فاز جدید بحران سوریه با ورود ارتش آزاد

زهرا خدایی

شبکه خبری یورو نیوز از انتقال مقر ارتش آزاد سوریه از ترکیه به داخل سوریه خبر داده است. سرهنگ ریاض اسد، فرمانده ارتش آزاد سوریه، انتقال فرماندهی گروه مسلح تحت فرمان به خاک سوریه و استقرار در مناطق تحت کنترل شورشیان مسلح را اعلام کرده است. هدف از این جابه جایی، متحد کردن تمام فرماندهان گروه های مسلح مخالف اعلام شده است. با این حال بخشی از اهداف خروج نیروهای نظامی، افزایش فشارها بر سیاست خارجی دولت رجب طیب اردوغان نیز اعلام شده است. خبرآنلاین در گفتگویی با سیامک کاکایی کارشناس ترکیه، اهداف و پیامدهای خروج ارتش آزاد سوریه را مورد بررسی قرار داده است که در ذیل می خوانید.
کمی دربارۀ ارتش آزاد سوریه و ارتباط آنها با ترکیه برایمان بگویید؟
ارتش آزاد سوریه که در جریان ناآرامی های این کشور تحت حمایت نیروهای خارجی و یا برخی از کشورهای خارجی تشکیل و تجهیز شد، در این مدت فعالیت های مستمری به خصوص در مرز ترکیه با سوریه داشته است. مقر فرماندهی این ارتش در ترکیه بوده و ترکیه عملاً استقرار، تجهیز و پشتیبانی اردوگاههای نظامی مستقر در استانهای هم مرز با سوریه و ترکیه را بر عهده داشته است. در واقع ترکیه در ارتباط با بحران سوریه یک ضلع جبهۀ متخاصم بوده است.
اگر دو جبهه را در مورد سوریه در نظر بگیریم؛ یکی جبهۀ طرفدار حفظ وضع موجود و دیگری جبهۀ تغییر وضع موجود، ترکیه در یک ضلع مهم تغییر نظام سیاسی در سوریه بوده است. اظهارنظر مقامات ترکیه بر این بوده است که ضرورت دارد که در سوریه تغییرات سیاسی بنیادین صورت گیرد و بشار اسد از قدرت کناره گیری کند. در کنار این مسئله تجهیز نیروهای مخالف سوری، استقرار آنها، آموزش و اطلاعات دادن به آنها بخشی از فعالیت هایی بوده است که ترکیه با این ارتش انجام می داده است و گفته می شود سازمان سیا با میت(سازمان اطلاعات امنیت ملی ترکیه) در سازماندهی ارتش آزاد سوریه نقش زیادی داشته است.
هدف از خروج ارتش آزاد سوریه از خاک ترکیه چه بوده است؟

