چشم جامعه جهانی در حال حاضر بر ایران و کره‌شمالی متمرکز است . کره‌ای که بمب هسته‌ای خود را آزمایش کرده‌است و ایران که غرب ادعا می‌کند به دنبال تسلیحات هسته‌ای است و تهران با رد این ادعا تاکید کرد که دنبال انرژی صلح‌آمیز هسته ای ست. البته نگرانی از دستیابی تروریست‌ها به تاسیسات هسته‌ای روسیه و پاکستان را هم نباید فراموش کرد . در این میانه کشورهایی هستند که در آرامش کامل در حال تولید به تسلیحات هسته‌ای هستند . در حالی که امریکا و همراهان غربی‌اش با انگیزه‌های سیاسی دست از سر ایران برنمی‌دارند، کم نیستند کشورهایی که با استفاده از این فرصت با خیال راحت اقتتاح نیروگاه‌های خود را جشن می‌گیرند. تبعات جبران ناپذیر دستیابی این کشورها به تسلیحات هسته‌ای هم غیرقابل پیش‌بینی‌ست.
1. برمه
شواهد و مدارک نشان می‌دهد که کره شمالی و برمه با هم معامله‌های هسته‌ای داشته اند . در حال حاضر برمه برنامه هسته‌ای برای احداث راکتور هسته ای در اختیار دارد و البته تجهیزات مورد نیاز برای تولید پلوتونیوم را هم دارد . بر اساس اطلاعات در اختیار جامعه جهانی راکتور هسته‌ای برمه تا سال 2014 قابل استفاده است .
چرا باید نگران برمه باشیم؟ گمانه زنی‌ها در خصوص تلاش برمه ببرای برخورداری از تسلیحات هسته‌ای قوت گرفته‌است. در ماه جولای بود که وزیر امور خارجه ایالات متحده هیلاری کلینتون به صراحت از رابطه میان کره‌شمالی و برمه ابراز نگرانی کرد . در آن زمان هیلاری نسبت به بی‌ثبات شدن منطقه در صورت همکاری‌های هسته‌ای این دو کشور هشدار داد . اعتراف‌های دو مقامی که در جریان برنامه‌های هسته ای برمه بودند در نهایت اثبات کرد که نگرانی خانم وزیر چندان هم پربیراه نبوده‌است . یکی از این دو نفر تاجر اهل برمه بود که در معاملات هسته ای این کشور دست داشت و دیگری افسری که به دلیل خدمت در ارتش برمه از برنامه هسته‌ای مخفی این کشور خبر داشت .
تنش‌ها میان برمه و بنگلادش از سال 2008 تا کنون و به دنبال یک اختلاف مرزی بالا گرفت . از همان زمان تا کنون نیروهای امنیتی دو کشور در مرزها مستقر هستند . در طول دو هفته گذشته اما این تنش‌ها بیشتر شده و البته کار به توپخانه و تجهیز تانک های نظامی در هر دو طرف کشیده‌است . این در حالیست که هر دو کشور در حل تلاش برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای هستند. در چنین شرایطی حتی دورنمای آغاز جنگ میان دو کشور نیز بسیار نگران‌کننده‌است . علاوه بر این نیروهای نظامی در برمه درگیر ناآرامی‌های داخلی نیز هستند . اخیرا خبرهایی رسیده است از معامله هروئین توسط شبه‌نظامیان مسلح در این کشور. کسانی که برای فروش مواد مخدر عجله دارند تا بتوانند از درآمد ناشی از آن تسلیحات مورد نیاز خود را خریداری کنند. شبه‌نظامیان در حقیقت خود را برای ادامه یافتن ناآرامی‌های داخلی مهیا می‌کنند. بیش از 60 سال است که این شبه‌نظامیان قومی و قبیله‌ای گاه با دولت مرکزی توافقنامه آتش‌بس امضا کرده‌اند و گاه البته به اسلحه روی آورده‌اند . تنش معمولا مناطق مرزی برمه را به خود مشغول می‌کند. اما در شرایطی که این ناآرامی‌های داخلی در بر مه ادامه پیدا کند، بی‌شک از حجم سرمایه‌گذاری های خارجی هم کاسته می‌شود. در صورت تحقق این پیش‌بینی برمه به انزوایی مبتلا می‌شود که بیش از پیش این کشور در حال جنگ را ضعیف می‌کند .
2. بنگلادش
این کشور که پیش از این مهر تایید آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای را برای عدم دستیابی به تسلیحات هسته‌ای در اختیار داشت، حالا اندک اندک دست به شیطنت‌های خطرناکی زده‌است . این کشور اخیرا اعتماد و حمایت پاکستان را جلب کرده‌است و البته قرارداد رسمی همکاری هسته‌ای با روسیه امضا کرده‌است .
