محسن پاک آیین
بعد از اجلاس 2010 لیسبون که قرار شد نیروهای بیگانه از افغانستان خارج شوند، آمریکایی‌ها موضوعی تحت عنوان امضای پیمان استراتژیک با افغانستان را مجددا مطرح کردند که این موضوع قبلا در سال 2005 نیز مطرح شده بود. اگرچه پیش‌نویس این پیمان از طریق رسانه‌ها پخش‌شده و غربی‌ها نیز اعلام می‌کنند که این پیش‌نویس کامل نیست و نواقصی دارد ولی واقعیت این است پیش‌نویسی که در رسانه‌ها منتشر شده، مفاد خطرناکی را نه تنها برای کشورهای منطقه بلکه برای خود افغان‌ها نیز در بردارد.1-بزرگترین نقص این پیمان این است که تکلیف ایجاد و ابقای پایگاه‌های نظامی آمریکا در افغانستان در آن مشخص نشده و این امر نگرانی کشورهای منطقه را برانگیخته است. مجموعه‌ای از کشورها، از جمله همسایگان و کمی دورتر روسیه و بخشی از کشورهای آسیای‌مرکزی نگران این موافقتنامه هستند.امضای این پیمان می تواند یادآور تجربه‌ای باشد که آمریکا پس از جنگ جهانی دوم در هر منطقه‌ای که نفوذ کرده، دیگر خارج نشده است.
2-در صورت تحقق این توافقنامه، از یک سو افغانستان به عرصه رقابت کشورهای دیگر چون روسیه و چین تبدیل خواهد شد و از سوی دیگر آمریکا به جای دستیابی به اهداف استراتژیک خود در منطقه با بحران های جدید مواجه می شود و مهار آنها برای واشنگتن بسیار دشوار خواهد بود. در واقع وقتی آمریکا تبدیل به یک قدرت نظامی در افغانستان شود به طور طبیعی روسیه و چین هم در عرصه رقابت های امنیتی وارد می شوند کنند و این مساله منطقه را ملتهب خواهد کرد. افغان‌ها هم در آن حد از توانایی نیستند که بتوانند با آمریکا مقابله کنند و گفته یکی از مقامات افغان در این خصوص که آمریکایی‌ها را ما نیاوردیم که ما بیرون کنیم، درست است . آنها حتی در مورد جابجائی یک سرباز نمی توانند به آمریکا دستور بدهند.3- آمریکایی‌ها امروز به جهت مصوبه شورای امنیت در افغانستان هستند، بنابراین بعد از خروج نیروها باید آنجا را ترک کنند. در حال حاضر آمریکایی‌ها در افغانستان پایگاه، تجهیزات، اموال و نیرو دارند و به دنبال قانونمندکردن آنها برای اجازه دولت افغانستان بعد از خروج هستند تا برای ادامه حضور نیازی به مصوبه شورای امنیت نداشته باشند. با اجرای این پیمان دسترسی به فضای افغانستان منحصرا در اختیار آمریکا خواهد بود و آنان مجوز هرگونه تردد هوایی را در این کشور خواهند داشت.
4- یکی از مفاد پیمان این است که تمامی دارایی‌ها و اموالی که در حال حاضر در اختیار نیروهای آمریکایی است، برای درازمدت در اختیار آمریکایی‌ها خواهد ماند. پس با امضا شدن این پیمان تمام دارایی‌ها، اموال و املاکی که در اختیار آمریکایی‌ها قرار گرفته پس از سال 2014 نیز در اختیارشان خواهد بود و از سوی دیگر تمام کارکنان، چه نظامی و چه غیرنظامی، حتی آشپزها نیز چنانچه مرتکب جرمی از جمله هتک حرمت به مقدسات مسلمانان یا قتل عام آنان گردند، باید طبق قوانین آمریکا و نه طبق قانون افغانستان محاکمه شوند.یادآوری می شود که مقامات آمریکا ارقامی را اعلام می‌کنند که در افغانستان هزینه کرده‌اند. واقعیت این است که این مبالغ در مسیر منافع آمریکا و ناتو هزینه شده است. برای نمونه آنها تمام جاده‌هایی را که به پایگاه‌های نظامی منتهی می‌شود، آسفالت و تمام امکانات حفاظتی را برای نیروهای خود ایجاد و پادگان‌های خود را مستحکم کرده‌اند و در واقع این پول را صرف نیروهای خود کرده‌اند. یکی از مقامات افغان می‌گفت اگر از هر دلار، 20 سنت به ما می‌دادند، ما خود می‌توانستیم کشورمان را آباد و نیروهایمان را آموزش بدهیم.