خروج اردوگاه نظامی ارتش آزاد سوریه از ترکیه به داخل سوریه که در خبرها آمده است در واقع نقطه ای در تحلیل این رویداد است. به نظر می رسد تغییرات ایجاد شده تحت تأثیر دو عامل قابل بررسی است: اول اینکه در داخل ترکیه در ماههای اخیر دامنۀ انتقادات و نارضایتی ها از نگرش سیاست خارجی ترکیه به سوریه در دو سطح احزاب سیاسی و افکار عمومی افزایش پیدا کرده است. چنانچه احزابی نظیر جمهوری خلق و حرکت ملی بارها از رویکرد سیاست خارجی ترکیه در ارتباط با سوریه انتقاد کرده اند، حتی قلیچ دار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق ترکیه اعلام کرد که این رویکرد اردوغان و حزب عدالت و توسعه، ترکیه را وارد بحران دردسرسازی کرده است و عملاً بحران را به درون مرزهای ترکیه کشانده است. حتی به ضرر و زیان های متحمل شده در مناطق هم مرز ترکیه با سوریه از نظر اقتصاد، توریسم اشاره کردند. اردوگاههای نظامی به زیان این مناطق بوده است، ضمن آنکه این موضوع هم مورد تأکید بوده است که با ورود بحران سوریه به داخل ترکیه ناامنی ها در جنوب شرقی ترکیه در اثر فعالیت های پ.ک.ک افزایش بیشتری پیدا کرده است و حتی قلیچدار اوغلو و دولت باغچعلی این موضوع را مورد تأیید قرار داده اند که دولت کنترل بر مناطق جنوب شرقی کشور را تقریبا از بین رفته است.
بخش دوم این مسئله به انتقادات و یا مخالفت های منطقه ای و بین المللی به نوع سیاستی که ترکیه در ارتباط با سوریه داشته است، باز می گردد. انتقاداتی که از سوی برخی از قدرتها اعم از روسیه، چین و ایران نسبت به سیاست های ترکیه در قبال سوریه وجود داشته است، از دیگر دلایلی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. از این رو به نظر می رسد انتقادات داخلی و منطقه ای نسبت به سیاست های ترکیه از دیگر دلایل این جابجایی باشد.
با ورود ارتش آزاد به سوریه، دامنۀ درگیریها تشدید نمی شود؟
سرهنگ اسد، فرماندۀ ارتش آزاد سوریه اعلام کرده است که طبق توافقی که بین گروههای مخالف سوریه ایجاد شده، مقر ارتش آزاد سوریه به داخل سوریه منتقل شده است و حتی آنها درصدد هستند که عملیات را در داخل سوریه به سمت دمشق سازماندهی کنند. آنها اعلام کردند که فشارهای منطقه ای و بین المللی بر این ارتش زیاد بوده و وجود مقر ارتش در خاک ترکیه نیز نوعی فشار بر ارتش آزاد سوریه بوده است که چرا آنها در داخل سوریه فعالیت نمی کنند. اینکه ورود ارتش به داخل سوریه در آینده چه تأثیری دارد، تابعی از دو مسئله است؛ اول اینکه تا چه میزان میان گروههای مخالف همبستگی وجود داشته باشد که ظاهراً اختلاف نظرهای آنها زیاد است و دوم به میزان توفیق دولت سوریه در مقابله با گروههای مخالف نیز بستگی دارد. البته هنوز هم مشخص نیست مقری که از انتقال آن به داخل سوریه صحبت می شود، در کجا مستقر است. آیا در مرزهای سوریه با ترکیه است و یا اینکه در شعار بحث از انتقال مقر ارتش آزاد سوریه است و هنوز در عمل تحت سازماندهی و هدایت لجستیکی ترکیه قرار دارد و اسماً این مقر منتقل شده است. به نظر می رسد ارتش آزاد در حواشی مرز باشند و هنوز هم ترکیه در سازماندهی و تجهیز و پشتیباتی مقر آنها نقش دارد.
خروج ارتش آزاد چه تبعاتی می تواند برای ترکیه داشته باشد؟
به لحاظ تبلیغاتی می تواند از فشارهای موجود بر ترکیه بکاهد. دو برداشت در این باره را باید مورد توجه قرار داد: اول اینکه آیا ارتش آزاد سوریه و مخالفین در موقعیتی هستند که خودشان را داخل سوریه در جهت مقابله با دولت سوریه تثبیت کنند؟ و دوم اینکه آیا موضوع خروج آنها بدین معنا نیست که عملاً کارآیی این ارتش زیر سوال رفته و تنها بر روی تابلو و در شعار و تبلیغات باقی مانده اند ولی در عمل آثاری از ارتش آزاد سوریه باقی نمانده است.
آیا می توان این اقدام را در چهارچوب همان منطقۀ حائلی که ترکیه پیش از این بر آن تأکید کرده بود، دانست؟
طرحی که ترکیه در ماههای اخیر بسیار آن را پیگیری کرده بود، همین طرح ایجاد منطقۀ حائل در حد فاصل مرز سوریه با ترکیه و تا چندین کیلومتر در داخل خاک سوریه بوده است. هدف از این طرح تقریباً ایجاد یک منطقۀ پرواز ممنوع برای حمایت و پشتیبانی از مخالفان بوده است. هدف ترکیه این بود که این منطقه ایجاد شود تا ترکیه دو خواستۀ خود را عملی کند: اول بدست آوردن منطقه ای برای پشتیبانی، سازماندهی و ساماندهی گروههای مخالف تحت حمایتهای پروازی شورای امنیت.
دوم ایجاد منطقه حائل برای جلوگیری از ورود نیروهای پ.ک.ک که مقامات ترکیه اعلام می کردند که آنها از داخل سوریه وارد ترکیه می شوند و عملیات انجام می دهند. در واقع هدف ترکیه از ایجاد چنین منطقه ای افزایش نظارت بر مرزهای خودش بود. هدف ترکیه بیشتر بر این بود که منطقۀ آزادی ایجاد شود تا حدود شهر حلب را در پیش گیرند و مخالفان در آنجا عملاً فراغ بالی و رسمیتی پیدا کنند و در آنجا تجهیز، پشتیبانی و آموزش داده شوند و سازمانهای میت و سیا هم بتوانند آزادانه تر فعالیت کنند.
اما طرح ترکیه موفق نشد و منطقۀ حائل نیز ایجاد نشد. بنابراین موضوع خروج ارتش آزاد سوریه از ترکیه به سوریه نیز مقداری مورد سوال است که این چه معنایی می تواند داشته باشد، آیا واقعی است و یا فعلاً موضوعی تبلیغاتی و یا جنگ روانی است. 
 

26349