چرا باید نگران این کشور باشیم؟ تلاش‌های بنگلادش برای دستیابی به تسلیحات هسته ای تا حدودی قابل درک است. سالها استفاده بیش از اندازه از انرژی در این کشور حالا بنگالی‌ها را در معرض کمبود در این بخش قرار داده است . داستان تا بدان‌جا خطرناک است که بر اساس برخی پیش‌بینی‌ها تا 2011 این کشور از هرگونه منبع انرژی عاری خواهد بود . در چنین شرایطی نیاز به نیروگاه های جدید بیشتر احساس می‌شود. اما منتقدان داخلی این سوال را مطح می‌کنند که آیا دولت‌شان ابزار و بستر لازم برای برخورداری از نیروگاه هسته ای را در اختیار دارد؟ هیچ‌کس دوست ندارد نیروگاه های هسته ای این کشور هم به سرنوشت انرژی ذغالی و گازی مبتلا شود . عدم وجود بستری مناسب برای استفاده از منابع طبیعی تا کنون به اندازه کافی مردم را ناامید کرده است .
بنگلاش هم کشور چندان باثباتی در زمینه انرژی نیست .این کشور پس از جنگ منطقه‌ای با حضور هند و پاکستان موفق به درآغوش کشیدن استقلال در سال 1971 شد . از همان زمان تا کنون دو رهبر این کشور مورد سوقصد قرار گرفتند . علاوه بر این بنگالی‌ها چندین کودتای نظامی خونین را هم تا امروز به چشم دیده‌اند . فسادهای مالی در سطح دولتمردان بیداد می کند. شبه‌نظامیان تندرو مسلمان همچنان دست از بمب‌گذاری های تروریستی بر نمی‌دارند و البته اعتصاب‌هایی که در جریان است اندک اندک دولت را در مسیر سقوط قرار داده است . دسامبر 2008 بود که با به پایان رسیدن وضعیت فوق‌العاده انتخابات در این کشور برگزار شد . این انتخابات اما به سختی توانست نوزاد آرامش را به دنیا آورد .
با وجود آنکه آتش مناقشه میان هند و پاکستان ظرف چند سال اخیر و با میانجی‌گری‌های ایالات متحده تا حدودی فروکش کرده است و دو طرف متعهد شده‌اند که بار دیگر بر سر کشمیر با هم درگیر نشوند اما سایه جنگ از فراز این منطقه کنار‌رفتنی نیست. رقابت تسلیحاتی نیز چیز کمی نیست که بتوان از پایان آن میان کشورهای همسایه سخن گفت. تا یک سال آینده ، پاکستان نیروگاه هسته ای تولید پلوتونیوم جدید خود را افتتاح خواهد کرد . همزمان در هند دانشمندان آزمایش بر روی موشک‌های مخصوص حمل کلاهک‌های هسته‌ای را سرعت بخشیده‌اند . کمک‌های پاکستان به بنگلادش برای دستیابی به تسلیحات‌هسته‌ای در حقیقت کمک به خلق شریک قدرتمند دیگری در منطقه برای روز مبادا است .
3.قزاقستان
قزاقستان با ذخیره یک و نیم میلیون تنی اورانیوم سومین کشور صادر‌کننده اورانیوم در سطح جهانی‌ست. با وجود آنکه قزاقستان در حال حاضر برای غنی‌سازی اورانیوم به روسیه وابسته‌است، قزاقستان برنامه‌هایی برای احداث نیروگاه‌های غنی‌سازی اورانیوم در سر دارد. سال 2011 هم موعود زمانی برای راه‌اندازی نیروگاه‌هسته‌ای جدید این کشور است .
چرا باید نگران قراقستان باشیم؟ حقیقت این است که احتمال بسیار کمی وجود دارد که قزاقستان به دنبال تولید تسلیحات هسته‌ای باشد. پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق،قزاقستان داوطلبانه هزاران مورد از تسلیحات هسته‌ای خود را در اختیار جامعه جهانی قرار داد . در قزاقستان خطر فعلی احتمال دستیابی نااهلان به تسلیحات هسته‌ای است . فساد در تمامی سطوح دولتی این کشور به چشم می‌خورد . ماه می سال جاری بود که دولت اقدام به دستگیری رئیس نهاد دولتی انرژی در این کشور کرد . این نهاد مسئولیت تولید اورانیوم را بر عهد ه دارد و قرار است تا سال 2012 بزرگترین تولید کننده اورانیوم باشد. اتهام این مقام قزاق، فروش دو سوم ذخیزه اورانیوم کشور به شرکت های خارجی است . البته هستند چهره‌هایی که اعتقاد دارند این دستگیری هیچ مبنای قانونی ندارد و انگیزه های سیاسی پشت آن است . در هر حال این ترس وجود دارد که یا مواد هسته ای قزاقستان در اختیار دشمنان قرار گیرد و یا این کشور در مرحله بی‌ثباتی و ناآرامی سیاسی قرار گیرد . در هر دو حالت سناریویی که در انتظار قزاق‌هاست چندان خوشایند نیست .
