سلفی‌ها در تهران/ آشنایی با پدر فکری و شمشیربازی وهابیت

به گزارش خبرآنلاین، انتشارات بین المللی الهدی، کتاب «سلفی ها» نوشته محمود اسماعیل، با ترجمه ای از حسن خاکرند و حجت الله جودکی را منتشر کرد. کتاب «سلفی ها» ترجمه بخش نخست کتاب «الفکر الاسلامی الحدیث، بین السلفیین و المجددین» نوشته دکتر محمود اسماعیل، نظریه پرداز مشهور مصری است. او به تحلیل واقع گرایانه از تاریخ و پرهیز از اتوپیاگرایی و آرمان گرایی معتقد است. این نظریه پرداز مصری بر این باور است که در دوران معاصر، دو گرایش مطرح اسلامی بروز و ظهور کرده، یکی سلفی گری و دیگری تجددگرایی.

وی معتقد است که سلفی گری با فئودالیزم و تجدد گرایی با بورژوازی ارتباط تنگاتنگی دارند و همین دلیل باعث شده تا بسیاری او را متهم به استفاده از ادبیات مارکسیستی در تحلیل تاریخ کنند. نویسنده در این کتاب به معرفی جنبش های سلفی می پردازد و باور دارد که ابن تیمیه، پدر فکری جنبش های سلفی است؛ به همین دلیل به بررسی اندیشه های او می پردازد و لبه تیز انتقادات اش را متوجه این اندیشه می کند، اگرچه از نقد «مجدد» ها هم خودداری نمی کند.

نویسنده در مقدمه این کتاب می نویسد:
«آنچه در این کتاب ارائه می شود، فقط تلاش «کاوشگرانه» ابتدایی نیست، بلکه دارای پشتوانه گسترده و عمیقی از متون اندیشمندان معاصر است. اضافه بر آن تحقیقات بسیاری از اندیشمندان عرب و بیگانه هم بهره برده ایم. آنچه ارائه می شود گزیده این منابع است که در آن تامل و تعمق شده و مورد تحلیل قرار گرفته، به امید آنکه در آینده تجزیه و تحلیل و نظریه پردازی شود. خواننده نیز با مطالعه اندیشه هر متفکر با اصول مبانی، دیدگاه و روش فکری، اهداف معرفتی و ایدئولوژیکی ایشان آشنا می شود و سرانجام، با تفسیر- اگر نگوییم نظریه پردازی – علل کامیابی یا ناکامی و نیز «نقش آفرینی»، «گوشه گیری» یا «فروپاشی» این اندیشه ها، بر اساس بازخورد واقعیت های تاریخی پی خواهد برد.»
در بخش اول این کتاب با عنوان «مرجع سلفی گری، ابن تیمیه» می خوانیم:
«تقی الدین ابن تیمیه در سال 661 هجری در شهر «حران» متولد شد و در سال 728 در شهر دمشق درگذشت. وی بیشتر سالهای عمر خود را میان دمشق، قاهره و اسکندریه در راه کسب علم گذراند و مدتی نیز به اتهام تبلیغ اندیشه های سلفی گری و ترویج برنامه های اصلاح طلبانه دینی و اجتماعی زندانی شد.

به نظر ما ابن تیمیه قبل از آنکه مجدد باشد، یک سلفی بود. درست است که فقه دینی حاکم را نفی و برای فروپاشی آن تلاش کرد، اما آنچه ارائه داد بر اساس عقلانیت پی ریزی نشده بود، بلکه علوم منقول را مبنا قرار داد و نقل وی مخالف هر تفکری بود که پس از رسول الله (ص) و خلفای راشدین ارائه می شد – از نظر وی – تنها آن دوره طلایی باید احیا می شد.

پر واضح است که وی حنبلی بود و مذهب ابن حنبل بیش از سایر مذاهب بر «نص» تکیه دارد و درون گرا بوده و به طور مطلق اجتهاد را رد می کند و آراء دیگران را نادیده می انگارد. به طوریکه برخی بر این باورند که ابن حنبل پیش از آنکه فقیه باشد، یک محدث بوده است. بر همین اساس ابن تیمیه ساختار فکری خود را بوجود آورد. از این رو قرآن و سنت را برای تحقق طرح اصلاح گرایانه خود به دلیل اجماع همه مسامانان بر این دو منبع، کافی می دانست. این معارف بسیار محدود و از ارائه یک شیوه و روش فکری ممتاز، عاجز بود. به ویژه اینکه وی همه دستاوردهای فکری پیشین و معاصر را قبول نداشت.علاوه بر آن وی بر نقل تکیه می کرد و هر آنچه را که مبتنی بر عقل بود را مخالف شرع می دانست...

در بخش دیگری از این کتاب با نام «بنیان گذار مسلک وهابی؛ محمد بقن عبد الوهاب» نیز می خوانیم:
وهابیت به بنیان گذار آن محمد بن عبدالوهاب النجدی حنبلی نسبت داده می شود. عبد الوهاب در منطقه عینیه نجد، در سال 1703 متولد شد و به طور کلی یکی از مهم ترین دعوت های سلفی به شمار می آید. زیرا از گستردگی برخوردار است و به لحاظ سیاسی موفق شد شبه جزیره عربستان را تحت پرچم نخستین حکومت سعودی یکپارچه کند و چشم به وحدت جهان اسلام بدوزد و در برخی از کشورهای آسیایی و آفریقایی گسترش یابد. این مذهب از سوی بسیاری از فقهای اندیشه دینی پذیرفته شد و بر بسیاری از جنبش های اسلامی سلفی، حتی تا عصر حاضر، تاثیر گذاشته است...

