اوباما در توکیو به پکن فکر می‌کند

محمدرضا نوروزپور
رئیس‌جمهور آمریکا به قاره‌ای سفر کرده است که برای او یادآور خاطرات زیادی از دوره کودکی و برای کشورش یادآور ماجراجویی‌ها و منافع و مخاطرات فراوان است. اوباما که در مقام رئیس‌جمهور آمریکا تاکنون به آسیا سفر نکرده، به‌خاطر آنکه بخشی از دوران کودکی‌اش را در اندونزی گذرانده با آسیا تاحدودی آشناست و از اهمیت فوق‌العاده آن در معادلات اقتصادی و نظامی جهان باخبر است.
اوباما روز جمعه در حالی در فرودگاه هانیدای توکیو پای به زمین گذاشت که اصلی‌ترین متحد آسیایی آمریکا، پس از پنجاه سال، با تغییر نگرش‌هایی ولو غیر‌الزام‌آور، اما محسوس درباره مناسباتش با واشنگتن مواجه شده است. تقویت ائتلاف دوجانبه، بحث جنجالی انتقال پایگاه نظامی آمریکا در اوکیناوا، حمایت از بازسازی افغانستان، همکاری ژاپن و آمریکا در منطقه آسیا - اقیانوس آرام، همکاری نزدیک برای مقابله با گازهای آلاینده، راه‌های بازگرداندن کره شمالی به مذاکرات شش‌جانبه، بررسی نفوذ چین در قاره آسیا و همچنین مسائل مهم دیگر جهانی از جمله جنگ عراق و برنامه هسته‌ای ایران، از جمله موضوعاتی است که در دیدار باراک اوباما و یوکیو هاتویاما نخست‌وزیر ژاپن مورد بحث قرار گرفته است.
دیدار هاتویاما و اوباما در شرایطی است که در پنج دهه گذشته، قدرت در دست محافظه‌کارانی بود که بسیاری از خواسته‌های کاخ سفید را ولو ناسازگار با ساختار سیاسی و اقتصادی کشور و فرهنگ ملی‌شان می‌پذیرفتند اما اکنون چپ‌های میانه به قدرت رسیده‌اند و بدشان نمی‌آید در برخی از مواضع گذشتگان سیاسی خود تجدیدنظر کنند.
با این همه در مقایسه با چین که اصلی‌ترین رقیب آمریکا نه تنها در خاور دور، بلکه در کل جهان محسوب می‌شود و حتی در قیاس با کره‌جنوبی که هرچند از لحاظ اقتصادی قدرتمند است اما از منظر گرفتاری‌هایی که با همسایه شمالی‌اش دارد همیشه شکننده و محتاج کمک واشنگتن نشان می‌دهد، همچنان یک شریک استراتژیک قدرتمند به حساب می‌آید. خصوصاً آنکه در همان نزدیکی کشور خودسر و پر‌دردسری چون کره‌شمالی هر آن می‌تواند این منافع استراتژیک را با خطر مواجه سازد.

 
دیدار قدرتمندترین‌های جهان
در چنین شرایطی سفر اوباما به خاور دور از اهمیت دوچندانی برخوردار می‌شود. رئیس‌جمهور آمریکا که مجله فوربس روز پنج‌شنبه از او به عنوان قدرتمندترین فرد جهان اسم برده و یکی از علل آن را ریاست بر بزرگترین اقتصاد جهان نامیده باید در این تور آسیایی که از ژاپن آغاز شده و با سفر به سنگاپور، چین و کره‌جنوبی ادامه پیدا می‌کند اولاً منافع آمریکا در این قاره را تحکیم کرده و ثانیاً نشان دهد که می‌تواند به عنوان یک شریک استراتژیک و نیز به عنوان تأثیر‌گذارترین کشور جهان در معادلات اقتصادی، سیاسی و نظامی جهان به صلح و ثبات در این قاره کمک کند.
در کنار این اهداف رئیس‌جمهور آمریکا، قصد دارد تا گمانه‌زنی‌های اخیر را در مورد این که نفوذ آمریکا در آسیا به دلیل افزایش قدمت چین و نارضایتی‌ها از جنگ عراق و افغانستان در حال کاهش است، رد کند. این تلاش‌ها از این‌رو است که آمریکایی‌ها به این باور رسیده‌اند که ذهنیتی در این قاره پدید آمده مبنی بر اینکه نفوذ آمریکا در این منطقه طی دهه گذشته کاهش یافته و در عوض نفوذ چین افزایش داشته است. اوباما می‌خواهد اولاً این ذهنیت را از نزدیک رصد کند و ثانیاً راه‌های خنثی کردن آن را با شرکای استراتژیک خود بررسی کند.
قدرتمند‌ترین مرد جهان همچنین باید در این تور آسیایی با هوجین تائو، همتای چینی خود دیدار و گفت‌وگو داشته باشد که از نگاه مجله فوربس دومین مرد قدرتمند جهان است. از این زاویه می‌توان ادعا کرد که دیدار اوباما از چین شاید به مراتب هیجان‌انگیز‌تر و مهمتر از سفر او به ژاپن باشد.

