به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ،استاد قرائتی در برنامه تفسیر نور به تفسیر آیاتی از سوره حج با موضوع «روز قیامت؛ روز محو شدن عقل و عاطفه» پرداخته است که تقدیم شما فرهیختگان می شود.
بنا بر روایت حوزه نیوز، بسم الله الرحمن الرحیم؛ در تفسیر آیه دوم از سوره حج آمده است:
«یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ کُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَی النَّاسَ سُکَارَیٰ وَمَا هُمْ بِسُکَارَیٰ وَلَٰکِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ»
به معنای: «روزی که آن (قیامت) را می‌بینید، هر زن شیردهی از آنچه شیر می‌داد غافل می‌شود، و هر بارداری بار خود را فرو می‌نهد، و مردم را مست می‌بینی در حالی‌که مست نیستند، ولی عذاب خدا شدید است.»
پیش از این آیه، خداوند متعال در آیه نخست این سوره خطاب به مردم می‌فرماید: «ای مردم، از پروردگارتان پروا کنید؛ بی‌گمان زلزله قیامت امری بس بزرگ و هولناک است.» سپس در ادامه، تصویری از آن روز بزرگ ارائه می‌دهد و می‌فرماید: «یَوْمَ تَرَوْنَهَا…»؛ یعنی روزی که آن را مشاهده می‌کنید.
در این روز، چنان ترس و وحشتی بر وجود انسان‌ها مستولی می‌شود که «تَذْهَلُ کُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ»؛ یعنی هر زن شیردهی، از نوزادی که شیر می‌دهد غافل می‌شود.
در اینجا، موضوع صرفاً اشاره به یک زن شیرده و کودک شیرخوار نیست، بلکه منظور بیان میزان شدت هراس و دهشت آن روز است.
از منظر قرآن، برای درک بهتر این شدت، از تمثیلی استفاده می‌شود که برای مخاطب ملموس و قابل‌فهم باشد.
در شرایط عادی و حتی در سخت‌ترین بحران‌ها، یک مادر از کودک خود جدا نمی‌شود؛ حتی در موقعیتی مانند زلزله، مادر سعی می‌کند کودک را در آغوش گرفته و نجات دهد، حتی اگر به قیمت جان خود تمام شود.
اما در روز قیامت، آن‌چنان هراسی حاکم می‌شود که حتی یک مادر، کودک شیرخوار خود را فراموش می‌کند و از او جدا می‌شود. این نشان از «محو شدن کامل عاطفه» در آن لحظه دارد.
عاطفه که چنین درهم می‌شکند، عقل چه وضعی خواهد داشت؟
در ادامه آیه در مورد عقل هم آمده است: «وَتَرَی النَّاسَ سُکَارَیٰ وَمَا هُمْ بِسُکَارَیٰ وَلَٰکِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ»؛ یعنی مردم را در آن روز مست می‌بینی، در حالی‌که در واقع مست نیستند، بلکه عذاب خدا آن‌قدر شدید است که عقل از سر انسان‌ها می‌پرد.
این بیان به روشنی نشان می‌دهد که در روز قیامت، هم عقل و هم عاطفه از انسان گرفته می‌شود و هر دو تحت‌الشعاع عظمت و شدت عذاب آن روز از میان می‌روند.
در بخش میانی آیه نیز آمده است: «وَتَضَعُ کُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا»؛ یعنی هر زن بارداری، از شدت وحشت آن روز، فرزند خود را سقط می‌کند.
چنین تصاویری، برای فهم بهتر، در قالب مثال‌هایی بیان شده‌اند که همگان آن‌ها را درک می‌کنند. درک معنای «زن شیرده» یا «زن باردار» برای هر مخاطبی ساده و روشن است.
در تربیت دینی و اخلاقی، بهره‌گیری از مثال‌های محسوس و عاطفی یکی از روش‌های مؤثر برای انتقال مفاهیم انتزاعی به شمار می‌رود.
تمثیل‌های قرآنی الزاماً بیان‌گر واقعیت خارجی نیستند. در واقع، فرض وجود چنین صحنه‌هایی کافی است تا پیام اصلی منتقل شود.
حتی اگر چنین زنی در آن شرایط وجود خارجی نداشته باشد، تصور این وضعیت برای درک شدت هراس روز قیامت مفید و کارآمد است.
ویژگی مثال‌های قرآن این است که برخلاف مثال‌های محلی، قومی یا منطقه‌ای، تاریخ مصرف ندارند و در طول تاریخ قابل‌فهم و کاربردی باقی می‌مانند.
در هر زمان و مکانی، «مادر»، «نوزاد»، «زن باردار» و «وضع حمل» مفاهیمی آشنا و مشترک میان انسان‌ها هستند.
وَالسَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَةُ اللهِ.
نظر شما