استاد درس خارج حوزه علمیه با این عقیده که حوزه هنوز نمی تواند پاسخ های قوی در مسایل فقهی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی داشته باشد، این موضوع را نقد می کند که بسیاری از کارهای فوق العاده حوزه ها نتیجه تلاش شخصی افراد است.
آیت الله سید علیرضا حائری در پاسخ به این سوال که علی رغم پرداختن فقها به مسایلی مانند دروغ و تهمت، چرا همچنان جامعه به این سمت می رود؟ گفت: متاسفانه جامعه ما ملتزم به احکام اسلام نیست، چنانچه بازار ما هم چندان اسلامی برخورد نمی کند.
او با بیان اینکه شکی نیست که حوزه علیرغم غنایی که به لحاظ کمیت و کیفیت دارد، هنوز نمی تواند پاسخ های قوی در مسایل فقهی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی داشته باشد، گفت: 50 سال پیش شخصی به نام سیدمحمدباقر صدر کتابی به نام «اقتصادنا» در خصوص اقتصاد اسلامی نوشت و در مقدمه هم تاکید کرد که این گام اول است و امیدوارم بعد از من متفکرین اسلامی گام های بعدی و مترقی تر را بردارند اما نیم قرن از تالیف کتاب می گذرد و حوزه های علمیه جهان با تمام امکانات، نه تنها گام دوم را بر نداشتند، بلکه در حد همین گام هم، اقدامی نکرده اند.
حائری با بیان اینکه یکی از دلایل این قضیه مربوط به استعدادهای افراد است، تصریح کرد: استعداد افراد را نمی توان به حساب تولید حوزه گذاشت چراکه اشخاصی مانند سید محمدباقر صدر و مطهری شخصا یک فوق العادگی و نبوغ دارند که اینگونه مطرح می شوند لذا اینگونه مسایل گاهی مربوط به استعدادهای فردی است که گاهی پیدا می شود و خداوند رحمتی به حوزه ها می دهد و اشخاصی مانند مطهری و علامه طباطبایی و صدر و... ظهور و بروز می کنند و موجب تحول می شوند اما گاهی هم، اینگونه اشخاص پیدا نمی شوند و حوزه ها دچار رکود می شوند.
او افزود: اگر کارهای فوق العاده حوزه ها را هم به خوبی بررسی کنیم، 90درصد به تلاش شخصی افراد باز می گردد بنابراین اینطور نیست که حوزه و دانشگاه در برخی مسایل تولیدات شاخصی داشته باشد، چراکه خصلت های خدادادگی اشخاص بسیار موثر است.
به گفته حائری، دین اسلام، کامل است و برای همه مسایل جواب دارد و این امری مسلم است و شکی در آن نیست؛ فقه ما هم پویاست و فقهی است که هیچ مساله فردی و اجتماعی را بی پاسخ نمی گذارد اما این یک بحث است و بحث دیگر این است که چرا اسلام را به طور کامل پیاده نکرده ایم لذا اگر ناتوانی در این قسمت وجود دارد، ارتباطی به موضوع اول ندارد. چراکه هیچ حوزه ای در قسمت اول یعنی در پاسخ به مسایل کوتاهی نداشته اند.
او ادامه داد: البته صرف جواب دادن به معنای حل همه مسایل نیست اما جواب ها همه طبق اصول و موازین هستند و فرق ما با دیگر مذاهب در این است که ما بر حق هستیم یعنی اگر ما حکم شرعی را استنباط می کنیم بر اساس موازین و ابزاری استنباط می کنیم که این ابزار را از قرآن و عترت گرفته ایم اما اگر فقه سنی حکم شرعی را استنباط می کند، بر ابزار و موازینی استنباط می کند که از قرآن و عترت نگرفته است.
این استاد حوزه با تاکید مجدد بر اینکه هیچ سوالی از فقه شیعه بی پاسخ نمی ماند، تصریح کرد: تمامی پاسخ ها برگرفته از کتاب و سنت هستند اما اینکه بگوییم اسلام را کاملا پیاده کرده ایم، جواب منفی است و اینکه می توانیم کاملا پیاده کنیم، این هم معلوم نیست و کسی ادعا نمی کند که می تواند در عصر غیبت امام زمان (عج)، اسلام را کاملا پیاده کند. حتی امام خمینی چنین ادعایی نمی کرد و تاکید داشت که تا جایی که بتوانیم سعی خود را خواهیم کرد.
حائری گفت: وقتی از صاحب جواهر و شیخ انصاری و امثالهم صحبت می شود، به نظر می رسد که حوزه ها درجا زده اند و فقه بعد از صاحب جواهر، عمیق تر و دقیق تر نشده است اما چنین مطلبی صحت ندارد، چراکه علم فقه و اصول امروز قابل قیاس با فقه زمان صاحب جواهر و شیخ انصاری نیست چرا که به عنوان مثال آقای خویی هم در عمق و هم در دامنه، اعلم از شیخ انصاری و صاحب جواهر است. هم چنین علم همواره رو به تکامل است و به گذشته باز نمی گردد. البته آنها در زمان خود واقعا به علم خدمت کردند و مواردی پیش می آید که یک نظریه علیرغم گذشت زمان باقی مانده است اما سیر جمعی علم اینگونه نیست که امروز پیشرفتی نداشته باشیم لذا اگر علمای گذشته همانند شیخ طوسی که بسیار ایشان را به لحاظ سطح فکر قبول داریم، امروز زنده شوند، باید مقلد مراجع حال حاضر باشند.
او با اشاره به اینکه فقه شیعه به نحوی است که حتی با یک قانون، هزاران مساله را حل می کند، اظهار کرد: به عنوان مثال قاعده ای در نماز وجود دارد به نام لاتعاد که می فرماید؛ لاتعاد الصلاه الا من خمسه. یعنی اعاده نماز واجب نیست، مگر اینکه در پنج مساله از نماز یعنی وقت، طهارت و وضو، قبله، رکوع و سجده خلل ایجاد شود لذا از این یک جمله هزاران مساله پاسخ داده می شود.
حائری افزود: علیرغم تمامی این مسایل، مانعی برای تخصصی شدن فقه و مجزا شدن تقلید وجود ندارد یعنی شخصی که در مورد یک مساله فقهی تخصص می یابد، می تواند فقط در آن زمینه اظهارنظر کند و مقلدین او هم فقط در آن مساله به وی رجوع کنند.
او با بیان اینکه به گفته برخی مراجع، بازگشت به سلوک شیخ انصاری برای شرایط حاضر بسیار مفید خواهد بود، گفت: سلوک شیخ انصاری شامل زهد در دنیا و بی توجهی به ظواهر دنیا بود. اما اینطور هم نیست که در عصر حاضر چنین سلوکی وجود نداشته باشد. چرا که اگر علما و مراجع امروز را با شیخ انصاری مقایسه کنیم، هیچ تفاوتی بین شیخ انصاری و امام خمینی مشاهده نخواهیم کرد.
/6262
نظر شما