این روند به نوبه خود باعث شده تا تاثیر گذاری تصمیم های متخذه در اجلاس سران بر فضای بین المللی و جامعه جهانی به میزان وزنه این جنبش نباشد به گونه ایکه آمریکا بیشتر روی وزنه اقتصادی این جنبش حساب باز میکند تا موضعگیریهای سیاسی آن.
این جنبش که با پتانسیلهای شکل گیری اش میتواند با سازوکارهائی خیلی موثرتر از روند کنونی اش بر شرایط جهانی اثر گذار باشد ولی هماکنون دیده میشود که تاثیر کمی را بر صحنه سیاسی جهان بر جای میگذارد که نیازمند اقدامی جدی و موثر است و اگر جمهوری اسلامی ایران که میزبان اجلاس سران و تا سه سال اینده ریاست جنبش را بعهده دارد بتواند با روشهای اجرائی و ارائه و تصویب پیشنهاداتی روح و نفس تازه ائی به ان بدمد میتوان امید داشت این جنبش بار دیگر بتواند نقش موثری در صحنه جهانی بازی نماید.
در مقاله قبلی به نحوه و زمینه های شکلگیری جنبش و چگونگی مصوبات شش اجلاس اول سران از کنفرانس باندونگ تا اجلاس هاوانا و زمینه و خط سیر جنبش طی هیجده سال اول تشکیل از سال 1961 تا 1979 چند ماه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کردم. از مصوبات آخرین اجلاس سران تصویب عضویت ایران و برگزاری اجلاس هفتم سران در بغداد بود. یک سال و نیم پس از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، وزارت امورخارجه در ماه مارس 1982 با ارسال یادداشت به سفارت کوبا بعنوان رئیس دوره ائی جنبش عدم تعهد ضمن اعلام مخالفت خود با برگزاری اجلاس هفتم سران عدم تعهد در بغداد خواستار تغییر محل برگزاری اجلاس شد. متعاقب آن هیأت جمهوری اسلامی ایران در اجلاس وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در هاوانا این موضوع را به طور جدی مطرح و تهدید کرد در صورت برگزاری اجلاس در بغداد، جمهوری اسلامی ایران اجلاس را تحریم کرده و ریاست جنبش را به رسمیت نخواهد شناخت. در کمیته سیاسی اجلاس وزرای عدم تعهد بحث زیادی در خصوص این مسئله صورت گرفت ولی در نهایت به دلیل حمایت برخی کشورها از جمله یوگسلاوی از عراق، گفته شد نظر به اینکه تصمیم برگزاری اجلاس در بغداد توسط سران کشورهای غیرمتعهد اتخاذ شده، تغییر آن خارج از حیطه اختیارات وزرای خارجه است، لذا نظر نهایی براین قرار گرفت که تلاش شود هرچه زودتر جنگ دو کشور ایران و عراق خاتمه یابد. در بیانیه نهایی اجلاس وزرا همچنین اشاراتی مبنی برتأیید تصمیم اجلاس ششم سران در خصوص تعیین بغداد به عنوان محل برگزاری اجلاس هفتم وجود داشت.
اما وزارت امورخارجه به فعالیت خود در این زمینه ادامه داد و با ارسال یادداشت برای کلیه سفارتخانه‌های کشورهای عضو عدم تعهد در تهران نظر مخالف خود را مجددا" با برگزاری اجلاس سران در بغداد منعکس کرد و همزمان هیأت‌هایی از سوی جمهوری اسلامی ایران به منظور ابلاغ پیام ریاست جمهوری به کشورهای مختلف اعزام شد. متقابلاً عراق نیز برای حفظ ریاست جنبش بسیار فعال عمل می‌کرد و به منظور تهیه مقدمات برگزاری اجلاس سران در بغداد، اقدام به احداث ساختمان و مجموعه‌ای با هزینه بالغ بر یک میلیارد دلار توسط پیمانکاران و شرکتهای مهندسی یوگسلاوی کرد. این کشور حتی پیش‌نویس بیانیه پایانی اجلاس را به سه زبان تهیه و پرچم کشورهای عضو جنبش را در بغداد به اهتزاز درآورده بود، اما با ورود نیروهای ایران به خاک عراق در عملیات رمضان (ژوئیه 1982) و متعاقب آن حمله هوایی جنگنده‌های ایران به بغداد وضعیت جدیدی به وجود آمد. با توجه به نزدیک بودن زمان برگزاری اجلاس (سپتامبر 1982)، فیدل‌کاسترو رهبر کوبا در ماه اوت پیشنهاد تشکیل اجلاس وزرای جنبش عدم تعهد و تعیین محل دیگری برای برگزاری هفتمین اجلاس سران را مطرح کرد.
