این خلیج تا ابد «فارس» می‌ماند؟

هفت یا هشت سال پیش که کار‌شناسان و پژوهش گران ایرانی و خارجی در این محوطه‌های باستانی و تاریخی کاوش می‌کردند، چند دیدار و گفتگو داشتم با باستان‌شناسی آمریکایی به نام هالی پیتمن که همراه پروفسور یوسف مجید‌زاده روی تمدن پنج هزارساله جیرفت کار می‌کرد.

در یکی از این گفتگو‌ها بحث به سابقه تاریخی خلیج فارس که او از آن به عنوان دریای پارس یاد می‌کرد، رسید. دکتر پیتمن با اشاره به اینکه در مجامع علمی و دانشگاهی آمریکا و اروپا نام غالب این خلیج هنوز «پارس» است، از حرکتی مستمر و خزنده خبر داد تا نامی مجعول برای این آبراه بتراشد.

این باستان‌شناس تاکید کرد با بورس‌های تحصیلی، فرصت‌های مطالعاتی، کتاب‌های اهدایی و کمک‌های مالی امیر نشین‌های حاشیه جنوبی دریای پارس به دانشگاه‌ها و دانشجویان در آمریکا و اروپا، به تدریج قشری تحصیل کرده در حال رشد و شکل گیری است که بیشتر با نام جعلی این خلیج آشنا هستند.

هالی پیتمن این فعالیت‌ها را در عرصه‌های تاریخی، جغرافیایی، باستان‌شناسی، زیست‌شناسی، نفت و انرژی و مردم‌شناسی شدید‌تر دانست و گفت تا دیر نشده است، ایران نیز باید در این زمینه فعال شود.

در چند روز گذشته که ایرانیان فارغ از قومیت، زبان و گرایش‌های سیاسی یک صدا شده و بر حاکمیت کشورشان بر جزایر سه گانه و نام تاریخی خلیج فارس تاکید می‌کنند، ناخودآگاه یاد هشدار چند سال پیش هالی پیتمن افتادم.

واقعیت این است که در چند سال گذشته ما ایرانیان همیشه در میان خود و از طریق رسانه‌های داخلی به درستی بر نام تاریخی این خلیج تاکید کرده‌ایم و در عین حال متاسفانه بر فعالیت‌های گسترده برخی کشور‌ها در سطح جهان برای جا انداختن عنوانی مجعول، چشم فرو بسته‌ایم.
 

اینکه نام این خلیج فارس است را همه ما می‌دانیم، اما مهم آن است که مردم جهان نیز آن را بدانند و با نامش آشنا و مانوس باشند. منصفانه بیاییم به کارنامه چند سال گذشته خودمان دوباره نگاهی بیاندازیم و ببینیم در این راستا چه کارهایی کرده‌ایم؟

وقتی حاشیه نشینان جنوبی خلیج فارس بورس‌های تحصیلی زیادی برای کاوش و پژوهش‌های باستانی و تاریخی در اختیار دانشگاه‌های سراسر دنیا قرار می‌دهند تا به نامی مجعول مشروعیت بخشند، ما در حال انجام چه کاری هستیم؟

در حالی که گونه‌های متنوع آبزیان خلیج فارس نام‌هایی عربی پیدا می‌کنند و در اطلس‌های علمی جهان معرفی می‌شوند، ما چه برنامه‌ای داریم؟

سال‌های گذشته که چندین کنفرانس و سمینار علمی در زمینه اقلیم‌شناسی این خلیج در شیخ نشین‌های منطقه برگزار شده، ایران میزبان چند استاد یا کار‌شناس در این زمینه بوده است؟

اگر به نقشه‌های قدیمی و تاریخی منطقه نگاهی بیاندازیم، خواهیم دید تا قبل از 200 سال قبل، هیچ نقطه تمدنی در سواحل جنوبی خلیج فارس مشخص نشده است. در واقع، در طول هزاران سال، تنها مناطق شمالی این دریا صاحب تمدن شهرنشینی بوده و در شن زارهای جنوبی آن هیچ نشانی از یک جا نشینی وجود نداشته است. با این وجود کافی است در سایت‌های موزه‌های بزرگ جهان گشتی بزنید و با برنامه‌هایی آشنا شوید که برای معرفی تمدن‌های پیش از اسلام شبه جزیره عربستان تدارک دیده شده‌اند.

شیخ نشین‌ها (به ویژه امارت متحده عربی) چنان در زمینه تمدن تراشی پیش رفته‌اند که آثار و ابنیه تاریخی ساخته‌اند و اشیاء باستانی دیگر کشور‌ها را به نام خود سند زده‌اند. حال در برابر این تلاش آن‌ها، تنها کاری که ما انجام داده‌ایم، این است که فعالیت‌های باستان‌شناسی در عرصه‌های تمدنی جیرفت (ارت)، شهر سوخته سیستان، شهداد کرمان، بندر سیراف بوشهر، انشان (استان فارس)، عیلام و... را برای چند سال تعطیل کرده‌ایم.

این موارد که برشمردیم، تنها مشتی نمونه خروار است که به شدت در فضای علمی و دانشگاهی جهان از سوی شیخ نشین‌های جنوبی خلیج فارس دنبال می‌شود.

اما جدا از مباحث و فعالیت‌های تخصصی علمی، حرکت‌های گسترده تری در انظار عمومی مردم جهان در حال انجام است که در این باره هم تنها از ما غفلت سر زده است. برای مثال منصفانه از خودمان بپرسیم در مقابل ده‌ها جشنواره جهانی هنری و سینمایی و مسابقات بین المللی ورزشی در کشورهای حاشیه خلیج فارس که برای توده‌های مردم جهان جذاب است و در آن‌ها نام مجعول خلیج  تبلیغ می‌شود، ما چه فعالیت‌هایی داشته‌ایم.

وقتی شرکت‌های بزرگ هواپیمایی، کشتیرانی، گردشگری، تجاری، صنعتی و... با نامی مجعول، فضای رسانه‌ای جهان را مسموم می‌کنند، چه عمل مقابلی از ما سر زده است؟

واقعیتش آن است که ما در مقابل فعالیت‌های گسترده‌ای که در عرصه‌های ورزشی، هنری، علمی، تاریخی و... برای جا انداختن نام مجعول خلیج فارس انجام می‌شود، کار زیادی انجام نداده‌ایم.

اینکه ما ایرانی‌ها مدام بین خودمان بگوییم و تکرار کنیم که نام این خلیج تا ابد فارس خواهد ماند، چندان تاثیری بر مردم جهان که هر روز نامی مجعول را می‌بینند، می‌شنوند و در باره‌اش می‌خوانند، نخواهد داشت.

باید بپذیریم زمانی نام این خلیج، همیشه فارس خواهد ماند، که بیشتر مردم دنیا آن را بر زبان آورند. این هدف هم نیاز به برنامه ریزی و فعالیت درست در همه شئون و عرصه‌ها دارد که باید خیلی زود بجنبیم، چرا که در غیر این صورت معلوم نیست تا ابد نام این خلیج فارس بماند.

57245