ژاپنی‌های ضدآمریکایی
با این همه مرد شماره یک کاخ سفید، در اولین گام قصد دارد روابط دولت خود را با دولت یوکیو ها‌تویاما نخست‌وزیر ژاپن تقویت کند و در مورد موضوع حضور نیروهای آمریکایی در ژاپن با مقامات ارشد ژاپن گفت‌وگو کند. اما مشکلات زیادی در این راه قرار دارد. بمباران اتمی ژاپن توسط آمریکا و فساد و دردسرهای زیادی که نظامیان آمریکایی حاضر در این کشور برای ژاپنی‌ها فراهم آورده‌اند همگی سبب شده است تا مردم این کشور مانند دولتمردانش فکر نکنند و ضدآمریکایی باقی بمانند. از این رو حضور نظامیان آمریکایی در این کشور همواره یکی از چالش‌های اصلی دولتمردان ژاپنی با مردم خود و با دولت آمریکا بوده است.
منابع خبری گزارش داده‌اند که صدها ژاپنی با برگزاری تظاهرات در برابر سفارت آمریکا در توکیو خواستار عقب‌نشینی نظامیان آمریکایی از افغانستان و تعطیل شدن پایگاه نظامی آمریکا در اوکیناوا و پایان یافتن تنش در شبه‌جزیره کره شدند. در حال‌حاضر حدود 47 هزار نظامی آمریکایی در خاک ژاپن مستقر هستند که بخش اعظم آنان در این پایگاه به سر می‌برند.
حساسیت ژاپنی‌ها و خصوصاً ساکنان اوکیناوا سبب شده است تا از چند روز، پیش از ورود اوباما به ژاپن تظاهرات‌های مختلفی برضد او در برخی از نقاط این کشور برپا شود. این اعتراضات سازمان پلیس ملی ژاپن را بر آن داشت تا تدابیر امنیتی شدیدی را برای محافظت از جان رئیس‌جمهور آمریکا اتخاد کند. از این رو مسیرهای تردد اوباما در مدت اقامت وی و هیأت همراهش از جمله سفارت آمریکا و پایگاه هوایی یوکوتا در توکیو هم‌اکنون تحت شدیدترین تدابیر امنیتی قرار گرفته است.

چین، مهم‌تر از ژاپن
سوای از سفر اوباما به چین که شاید از سفر او به ژاپن نیز مهم‌تر جلوه کند، رئیس‌جمهور آمریکا پس از ژاپن قرار است برای شرکت در اجلاس همکاری آسیا - اقیانوسیه (اَپک) به سنگاپور برود و در اولین نشست مشترک رئیس‌جمهور آمریکا و 10 رهبر مجمع کشورهای جنوب شرق آسیا (آ.سه.آن) شرکت کند. اوباما در سنگاپور همچنین با رهبران آ.سه.آن در مورد تنش‌ها در میانمار گفت‌وگو خواهد کرد. دولت اوباما در تغییر مواضع خود پس از روی کار آمدن، قصد دارد با خونتای میانمار تعامل کند اما گفته می‌شود که دیدار احتمالی اوباما و «تین سین» نخست‌وزیر میانمار، بعید است.
رئیس‌جمهور آمریکا در پایان به کره‌ جنوبی خواهد رفت و در آنجا با لی میونگ باک رئیس‌جمهور این کشور دیدار و در مورد موضوع هسته‌ا‌ی کره شمالی، تغییرات جوی و تجارت میان دو کشور بحث و تبادل‌نظر می‌کند. به‌رغم برنامه‌ها و اهداف وسیعی که برای اوباما در این تور آسیایی تدارک دیده شده، شبکه یورونیوز در تحلیلی تأکید کرد که همه تلاش آمریکا و هدف او از این سفر، کاستن از نفوذ چین در این منطقه از جهان است.