توصیه‌های دینی برای بهبود فرهنگ رانندگی

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، در این مقاله، می‌خواهیم ببینیم چگونه توصیه‌های اخلاقی دین می‌توانند فرهنگ رانندگی ما را ارتقا دهند و جاده‌هایمان را امن‌تر و انسانی‌تر کنند.

نحوه رانندگی ما، آینه‌ای از شخصیت درونی ماست. قرآن کریم در توصیف بندگان خاص خداوند (عِبادُ الرَّحْمنِ) می‌فرماید: «یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْناً» (الفرقان:۶۳)، یعنی با آرامش و فروتنی بر روی زمین راه می‌روند. این اصل تنها به پیاده‌روی محدود نمی‌شود، بلکه هر نوع حرکتی، از جمله رانندگی با اتومبیل را در بر می‌گیرد. رانندگی تهاجمی، لایی کشیدن و «گردن کلفتی» در خیابان، نشانه‌ای آشکار از این است که فرد فراموش کرده بنده خداست. انسان‌های باظرفیت و پرمحتوا، آرام و باوقار رفتار می‌کنند. این تواضع عملی، اولین گام در تحقق وظایف دینی در ترافیک است.

نظارت الهی، دقیق‌تر از دوربین‌های پلیس

همه ما با دیدن دوربین کنترل سرعت پلیس، ناخودآگاه پای خود را از روی پدال گاز برمی‌داریم. اما اغلب فراموش می‌کنیم که تحت نظارت دوربین‌هایی بسیار دقیق‌تر و دائمی هستیم: دوربین‌های خداوند. در حالی که ما از جریمه شدن توسط پلیس می‌ترسیم، از نظارت الهی غافل می‌شویم. قرآن به ما یادآوری می‌کند که هیچ حرکتی از دید او پنهان نیست.

برخی از این «دوربین‌های» الهی که در قرآن به آن‌ها اشاره شده عبارتند از:

- «إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصادِ» (الفجر:۱۴) : «همانا پروردگار تو سخت در کمین است.» این دوربین هرگز خاموش نمی‌شود و نیازی به تعمیر و نگهداری ندارد.

- «أَسْمَعُ وَ أَری» (البقرة:۷۷) : «من می‌شنوم و می‌بینم.» آن بوق بی‌موردی که می‌زنید یا آن حرفی که زیر لب به راننده دیگر می‌گویید، همه شنیده می‌شود.

- «أَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَری» (العلق:۴) : «آیا او ندانست که خداوند (همه اعمالش را) می‌بیند؟» یک تذکر مستقیم به وجدان غافل ما در لحظه تخلف.

- «یَعْلَمُ خائِنَهَ الْأَعْیُن» (غافر:۱۹) : «او نگاه‌های دزدانه (و خیانت چشم‌ها) را می‌داند.» آن نگاه تحقیرآمیز و آنی که به راننده‌ی دیگر می‌اندازید؟ آن هم ثبت می‌شود.

- «أَیْدیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُم» (فصلت:۲۰) : «دست‌ها و پاهایشان (علیه آن‌ها) شهادت می‌دهند.» همان دستی که فرمان را به تندی می‌چرخاند و پایی که پدال گاز را تا انتها فشار می‌دهد، روزی علیه ما شهادت خواهند داد.

- «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها» (الزلزلة:۴) : «در آن روز، زمین تمام خبرهایش را بازگو می‌کند.» آسفالتی که با ویراژ کشیدن روی آن خط می‌اندازید، روزی علیه شما شهادت خواهد داد.

تفاوت اصلی اینجاست: دوربین پلیس فقط ظاهر عمل ما (سرعت غیرمجاز) را ثبت می‌کند، اما نظارت الهی نیت درونی و عمق وجود ما را می‌بیند (عَلیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ) (الشراط:۱۱).

عوارض یک تصادف: زنجیره‌ای از ویرانی‌های اجتماعی و اقتصادی

آمارها تکان‌دهنده‌اند. در ایران سالانه حدود ۲۰ هزار نفر بر اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست می‌دهند. اما این تنها قله کوه یخ است. هزینه واقعی یک تصادف بسیار فراتر از یک عدد است.