عراق بعد از عملیات بیت المقدس استراتژی نظامی خود را تغییر داده بود و از برخی مناطق اشغالی ایران عقب نشینی کرد تا در عرصه بین المللی خود را صلح طلب معرفی كند و امكان میزبانی هفتمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد را كه از قبل شروع جنگ قرار شده بود در شهریور 1361 در بغداد برگزار شود قطعی کند. عراق قصد داشت تا علاوه بر كسب وجهه سیاسی در عرصه بین المللی، با استفاده از امتیاز میزبانی و پشتیبانی كشورهای دوست، شرایط خود را بر ایران تحمیل كند و در اجرای این سیاست اغلب كشورهای عربی، یوگسلاوی، پاكستان، بنگلادش و... نیز به یاری صدام برخاستند. یوگسلاوی كه از اعضای اصلی جنبش عدم تعهد به شمار می رفت و مشغول احداث سالن اجلاس در بغداد نیز بود نخستین كشوری بود كه در دوم تیر 1361 و در زمانی كه عراق هنوز عقب نشینی های خود را به طور كامل به پایان نرسانده بود با اعلام حمایت از عراق، بر برگزاری این اجلاس در بغداد تاکید كرد که به خوبی هماهنگی عقب نشینی عراق در بعضی جبهه ها با دولت یوگسلاوی در پرتو منافع اقتصادی این کشور در احداث مجموعه مذکور را نشان میدهد.
اما جمهوری اسلامی ایران همچنان از روشهای سیاسی همچنان با برگزاری این اجلاس در بغدا مخالفت میكرد زیرا مسئولین ایرانی معتقد بود شخصی همانند صدام حسین كه به اصول عدم تعهد پایبند نبود، شایستگی ریاست جنبش را ندارد. در این مقطع با آغاز عملیات رمضان نیروهای ایرانی علیه عراق، تردید در میزبانی عراق شروع شد و محافل سیاسی و رسانه ائی جهانی به نقل از برخی از وزیران كشورهای عضو غیر متعهدها اعلام كردند كه حمله ایران برگزاری كنفرانس را به مخاطره انداخته است. در این میان امنیت بغداد به عنوان محل تشكیل این اجلاس مورد بحث قرار گرفت تا اینكه با عملیات نظامی ایران علیه عراق موسوم به عملیات رمضان - كربلای 4 در 22 تیرماه 1361 برابر با 13 ژوئیه 1982 میلادی و بمباران بغداد توسط شهید عباس دوران از خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، فشارهای جدیدی بر رژیم حاکم بر بغداد وارد آمد و اعضای جنبش نسبت به امنیت پایتخت عراق کاملا مردد شده و نسبت به عزم جمهوری اسلامی ایران در این قضیه مطمئن شدند.
تلاش های پیگیر دیپلماتیك ایران از یکطرف و حمله هوائی مذکور و نیز انفجار یك بمب دیگر در این شهر در همین روز، همه كشورهای غیر متعهد را به این نتیجه رساند كه بر خلاف اظهارات صدام حسین، هیچ تضمینی برای امنیت اجلاس سران در بغداد وجود ندارد. لذا با توجه به حوادث فوق و پیگیریهای جمهوری اسلامی ایران، موضوع تغییر محل اجلاس سران از بغداد به جای دیگر به صورت جدی مورد توجه کشورهای عدم‌تعهد قرار گرفت و همان‌ها که معقتد بودند کنفرانس وزرای خارجه نمی‌تواند تصمیمات سران را نقض کند، در اجلاس وزرای خارجه عدم تعهد در اکتبر 1982 در نیویورک، با اجماع موافقت خود را با تغییر محل کنفرانس از بغداد به دهلی‌نو اعلام کردند که این در نوع خود یك پیروزی بزرگ سیاسی در سطح بین المللی برای ایران در جهان بود.
نظر شما