گفتمان وحدت اسلامی

اسلام، پیش از آن که یک دین فردی باشد، یک دین جاودانه و جهان شمول و پایان بخش همۀ ادیان و دینی آیینی برای همۀ انسانها از هر نژاد و هر زبان و هر منطقه است و پیش از آن که به ابعاد نیکبختی فردی انسانها توجه کند به سعادت اجتماعی انسانها و به ویژه مسلمانان و ترقی و تعالی آنان نگریسته است. جهاد و کوشش جانکاه و همه جانبۀ پیامبر اکرم (ص) برای تبدیل جامعۀ جاهلی که از قبیله ها و جمعیت های متفرق و پراکنده شکل گرفته بود و کارشان جنگ و غارت بود؛ به جامعۀ اسلامی در محیط شبه جزیرۀ عربی و در مدت کوتاه 23 ساله از هر نظر در تاریخ بشریت بی مانند است و همواره کسانی را که به مطالعه و بررسی تاریخ اسلام می پردازند، شگفت زده و متحیر خواهد ساخت و تنها با اعتقاد به معجزه الهی است که می توان این حرکت اجتماعی را پذیرفت.
پیامبر اکرم (ص) در پرتو اعتقاد و پرستش خدای واحد؛ جامعه ای با هویت و ویژگی «امت واحده» ساخت ودر این مدت کوتاه، توانست توحید را به جای شرک، نبوت و رهبری را به جای رئیس قبیله، عقیده به معاد را به جای عقیده به آینده پوچ، ارزشهای اسلامی را به جای ارزش های جاهلی، فضایل اخلاقی را به جای رذایل اخلاقی و حکومت جهانی را به جای حکومت قبیلگی، منافع اسلامی و انسانی را به جای منافع قبیلگی و مسابقه در شرارت را به مسابقه در خیرات و نیکی تبدیل نماید و آنان را از افراط و تفریط در امور بر حذر دارد و به میانه روی وادارد تا برای همه انسانها الگو و نمونه باشند. از این رو یکی از مهمترین ویژگی مقطع تاریخ صدر اسلام، مسأله وحدت اسلامی، در پرتو اعتقاد به خدای واحد و قبله واحد و کتاب واحد و شناساندن مسلمانان با هویّت "امت واحده" به جهانیان است.
 آیین اسلام با وضع قوانین سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و آموزه های اعتقادی و اخلاقی؛ جامعۀ اسلام را به اتحاد و همدلی در راه رسیدن به سعادت دنیوی و اخروی و در جهت بر پایی یک تمدن جهانی رهنمون ساخت. قرآن، مسلمانان را به وحدت سفارش کرده و اختلاف و تفرقه را مایۀ زایل شدن قدرت و تباهی و یک حرکت پنهان از دوگانگی و شرک و مشکلات عظیم دانسته و بر استواری و تحکیم پایه های امت واحده اسلامی و رستگاری مسلمانان، تاکید کرده است. 
امام علی (ع) در تشریح شخصیت پیامبر اکرم(ص) می فرماید: دلهای نیکوکاران شیفته او گشت و خداوند به وسیله اوکینه های دیرینه را دفن کرد و شعله های فروزان دشمنی و عداوت را خاموش نمود و مردم را با هم برادر ساخت و ذلتها را به عزّت و عزّت را به ذلت تبدیل کرد. هنگام بعثت رسول اکرم (ص) مردم دارای ادیان گوناگون و گرایشهای پریشان و دسته های متفرق بودند و خداوند به برکت پیامبر آنها را از اختلاف و ضلالت رهانید و نجات بخشید. ولی سرانجام روزی فرارسید که پیامبر اکرم (ص) همانند دیگر انسانها زندگیش پایان یافت و امت اسلامی را به بزرگترین مصیبت، که قطع وحی و ارتباط آسمان و زمین بود، مبتلا ساخت و مشکلات بزرگی برای جهان اسلام رخ نمود که مهمترین آنها: برافراشته شدن پرچم ارتداد و بازگشت به شرک و بت پرستی از سوی گروهی از مسلمانان که در سالهای آخرین عمر پیامبر،اسلام آورده بودند و ادعای دروغین افرادی به نبوت و پیامبری و یورش رومیان به مسلمانان برای از میان برداشتن آنان و از همۀ مهمتر تفرقه وجدایی مسلمانان در مساله جانشینی پیامبر (ص) بود.