هر فرد جان‌باخته به طور متوسط ۳ عضو خانواده درجه یک دارد. این یعنی ۶۰ هزار نفر به طور مستقیم داغدار می‌شوند. هر فرد به طور متوسط ۱۰ عضو خانواده گسترده (عمه، عمو، دایی و...) دارد. این یعنی ۲۰۰ هزار نفر در غم و اندوه فرو می‌روند.

اما این زنجیره ویرانی به همین جا ختم نمی‌شود. یک لحظه بی‌احتیاطی در رانندگی، هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی بی‌شماری را به جامعه تحمیل می‌کند:

- هزینه فیزیوتراپی و کاردرمانی: برای هزاران مصدوم و معلولی که تا پایان عمر درگیر عوارض تصادف هستند.

- آثار روانی و اجتماعی در خانواده: افسردگی، اضطراب و فروپاشی خانواده‌ها.

- از کار افتادگی و از بین رفتن سرمایه‌ی انسانی: هر فردی که کشته یا معلول می‌شود، یک نیروی مولد از چرخه اقتصاد کشور حذف می‌شود.

- هزینه‌های دادگاه و زندان: پرونده‌های قضایی طولانی و هزینه‌های نگهداری مجرمان حوادث.

- ایجاد پدیده‌هایی مانند کودک خیابانی: کودکانی که سرپرست خود را از دست می‌دهند و در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند.

این بودجه‌های عظیم که صرف جبران خسارات ناشی از بی‌فکری در رانندگی می‌شود، می‌توانست برای ساخت مسجد، درمانگاه، مدرسه و مجموعه‌های ورزشی هزینه شود و جامعه را به پیش ببرد.

مردم‌آزاری با پارک دوبله و ایجاد راه‌بندان

پارک دوبله، گرچه به لحاظ قوانین راهنمایی و رانندگی ممنوع است و جریمه دارد، ولی فارغ از این عمل غیر قانونی، از آنجا که این عمل، موجب زحمت، راه‌بندان و اتلاف وقت دیگران می‌شود، مصداق اذیت و آزار دیگران بوده و به لحاظ اخلاقی عملی ممنوع است. مرتکب آن، موظف به جبران اذیت وارده است و باید به هر طریق ممکن از طرف زیان‌دیده جلب رضایت شود.

در روایتی نبوی آمده: «کسی که سدّ معبر کند و مانع عبور رهگذران شود از رحمت خدا به دور است». (اصول کافی: ج ۲، ص ۲۹۲)

از امام سجاد علیه‌السلام نیز نقل شده «از گناهانی که نابودی سریع آدمی را در پی دارد، سد کردن راه مسلمانان است». (معانی الاخبار: ص ۲۷۱)

احترام به کرامت انسان‌ها در حین رانندگی

یکی دیگر از اعمال غیراخلاقی، که از برخی رانندگان مشاهده می‌شود، فحش و ناسزاگویی به رانندگان دیگر است. رانندگانی که دچار تخلفی شده‌اند و یا اصلاً تخلفی نکرده‌اند، ولی چون با احتیاط می‌رانند، راننده ناسزاگو به خاطر عصبیت، به آنها فحش و ناسزا می‌گوید. به هر حال، چه راننده‌ای تخلف بکند و یا نکند، کسی حق ناسزاگویی به دیگری را ندارد. فحش و ناسزاگویی، عملی غیراخلاقی و بسیار ناپسند است.

آیۀ شریفۀ «وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرَامًا» (فرقان:۷۲) به دوری از رفتارهای نامناسب و احترام به دیگران در حرکت اشاره دارد.

پیامبر اکرم صلی ‌الله ‌علیه‌وآله‌ نیز فرموده‌اند: «خداوند بهشت را بر هر فحّاش بدزبان و بی‌شرمی که باکی ندارد چه گوید و چه شنود، حرام کرده است»

رانندگی تنها یک عمل مکانیکی نیست، بلکه تمرینی از اخلاق و امانتداری است. هر راننده موظف است که از ایجاد آلودگی، اذیت و آزار دیگران، و هرگونه عمل غیراخلاقی پرهیز کند. این مسئولیت، فراتر از قوانین راهنمایی و رانندگی است و ریشه در اصول اخلاقی و دینی دارد. با رعایت این اصول، رانندگی نه تنها یک عمل مکانیکی، بلکه تمرینی از اخلاق و امانتداری خواهد بود.

منابع: تبیان
پایگاه درس‌هایی از قرآن
پایگاه فرهنگ و معارف قرآن
نشریۀ معرفت اخلاقی