها درنگ روا دارند.
13- سخنرانی بدون سانسور مردم بدون حضور محافظان
براى دیدار با رعیت به مجلس عام بنشین، مجلسى که همه بتوانند در آن حاضر شوند و بفرماى تا سپاهیان و یاران و نگهبانان و پاسپانان بروند، تا سخنگو بى هراس و بى لکنت زبان سخن خویش بگوید.
14- عدم اعتماد به نزدیکان و خویشاوندان
بدان که والى را خویشاوندان و نزدیکانی است که در ایشان خوى برترى جویى و گردنکشى است و در معامله با مردم رعایت انصاف نکنند.
15- نحوه برخورد با مردمی که تو را ستمگر می دانند
اگر رعیت بر تو به ستمگرى گمان برد، عذر خود را به آشکارا با آنان در میان بگذار و با این کار از بدگمانی شان بکاه.
16- تلاش برای پذیرش صلح با دشمن
اگر دشمنت تو را به صلح فراخواند، از آن روى برمتاب که خشنودى خداى در آن نهفته است. ولى پس از پیمان صلح، مراقب دشمن باش و نیک، برحذر باش.
17- وفای به عهد حتی با مشرکان
حتى مشرکان هم وفاى به عهد را در میان خود لازم مى شمرند. پس در آنچه بر عهده گرفته اى،خیانت مکن و پیمانت را مشکن و دشمنت را به پیمان مفریب! زیرا تنها نادانان شقى در محضر خداى تعالى، سرکشی کنند.
18- خون ناحق، حکومت را از بین می برد
مبادا که حکومت خود را با ریختن خون حرام تقویت کنى، زیرا ریختن چنان خونى، نه تنها حکومت را ناتوان و سست سازد، بلکه چنین حکومتی را از میان برمى دارد یا به دیگران مى سپارد.
19- خون بهای مقتولان به دست نیروهای خودسر را بپرداز
اگر به خطایى دچار گشتى و کسى را کشتى و یا تازیانه ات، یا شمشیرت، یا دستت در عقوبت، از حد درگذرانید یا به مشت زدن و یا بالاتر از آن، به ناخواسته مرتکب قتلى شدى، نباید گردنکشى و غرور قدرت تو، مانع آید که خون بهاى مقتول را به خانواده اش بپردازى.
20- مسأله ای را که همه می دانند حاکم نباید لاپوشانی کند
مبادا در آنچه توجه تو به آن ضرورى است و همه از آن آگاهند، خود را به نادانى بزنى! زیرا بزودى آن را از تو مى ستانند.
21- بزرگ نشمردن خدمات و منت نگذاشتن و خلف وعده نکردن:
زنهار از اینکه به خاطر احسان خود، بر رعیت منت بگذارى یا آنچه را براى مردم انجام داده اى بزرگ شمارى یا وعده دهى و خلاف آن کنى. زیرا منت نهادن، احسان را باطل کند و بزرگ شمردن کار، نور حق را خاموش گرداند و خلف وعده، سبب برانگیختن خشم خدا و مردم شود.
22- دشمن را با درشت گویی خشمگین مکن
سخن زشت بر زبان میاور و قهر دشمن را برمیفروز.
29219
نظر شما