پس از رحلت پیامبر، امام علی (ع) علیرغم اینکه خود را از همه برای جانشینی پیامبر(ص) شایسته تر می دانست ولی مصلحت را در آن دید که با بیعت خود اسلام و وحدت امت را حفظ کند و از اختلاف جلوگیری نماید. امام علی (ع) در عین آن که با دیگران اختلاف اعتقادی داشت و به کارهای آنان اعتراض می کرد ولی چون به مسأله وحدت مسلمانان به عنوان رکنی اساسی و تحکیم پایه های آن اهمیت فراوان می داد، حق مسلّم خویش را قربانی حفظ وحدت اسلام و مسلمانان نمود. چنانکه در پاسخ نامه ابو موسی اشعری نگاشته است: در امت اسلام هیچ کس همانند من وجود ندارد که به وحدت امت محمد (ص) و انس گرفتن آنان با یکدیگر از من دلسوزتر باشد. من در این کار پاداش نیک و سر انجام شایسته را از خدا می طلبم. 
امام علی (ع) با تدبیر الهی خود در جهت فرو نشاندن آتش فتنه و شکستن موج اختلاف و تفرقه و در جهت حفظ و نگهداری اسلام مصلحت را در آن دید که از حق خویش درگذرد و بر مشکلات که بسیار سخت و جانکاه بود تحمل و صبر نماید و از این طریق به همۀ مسلمانان بیاموزد که مصلحت بزرگ حفظ اسلام و تدبیر در حفظ منافع جامعه اسلامی و وحدت امت اسلامی در راستای اهداف شارع مقدس؛ وظیفه ای سنگین است و ثابت نماید؛ کسی که عاشق وحدت امت است نمی تواند تفرقه را ببیند و کسی که خواهان عزت اسلام و مسلمین است نمی تواند ذلت و خواری آنان را بر اثر تفرقه و پراکندگی ناظر باشد و کسی که برای اسلام جانفشانی می نماید، نمی تواند نابودی اسلام را مشاهده کند و این همان چیزی است که از آن به عنوان مصلحت یاد می شود. مصلحت یعنی اتخاذ تدبیر به منظور رعایت منافع مادی و معنوی جامعه اسلامی و در راستای اهداف دین.
اگر مسلمانان همواره مصالح و منافع جامعه اسلامی را در نظر داشته باشند، در می یابند که حفظ وحدت از ضروریاتی است که هم عقل و هم دین بر آن حکم می کند. امام علی (ع) خدای واحد و پیامبر واحد و کتاب واحد را عامل وحدت امت اسلامی می دانست و از وحدت امت اسلام به عنوان نعمت والای الهی و گران قدرتر از هر ارزش و کرامتی یاد می کرد و با در نظر گرفتن مصلحت امت اسلام و حفظ وحدت و همدلی؛ اسلام را از خطر نابودی و فرو پاشی امت اسلامی بعد از رحلت پیامبر نجات داد. برهان و استدلال امام علی (ع) آنست که اگر امتی همه یک خدای را می پرستند و همه از یک پیامبر پیروی و اطاعت می کنند و از یک کتاب فرامی گیرند و دستور می گیرند؛ پس چگونه می توانند با هم اختلاف داشته باشند. حقیقتاً مسلمانان با داشتن مشترکاتی این چنین بنیادین و نیز الفت و اخوت ایمان باید برای پیشرفت و اهداف اسلام و سعادت مسلمانان حرکت کنند و از تفرقه و جدایی که باعث سستی و شکست و زبونی و ذلت و عقب ماندگی است، خوداری نمایند.
 آری، امروز بر ماست که با بهره گیری از کلام خدا، سنت رسول خدا (ص) و نیز از سخنان و سیره امام علی (ع) و دیگر اولیاء خدا به وحدت امت اسلامی بیش از پیش اهتمام ورزیم و با روشن گری های به موقع، مسلمانان را از تفرقه و جدایی و یا درگیری و ناساز گاری ها بر حذر داریم و راه و رسم زندگی در پرتو وحدت و پرستش خدای واحد و پیروی از دین مقدس اسلام را به آنان بیاموزیم. امروز مشاهده می کنیم که دشمنان اسلام چگونه به مقدسات اسلامی وبه ساحت مقدس نبوی (ص) و به ساحت قرآن کریم اهانت می کنند. اگر امت اسلامی دوشادوش یکدیگر حرکت کنند و با هم همدل و هم جهت باشند بی شک نقشه های شیطانی دشمنان نقش بر آب خواهد شد.

/30462