طرح بازار گواهی ارز با اهدافی که عنوان شده جوابگوی ساماندهی بازار ارز نخواهد بود. هم‌اکنون بازار آزاد نامتشکل ارز وجود دارد، راه درست اول کمک به ساماندهی این بازار به عنوان یک بازار متشکل لحظه‌ای یا سپوت است، و دوم ایجاد بازار آتی ارز. البته در مورد هیچ یک از این دو بازار نیازی به کمک دولت و بانک مرکزی نیست مگر از جنبه جلوگیری از تقلب. یعنی در شرایط آزاد، بانک‌ها و صراف‌های کشور خود می‌توانند با ایجاد یک اتحادیه، بازار لحظه‌ای و آتی ارز را راه‌اندازی کنند. البته مانند همه کشورهایی که دارای بازار ارز هستند، بانک‌های مرکزی این امکان را دارند تا هم‌تراز با دیگر بازرگانان وارد بازار لحظه‌ای و آتی بشوند و تا حدودی در قیمت‌ها تاثیر‌گذار باشند.
التهاب در بازار ارز ایران ناشی از عدم شفافیت فعالیت‌های دولت و بانک مرکزی که دارندگان اصلی ارز هستند، ایجاد سد در مقابل عرضه و تقاضا با تعیین قیمت مرجع، و در نتیجه ایجاد موقعیت‌های رانت‌خواری و نهایتاً جلوگیری از حرکت طبیعی بازار است.
در مورد همه بازارها، چه ارز و چه غیره، تحمیل قیمت دولتی که با بازار منطبق نباشد، باعث ایجاد سدی در مقابل تقاضا یا عرضه می‌شود و این سد باعث ایجاد اختلاف سطح قیمت در دو سوی عرضه و تقاضا می‌شود. این اختلاف سطح قیمت هزینه‌ای را به جامعه تحمیل کند، که نابسامانی، سوء‌استفاده، رشوه‌گیری، رانت‌خواری و غیره از جمله آنها هستند.
خلاصه کلام اینکه معاملات گواهی ارزی با وجود ارز مرجع، کمکی در کم کردن شکاف بین نرخ واقعی بازار و نرخ مصنوعی مرجع هرچه که باشد، نخواهد کرد. مساله ساماندهی بازار ارز وقتی میسر می‌شود که نخست ارزش‌های آزاد بودن، روان بودن و شفاف بودن قیمت‌ها توسط مسوولان شناخته شود. در مراحل بعدی در صورت رفع مقررات زائد، بازارهای متشکل خود به خود پا می‌گیرند و در این میان دولت می‌تواند نقش حمایت‌کننده و نظارت‌کننده برای جلوگیری از تقلب داشته باشد.
* استاد مدعو در دانشگاه سنت توماس ایالت تگزاس آمریکا
3939
نظر شما