باردیگر خردادی دیگر فرارسید و مهر آن یار سفر کرده ،این قلم را بر آن داشت تا یاد آن عزیز را گرامی دارد و با اشاره ای کوتاه به گوشه هائی از اندیشه های بلند روح اللهی ،محبت دائمی خود را به آن بزرگ ابراز نماید.توصیه های مسئولانه امام راحل به کارگزاران سیاست خارجی برای بهره گیری از رسانه،جهت تحقق اهداف بلند نظام اسلامی،موضوع این مقال است.
"شما باید از همه‌ى امکانات استفاده کنید. امکانات رسانه‌یى خیلى مهم است و یقیناً کار دیپلماسى یک پایه‌ى اساسى‌اش رسانه است. تعامل مستحکمى بین شما و رسانه‌هاى کشور، شبکه‌هاى بین‌المللى‌یى که ما داریم، لازم است.
به‌علاوه خودِ سفیر یک رسانه است؛ خود شما مى‌توانید مواضع جمهورى اسلامى را تبیین کنید"1
در عصر حاضر،گسترش ارتباطات در حوزه های فرهنگی و دینی موجب شده تا نظام های رسانه ای در دنیا به عنوان ابزار قدرت نرم برای تأثیر گذاری بر افکار عمومی به کار گرفته شوند.به عبارتی مهندسی افکار عمومی در دنیای امروز یکی از بزرگترین و البته موفقیت آمیزترینشیوه هایی است که برای هدایت افکار مردم به کار گرفته می شود. این مساله خصوصا دررابطه با کشورهای جهان سوم و خاورمیانه به طور دقیق تری صورت میگیرد.
در این رابطه حضرت امام خمینی(ره) بهره گیری از رسانه و تقویت مراکز تبلیغی نشر اسلام در ممالک مسلمان را موجب زدودن انحصار تبلیغاتی از دست رسانه های قدرت های بزرگ دانسته و دستگاه دیپلماسی را به مقابله با قدرت رسانه ای دشمن فراخوانده و این امر را موجب حضور انقلاب اسلامی در مراکز تصمیم گیری جهانی و تقویت پایگاه های ارتباطاتی آنان می دانستند.
"باید با این همه تبلیغاتی که در خارج به ضد جمهوری اسلامی میشود و میتراشند و میگویند ـ ملاحظه کردهاید رادیوها همه مشغول هستند به جعل اکاذیب و چیزهایی برخلاف ـ شماها باید آن قدری که بتوانید تبلیغ کنید اسلام را در آنجا، تبلیغ کنید جمهوری اسلامی را در آنجا. باید البته هر جایی که تشریف میبرید یک نشریه داشته باشید که مسائلتان را بگویید. دروغهایی را که در رادیوها گفته میشود شما بنویسید و بگویید. اگر یک وقت ـ مثلاً فرض کنید که ـ یک جایی بود که صحبتی باید بشود صحبت کنید برای مردم. یا نشریههایتان باید آنطور باشد که نقاط دروغی که آنها به ما میبندند آنها را شما بررسی کنید و جواب بدهید به آنها."2
در ارتباط به توجه خاص حضرت امام خمینی به نقش تاثیر گذار رسانه در سیاست خارجی همین بس که ایشان همواره با اشاره به حساسیت کار وزارت امور خارجه، تبلیغات رسانه ای را در صدر امور این نهاد دانسته و وزرای امور خارجه را امر به گسترش تبلیغات صحیح و سالم می کنند و حتی وظیفة آنان را در معرفی اسلام، بیشتر از کسانی که که در داخل فعال هستند، می دانند:
"باید وزارت خارجه کوشش کند تا سفارتخانه ها، نشریات تبلیغی داشته باشند و چهرة نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایند که اگر این چهره با آن جمال جمیل که قرآن و سنت در همة ابعاد به آن دعوت کرده، از زیر نقاب مخالفان اسلام و کج فهمی های دوستان، خودنمایی نماید، اسلام جهان گیر خواهد شد و پرچم پرافتخار آن در همه جا به اهتزاز خواهد آمد.چه مصیبت بار و غم انگیز است که مسلمانان متاعی دارند که از صدر عالم تا نهایت آن نظیر ندارد، نتوانسته اند این گوهر گران بها را که هر انسانی به فطرت آزاد خود طالب آن است، عرضه کنند؛ بلکه خود نیز از آن غافل و به آن جاهلند و گاهی از آن فراریند"3
هدف دیگر امام از تاکید بر فعالیت های رسانه ای نمایندگی های سیاسی، خنثی کردن تبلیغات کشورهای غربی و دشمنان انقلاب اسلامی در زمینه تاثیرگذاری انقلاب اسلامی بر ملت های جهان و بخصوص مسلمانان بود.امام با این موضع هم به عملی شدن اندیشه صدور انقلاب اشاره می کردند و هم در واقع با آن تبلیغات منفی مبارزه می کردند.