4. ونزوئلا
این کشور بستر علمی بسیار ضعیفی دارد. اطلاعات هسته ای این کشور هم چندان نیست و البته منابع مالی در اختیار دولت هم دندان‌گیر نیست. با این وجود سودای ونزوئلا برای دستیابی به فن‌آوری هسته ای چندان مورد حمایت همسایگان قرار نگرفته‌است .
چرا باید نگران این کشور باشیم؟شاید این کشور منابع چندانی برای جامه عمل پوشاندن به رویاهایش در اختیار نداشته باشد اما دلایلی برای نگرانی در خصوص تاسیاست هسته ای این کشور وجود دارد . ونزوئلا و روسیه روابط دوستان نزدیکی با هم دارند. در طول چند سال گذشته چندین توافقنامه نظامی، انرژی و اقتصادی میان دو کشور به امضا رسیده‌است . از 2005 تا کنون، ونزوئلا بیش از 4 میلیارد دلار تسلیحات از روسیه خریداری کرده‌است . ماه گذشته هم روسیه، 2 میلیارد دلار وام برای خرید تجهیزات در اختیار ونزوئلا قرار داد . رابطه میان ایران و ونزوئلا هم بسیار دوستانه است. چاوز تا کنون بارها تاکید کرده است که در صورت تحریم سوختی ایران، کاراکاس سوخت مورد نیاز ایران را تامین خواهد کرد . هوگو چاوز در سال 2005 برای نخستین بار از عزم خود برای هسته‌ای شدن سخن گفت. ونزوئلا برای تبدیل شدن به قدرتی هسته‌ای دورخیز کرده است. چاوز در این خصوص به خبرنگاران گفت: جهان باید بداند که ما در مسیر تولید انرژی هسته ای قرار گرفته‌ایم. اما این به معنای تلاش ما برای تولید بمب هسته ای نیست. بنابراین به دنبال این نباشید که بازی را که با ایران به راه انداخته اید با ما هم تکرار کنید .
5. امارات متحده عربی
در ماه ژانویه بود که قراردادی میان ایالات متحده و امارات متحده عربی امضا شد. توافقنامه‌ای مبنی بر همکاری‌های میان دو کشور در عرصه تکنولوژی هسته ای و مواد خام. این توافقنامه بعدها عنوان 123 را به خود اختصاص داد . هر چند کنگره هنوز مهر تایید خود را بر پای این معاهده نکوبیده است اما پیش‌بینی می‌شود که تا پایان ماه جاری همه چیز به عمل درآید . همزمان امارات متحده عربی در حال فراهم‌سازی بستری مناسب برای به راه‌اندازی صنعت هسته‌ای در قالبی منظم و حساب‌شده است . در هر حاضر حتی نقشه‌های ساخت نیروگاه های هسته‌ای هم تهیه و تنظیم شده است.
چرا باید نگران امارات باشم؟ در نخستین نگاه تلاش‌های امرات برای تبدیل شدن به قدرتی هسته ای کاملا منطقی به نظر می‌رسد . آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای تا کنون بارها بر صلح‌امیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور صحه گذاشته‌است. حضور دائم و فعال بازرسان آژانس در نیروگاه‌های هسته‌ای این کشور خود مدرکی مستند دال بر صلح‌آمیز بودن این فعالیت‌ها است . علاه بر این به نظر می رسد که امارات متحده عربی یکی از پرثبات‌ترین کشورهای موجود در خاورمیانه است . این کشور قلب تجاری منطقه محسوب می‌شود و پیوندهای محکمی با مراکز بزرگ تجرات جهانی دارد .
پس دلیل این همه نگرانی چیست؟ این امکان وجود دارد که دستیابی امارات به تسلیحات هسته‌ای کشورهای همسایه را که چندان از ثبات سیاسی برخوردار نیستند به فکر عملی مشابه بیندازد . خاورمیانه به استثنا اسرائیل منطقه‌ای عاری از تسلیحات هسته‌ای است . در این منطقه اما رقابت برای دستیابی به فن‌آوری هسته‌ای می‌تواند در چشم برهم زدنی به رقابتی مرگ‌بار برای دستیابی به تسلیحات هسته ای تبدیل شود . البته این رقابت از هم اکنون آغاز شده‌است . عربستان سعودی، کویت، بحرین، عمان ، قطر و حتی یمن از عزم خود برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای سخن می‌گویند.
فارین پالیسی / ترجمه: سارا معصومی
نظر شما