... برخورد خصمانه و قهرآمیز وهابیت با رقبای خود مورد نکوهش ناظران است. زیرا آنان در برخورد با مسلمانانی که به مسلک وهابیت نگرویده اند از زور شمشیر استفاده می کنند و این با تساهل اسلامی و فراخوان اسلامی به روش «الموعظه الحسنه» مغایرت دارد.
وهابیت – پس از آنکه به جنبش سیاسی تبدیل شد – استفاده از شمشیر را در برابر دشمنانش «نوعی جهاد» به حساب آورد که به فرد پیروز اجازه گرفتن غنیمت، خراج و مصادره املاک دشمن، و به اسارت و بردگی کشاندن آنان را می دهد که – این نیز – با آموزه های اسلام در خصوص جهاد، به ویژه جهاد با مشرکان مغایرت دارد.

از این رو می بینیم که دستاوردهای سیاسی وهابیت در نتیجه شیوه های قهرآمیز و جنگ و ستیز بوده است و نه تعامل صحیح. درست است که نخستین حکومت سعودی – وهابیت را به عنوان ایدئولوژی خود پذیرفت – توانست بر پراکندگی سیاسی چیره شده و شبه جزیره عربستان را یکپارچه کند و حکام آن بر اصل «شورا» و تا اندازه ای بر اجرای عدالت اجتماعی تاکید کردند، و نظم و امنیت در سراسر کشور برقرار شد، اما این سیاست به سرعت تغییر کرد، زیرا زمام داران از سیاست هایی مبنی بر عصبیت های قبیله ای و تعصب مذهبی پیروی کردند. صرف نظر از مواضع آنان در مورد شیعه که از تخریب زیارت گاه های آنان و ریختن خونشان دریغ نکردند. در نتیجه عثمانی ها احساس خطر کردند و به محمد علی پاشا – حاکم مصر – ماموریت دادند تا علیه وهابی ها لشکرکشی و آنها را سرکوب کند. که او نیز چنین کرد.

اما وخامت اوضاع در جهان اسلام منجر به اعتبار وهابیت به عنوان مذهب و ایدئولوژی انقلابی گردید، به ویژه بعد از گسترش آن در میان مسلمانان در موسم حج، که شاید اشاعه سریع آن را در خارج از شبه جزیره عربستان توجیه می کند. بسیاری از مبلغان اصلاحات، آن را به عنوان الگوی اسلامی و تجربه سیاسی گران قیمتی تلقی کردند که باید از آن پیروی نمود، به ویژه که در اماکن مقدس رشد و توسعه یافت. در هند «سید احمد» وهابی توانست این مسلک را در میان مسلمانان پنجاب انتشار داده و یک موجودیت سیاسی را پایه گذاری کند. این امر تا زمانی که توسط اشغالگران بریتانیایی سرکوب نشد، ادامه داشت.همچنین «شیخ عثمان» موجودیت مشابهی را در میان قبیله «الفولا» در سودان غربی تاسیس نمود. در یمن «امام الشوکانی» این مذهب راپذیرا شدو پس از اینکه باب اجتهاد را گشودبا عقلانیت و روشنفکری آن را ترویج نمود و توسعه داد. وهابیت در اندونزی هم نفوذ کرد که هنوز هم گروه های دینی به آن اعتقاد دارند. در مصر مبلغان اصلاحات – پس از توسعه آن – با تلاش امام محمد عبده و رشید رضا، آن را ترویج کردند.همچنین جماعت «اخوان المسلمین» از تعالیم آن بهره مند شد و این آموزه ها در اندیشه گروه های اسلام سیاسی سرایت کرد. ولی تاثیر بزرگ وهابیت در دو جنبش سلفی مهدویه در سودان و سنویه در لیبی پدیدار گشت...»

انتشارات الهدی همچنین کتاب «تصوف در شمال آفریقا» نوشته سید محمد صدر هاشمی؛ سید حسن عصمتی بایگی، سید سعید هاشمی نسب و پروانه عروج نیا را منتشر کرد. این مجموعه مقالات با رویکرد پژوهشی در موضوع تصوف در شمال آفریقا که با حمایت مرکز مطالعات فرهنگی بین المللی سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی با هدف معرفی جریان بیداری اسلامی در دو کشورمصر وتونس تالیف شده است.

این دو اثر با قیمت 3هزار تومان به بازار کتاب عرضه شده است.
 

ساکنان تهران برای تهیه این کتاب ها و هر کتاب دیگری کافی است با سامانه اشتراک محصولات فرهنگی سام به شماره 20- 88557016 تماس بگیرند و آن را در محل کار یا منزل، بدون هزینه ارسال دریافت کنند. سایر هموطنان نیز می توانند با پرداخت هزینه پستی، تلفنی سفارش دهند.

6060