"از امور مهم داشتن یک نشریه در هر سفارتخانه هست.... یک نشریه اخلاقی ـ اسلامی و در آن درج بشود مسائلی که در ایران گذشته است.... شما باید به هر سفارتخانه ای که دارید.... آن مخارج را صرف تبلیغات بکنید.4
در جنگ رسانه ای برای شکست دشمن بجای بکارگیری توپ و تانک و هواپیما، از رسانه و ماهواره و سایت و قلم استفاده می شود.در قدرت نرم ،توپ و تانک تبدیل به رسانه و هواپیما تبدیل به ماهواره شده و دشمن با استفاده از رسانه،روزنامه،خبرگزاری ،اینترنت و ماهواره،اهداف سلطه جویانه خود را دنبال می کند.از همین منظر،امام خمینی نیز برای معرفی ارزش ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و به عبارتی صدور انقلاب، بهره گیری از قدرت رسانه با شیوه های روزآمد را توصیه می نمایند.
"ما که می‌گوییم اسلام را ما می‌خواهیم صادر کنیم، معنایش این نیست که ما سوار طیاره بشیوم و بریزیم به ممالک دیگر. یک همچو چیزی نه ما گفتیم و نه ما می‌توانیم. اما آنکه ما می‌توانیم، این است که می‌توانیم به وسیله دستگاه‌هایی که داریم، به وسیله همین صدا و سیما، به وسیله مطبوعات، به وسیله گروه‌هایی که در خارج می‌روند، اسلام را آن‌طوری که هست، معرفی کنیم. اگر آن‌طوری که هست معرفی بشود، مورد قبول همه خواهد شد. بشر فطرتش یک فطرت سالم است، اگر یک چیزی را القا بکنند، روی فطرت سالم خودش قبول می‌کند و قدرتمندها از همین معنا می‌ترسند.5
در واقع حضرت امام علل ضرورت فعالیت های رسانه ای در خارج را، تبلیغات همه جانبة غرب و شرق و وابستگان آن ها علیه جمهوری اسلامی ایران می دانستند و فعالیت های رسانه ای سفارت در قالب انتشار یک نشریه با مشخصه های انقلاب و اسلامی را به سفرای ایران می فرمودند:
"از امور مهمه داشتن یک نشریه در هر سفارتخانه هست. نشریه، نه مثل نشریههای زمان طاغوت. نشریه، یک نشریۀ اخلاقی ـ اسلامی و در آن درج بشود مسائلی که در ایران گذشته است. شما میبینید که الآن در همه جای دنیا تقریباً به ضد جمهوری اسلامی تبلیغات میشود. تبلیغات همه جانبه، چه دستگاههای تبلیغات غرب با همۀ وابستگان و چه دستگاه تبلیغات شرق با همۀ وابستگانش. این برای این است که اینهااز جمهوری اسلامی وحشتزده شدهاند. علاوه بر اینکه منافعشان در خود ایران از دست رفته است و ـ ان شاءاللّه ـ تا ابد از دست خواهد رفت. علاوه بر این، خوف این را دارند که این مطلب سرایت کند و این نهضت و انقلاب سرایت کند به خارج و صادر بشود در مملکتهای دیگری. و آنها هم بعد از فهم این معنا که اسلام باید در آن محل باشد."6
امام خمینی، زمینه های اصلی صدور انقلاب را، ارائه الگوی موفقی از نظام سیاسی در داخل در عرصه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و برقرار عدالت اجتماعی دانسته و معرفی آن را موجب گرایش روز افزون به اسلام و ارزش های اسلامی در بین سایر مسلمانان تلقی می نمودند.ایشان انتظار داشتند نمایندگان سیاسی در خارج از کشور با معرفی انقلاب از طریق رسانه های گروهی، زمینه های لازم را برای صدور انقلاب اسلامی فراهم نمایند .
"صدور انقلاب به لشگر کشی نیست بلکه می خواهیم حرفمان را به دنیا برسانیم. که یکی از آن مراکز وزارت امور خارجه است که باید مسائل ایران و اسلام و گرفتاری هایی که ایران از شرق و غرب داشته است به دنیا برساند.7
"شما می بینید که الآن در همه جای دنیا، تقریباً ضد جمهوری اسلامی تبلیغات می شود، تبلیغات همه جانبه، چه دستگاههای تبلیغات غرب با همة وابستگان و چه دستگاه تبلیغات شرق با همة وابستگان شان"8
انقلاب ها به صورت طبیعی میل به گسترش و الگو شدن دارند و انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبود. امام خمینی با الهام از حدیث جعفری «کونوا دعاة الناس بغیرالسنتکم» ، ایران اسلامی را به عنوان الگوی عملی، سرمشق و نمونه برای همه کشورهای مسلمان و مستضعف مطرح می کردند.
