جنجال‌های «یک خانواده محترم» / پرونده

الهام نداف: مسعود بخشی پیش از تجربه سینمای بلند و داستانی فعالیت‌اش را در سینمای مستند آغاز کرد و با ساخت فیلم «تهران انار ندارد» که از معدود فیلم‌های مستندی بود که در سینماهای تهران روی پرده رفت، جای بیشتری میان سینماگران و سینمادوستان باز کرد.

او بعد از ساخت این فیلم تصمیم به ساخت فیلم «یک خانواده محترم» گرفت. «یک خانواده محترم» تولید مشترک ایران و فرانسه است و با حمایت و مشارکت مرکز سیما فیلم تهیه شده است. مراحل پیش تولید و تولید فیلم در ایران و توسط شرکت فیروزه‌ای فیلم و تمامی مراحل پس از تولید، توسط شرکت ج.ب.آ پروداکشن (JBA Production) فرانسه در اروپا به انجام رسیده است.
 
این فیلم که تا به حال اکران رسمی نشده، بنا به گفته محمد آفریده روایتگر داستانی جذاب و درامی خانوادگی است که با نگاهی به داستان هابیل و قابیل، در بستر اتفاقات و حوادث بعد از انقلاب مخصوصاً آزادی خرمشهر، به تصویر شرایط و دیدگاه‌های شخصیت‌های داستان، در حال حاضر می‌پردازد.

اما مشکل سیمافیلم که بخشی از سرمایه این فیلم را تامین کرده بود از آنجایی شروع شد که متوجه شدند فیلم ساخته شده با آنچه مورد نظر سیمافیلمی‌ها بوده است، اختلاف زیادی دارد. بهانه این مقایسه را هم جشنواره فیلم کن به مدیران سیمافیلم داد.

ابتدا حجت‌الاسلام حسین رحیم‌زاده مدیر گروه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی سیما فیلم اعلام کرد کرد این فیلم مورد قبول ما نیست و مشارکت آفریده با سیمافیلم در آستانه جشنواره کن لغو شد. (اینجا)

مدیر گروه دفاع مقدس و انقلاب اسلامی سیما فیلم دلیل این لغو مشارکت را این گونه اعلام کرد: «از ابتدای اردیبهشت‌ماه تا چهاردهم سفری بودم و بعد از بازگشت به ایران فهمیدم فیلم در جشنواره کن مورد قبول واقع شده است و از دوستان خواستم تا نسخه نهایی که به جشنواره ارائه شده به ما داده شود، اما متاسفانه گفتند امکان‌پذیر نیست. نسخه دیگری را برای من آوردند و گفتند بر این اساس نظرات شما را می‌گیریم و آنجا لحاظ خواهیم کرد. به هرحال راضی شدم نسخه‌ای که نهایی هم نیست را ببینم و احساس کردم نتیجه حاصله با اهداف، رویکرد و نقطه نظراتی که ما داشتیم و با دوستان صحبت کردیم و مورد قبول بود هماهنگ و سازگار نیست.»

در ادامه و در واکنش به این برخورد سیما فیلم محمد آفریده تهیه‌کننده این فیلم اعلام کرد که سیما فیلمی‌ها نسخه نهایی این فیلم را ندیده‌اند. وی همچنین عنوان کرد که این فیلم در آستانه حضور در جشنواره فیلم کن مسئله‌دار شده است وگرنه نسخه نهایی هم مورد تایید دوستان سیما فیلم بوده چرا که زمان نمایش آن حرفی به میان نیامده است.(اینجا)

آفریده همچنین مسعود بخشی را تنها کارگردان ایرانی حاضر در جشنواره فیلم کن دانست و گفت وی این فیلم را به شهدای دفاع مقدس تقدیم کرده است و حضور این فیلم در جشنواره کن می‌تواند افتخار بزرگی برای سینما ایران باشد.

بالاخره پس از کش وقوس‌های میان تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار «یک خانواده محترم» این فیلم در شصت و پنجمین دوره جشنواره فیلم کن به نمایش درامد و مورد توجه منتقدان قرار گرفت. (اینجا)

اما هیاهو درباره این فیلم با حضور موفقیت‌آمیز در جشنواره فیلم کن به پایان نرسید و بعد از آن نهادهای دیگر سینمایی وارد ماجرا شدند و درباره «یک خانواده محترم» و مضمون آن نظر دادند. یکی از این نظرات مربوط به هاشم میرزاخانی رئیس انجمن سینمای جوان بود که در کن حضور داشت و این فیلم را توهین‌آمیز قلمداد کرد و در حالی که حتی یک بار به نمایش عمومی درنیامده بود به خاطر حضور ان در جشنواره فیلم کن، آن از ملت شریف ایران عذرخواهی کرد.(اینجا)

با همه این‌ها مسعود بخشی کارگردان «یک خانواده محترم» تنها به حضور در جشنواره فیلم کن راضی نشد و این بار به همراه عباس کیارستمی در جشنواره فیلم لندن شرکت کرد. (اینجا)