5- سه شرط در خصوص امضای این پیمان مطرح شده است. اول اینکه این پیمان در روند صلح باشد، یعنی موجب استقرار صلح در کشور شود. دوم مجلس نمایندگان افغانستان آن را تصویب کند و سوم اینکه موجب نگرانی همسایه‌ها نباشد و تاکنون هیچ کدام از این شرط‌ها محقق نشده است.
6- امضای این پیمان موجب رشد افراط‌گرایی در افغانستان و منطقه خواهد شد.به عبارتی حضور درازمدت آمریکا در افغانستان خود مجوزی برای سربازگیری و تجهیز جریان افراط و نا امن سازی افغانستان است.
7- با وجود روابطی که کشورهای منطقه با آمریکا دارند اما همه این کشورها با حضور بلندمدت آمریکا و به ویژه ایجاد پایگاه نظامی دائمی در خاک افغانستان مخالف هستند.حتی در میان اعضای ناتو و هم پیمانان آنها نیز در مورد طولانی شدن حضور نیروها در خاک افغانستان اختلاف نظر وجود دارد و عجله ای که اغلب این کشورها برای خروج نیروهای خود از افغانستان دارند،موید این اختلاف نظر است.
8- اراده‌ای در ناتو و آمریکا برای انجام تعهدات‌شان در خصوص آموزش نیروهای افغان وجود نداشته است. الان 10سال از حضور نیروهای آمریکا در افغانستان می‌گذرد و آنها هنوز نیروهای افغان را آموزش نداده‌اند یا در حد خیلی کم این کار را کرده‌اند. پس از پایان جنگ داخلی در این کشور و سقوط طالبان، مسوولیت آموزش نیروهای امنیتی و انتظامی افغان تقسیم شد. آموزش پلیس به آلمانی‌ها، قوه قضاییه به ایتالیایی‌ها و مسوولیت مبارزه با موادمخدر به انگلیسی‌ها واگذار شد که آنها تاکنون به وظایف خود عمل نکرده‌اند.
9-و نکته آخر اینکه موضوع افغانستان با گفتمان بین افغانی و تلاش برای ایجاد فضای گفت‌وگو میان قبایل افغان قابل حل است. هم‌اکنون افغان‌ها خود نیز به این نتیجه رسیده‌اند.امروز مشکل ناامنی در افغانستان مشکل دخالت خارجی است. افغانی‌ها دو خصوصیت منحصربه‌فرد و مهم دارند، یکی اینکه همان‌طور که تاریخ آنها نشان می‌دهد بیگانه‌ستیز هستند یعنی در طول اشغال توسط انگلیس، شوروی و طالبان در مقابل آنها ایستادند و مبارزه کردند و آنها را پس زدند. دوم اینکه به لحاظ اسلامی سنتی هستند و به‌عنوان مثال در جریان قرآن‌سوزی دیدیم که بیشترین عکس‌العمل را مردم افغانستان داشتند. بنابراین با توجه به شرایط موجود این موافقتنامه، برای این کشور امنیت را به ارمغان نخواهد آورد و در واقع ستیز و جنگ با آمریکا را برای مردم نهادینه می‌کند و ناامنی در افغانستان در کشورهای همسایه نیز اثرگذار خواهد بود.
4949
نظر شما