" صدور اسلام به این است که اخلاق اسلامی، آداب اسلامی، اعمال اسلامی آنجا طوری باشد که مردم توجه به آن بکنند… آشنا کنید مردم را به اسلام وبه نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی ، صدور آن وقت است که اسلام ، حقایق اسلام، اخلاق اسلامی، اخلاق انسانی رشد پیدا بکند"
در واقع تصور اصلی امام از صدور انقلاب، جلب توجه مسلمانان به اسلام و قوانین اسلامی بود . از نظر ایشان در صورتی که مسلمانان به اهمیت تاسیس نظام سیاسی بر مبنای ایده های اسلامی آگاهی یابند،بیداری اسلامی حادث می شود و خود ملت ها برای تغییر وضع موجود اقدام خواهند کرد.
"طوری (کار) بکنید که با همین عمل، بتدریج انقلاب شما صادر بشود به آن کشوری که در آن هستید.مسائل اخلاقی، یک مسائلی است که وقتی که یک کسی مقید به آن بود و دنبالش بود، این سرایت می‌کند و مردم به حسب طبیعتشان، برحسب فطرتشان، فطرتها سالم است."9
ایشان بر این اعتقاد بودند که انقلاب اسلامی و معنویت آن به دیگر کشورها، از آن لحاظ سرایت می‌کند که مطابقت با مقتضای فطرت سالم انسانی دارد و تبلیغات صحیح عامل انتقال پیام انقلاب اسلامی است.
"باید با تبلیغات صحیح، اسلام را آنگونه که هست به دنیا معرفی نمایید. وقتی ملت ها اسلام را شناختند قهراً به آن روی می آورند.10
امام خمینی ضمن اعتقاد به ضرورت صدور پیام انقلاب اسلامی بر شیوههایی از قبیل تدرج در بیدارسازی، استقامت و پایداری در دعوت و عزم و اراده انقلابی تأکید داشتند تا از این رهگذر، پیام استقلال طلبی و عدالت‌جویی انقلاب در دو بعد: بین ملیتی و بین دولتی، به جهان سوم سرایت کند.ایشان به صراحت و روشنی بر ضرورت صدور انقلاب تاکید می کردند و مسئولان سیاست خارجی از جمله سفرا را به برنامه ریزی در این جهت فرا می خواندند.
"ما امروز احتیاج به این داریم که اسلام را درهر جا تقویت کنیم و در هر جا پیاده کنیم و در مملکت خودمان اسلام را به جاهای دیگر به آن معنایی که در مملکت الآن حاصل شده است، صادر کنیم...دعوت کنید عملاً به اسلام در اعمالتان، در رفتارتان، در کردارتان؛ طوری باشد که نمونه باشید برای جمهوری اسلامی و جمهوری اسلامی با شما به جاهای دیگر هم - ان شاءالله - برود."11
با توجه به رهنمودهای بنیانگذار انقلاب اسلامی مشخص می گردد که یکی از وظایف کارگزاران سیاسی و فرهنگی نظام در خارج از کشور و بخصوص سفرا که مدیریت امر را به عهده دارند ،بهره گیری از رسانه های سنتی و مدرن برای دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی و خنثی نمودن تبلیغات منفی بر علیه نظام می باشد.این افراد باید با شناخت فضای تبلیغاتی جهان و تقویت فعالیت های رسانه ای به عنوان منبع قدرت نرم نظام،به مقابله با جنگ نرم رسانه ای رفته و رهنمودهای امام راحل را عملی سازند.انشالله
2- بیانات حضرت امام خمینی(ره) در جمع مدیران وزارت امورخارجه،28/10/1360
3- صحیفه امام، ج 21، ص 429
4- صحیفه نور، 16/10/1359، ج13، صص264ـ260
5- صحیفه امام، ج9،، ص364.
6- بیانات حضرت امام خمینی(ره) در جمع سفیران و کارداران جمهوری اسلامی ایران ،14/10/1359
7- صحیفه نور، 11/8/1364، ج19، صص242ـ241
8- صحیفه امام، ج 13، ص 486
9- صحیفه نور،امام خمینی، ج13، صص260-264
10- صحیفه نور، 29/7/1360، ج15، صص200ـ199
11- صحیفه نور،امام خمینی، ج 16، صص61-62
نظر شما