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز وقتی دید این فیلم در دو جشنواره جهانی شرکت کرد حدس زد که عوامل آن به شرکت در این دو جشنواره قناعت نمی‌کنند و احتمالا جشنواره‌های دیگر جهانی نیز در راه است. به همین دلیل اعلام کرد که به «یک خانواده محترم» پروانه نمایش نمی‌دهد. (اینجا)

ارشاد اعلام کرد این فیلم هنوز مراحل قانونی پروانه ساخت را طی نکرده و به چنین فیلمی پروانه نمایش داده نمی‌شود. این در حالی بود که «یک خانواده محترم» در جشنواره فیلم ابوظبی شرکت کرده بود و در پایان این جشنواره نیز جایزه ویژه هیئت داوران به همراه تندیس مروارید سیاه بخش «افق نو» به «یک خانواده محترم» تعلق گرفت. (اینجا)

اما در ادامه این روند انتفاد برخی سایت‌ها به این فیلم به اندازه‌ای شدت گرفت که رضا برجی مستندساز و عکاس که زمان زیادی را در جبهه‌های جنگ گذرانده، از طرفین دعوا خواست تا با نمایش این فیلم برای تعدادی از افراد با سلیقه‌ها و عقاید مختلف از میان اهالی سینما و مدیران فرهنگی و مدیران سیما فیلم، قضاوت درباره این فیلم به آن‌ها سپرده شود. (اینجا)

در نهایت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز دست به کار شد و در میان جمعی از خبرنگاران اعلام کرد «یک خانواده محترم» بدون اطلاع ارشاد در جشنواره فیلم ابوظبی شرکت کرده است. البته وزیر به حضور این فیلم در جشنواره کن و لندن اشاره‌ای نکرد. (اینجا)

این اظهارنظرهای متفاوت باعث شد حجت‌الاسلام حسین رحیم‌زاده در جلسه‌ای با حضور خبرنگاران از محمد آفریده تهیه‌کننده «یک خانواده محترم» بخواهد به خاطر این فیلم عذرخواهی کند. وی همچنین عنوان کرد محمد آفریده از نسخه نهایی این فیلم که در جشواره فیلم کن به نمایش درآمده، سر باز زده است و سیما فیلم اصلا نسخه نهایی «یک خانواده محترم» را ندیده است. (اینجا)

در این نشست حجت‌الاسلام رحیم‌زاده پیشنهاد داد با حذف 25 دقیقه از این فیلم و 10 روز فیلمبرداری مجدد «یک خانواده محترم» می‌تواند به یکی از بهترین فیلم‌های حال حاضر می‌شود.

بعد از آخرین اظهارنظر سیما فیلم، محمد آفریده بعد از مدت‌ها سکوتش را شکست و در نامه‌ای بلند بالا به تمام اتهامات و ابهامات پاسخ داد. مطالبی که که آفریده عنوان کرد در تناقض با مسائل مطرح شده توسط سیما فیلم بود. (اینجا)

در آخر نیز تهیه‌کننده «یک خانواده محترم» عنوان کرد: «بار دیگر تاکید می‌کنم که شهدا چشم و چراغ کشور و همه ما هستند و اگر خدای ناکرده، خانواده شهدا بعد از دیدن فیلم در پلان و یا صحنه‌ای از آن احساس ناراحتی کردند، من به عنوان تهیه کننده از آنان عذرخواهی می‌کنم. بنده هم قرار بود همراه دوستان شهید خود در کاروان آسمانی دفاع مقدس باشم، اما دست تقدیر و حکمت خدای حکیم، ما را در این گرد و غبار ماندگار کرد تا الطاف خفیه خود را نمایان سازد.»

بعد از واکنش آفریده، مجلس هم وارد کار شد و بیژن نوباوه عضو کمیسیون فرهنگی مجس شورای اسلامی نمایش «یک خانواده محترم» را در خارج از کشور یک تخلف عنوان کرد. (اینجا)

جهانگیر الماسی نیز با شدت بیشتری به قضاوت درباره این فیلم و حواشی آن پرداخت و گفت مدیری که به «یک خانواده محترم» مجوز نمایش داده باید استعفا بدهد. (اینجا)

آخرین اظهارنظر نیز بعد از سکوت طولانی علیرضا سجادپور درباره این فیلم بود که اعلام کرد «یک خانواده محترم» ربطی به وزارت ارشاد ندارد و از ابتدا کارگردان آن را فاقد صلاحیت می‌دانستیم. (اینجا) البته این دقیقا همان مطلبی بود که محمد آفریده نیز در نامه اخیرش به آن اشاره کرده بود.

با این همه با تصمیمی که آفریده برای نمایش این فیلم گرفته است، باید دید، کدام یک از طرفین برخورد صادقانه‌ای نداشتند. سیمافیلم یا محمد آفریده؟

58246