کنفرانس بین المللی دهۀ تغییر در افغانستان: نقش کشورهای منطقه

بهرام امیراحمدیان

کنفرانس بین المللی «دهه تحول» با حضور نمایندگان بیش از سی کشور جهان از سوی انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان در روزهای 28، 29 و 30 مهر 1391 برابر19، 20 و 21 اکتبر 2012 در ولایت هرات برگزار شد. به گفته داوود مرادیان رییس این انستیتو، در این کنفرانس تاکید شده تا همه نگاه از 2014 به 2024 انتقال داده شود. براساس گزارش ها، بیشتر نمایندگان کشورهای خارجی نسبت به ده سال آینده در افغانستان دید خوشبینانه را مطرح کرده اند.
روز نخست همایش شرکت کنندگان در کنفرانس که از کشورهای پاکستان، روسیه، ترکمنستان، تاجیکستان، هندوستان و ایران بودند، در محل هتل تجارت در جلساتی فشرده بدون حضور خبرنگاران و میهمانان دیگر، به ابراز دیدگاههای خود در باره موضوع پرداختند و با هم تبادل نظر کردند. آنچه بطور مشترک بر آن تشریک مساعی شد عبارت بود از اهمیت همکاری کشورهای منطقه، کمک به دولت افغانستان در چیره شدن بر مشکلات و سرمایه گذاری های اقتصادی در زیرساختهای اقتصادی، توسعه آموزش و بهداشت و تامین امنیت و همکاری در جلوگیری تولید و تجارت مواد مخدر.
بنا به گزارش سایت انسجام، «دهه تحول» سال های میان 2014 تا 2024 را در بر می گیرد که در آن افغانستان باید در بسیاری از زمینه ها به خودکفایی دست یابد. برای نخستین بار، افغانستان نقشه راه را برای دهه تحول در کنفرانس توکیو که اوایل سال جاری میلادی برگزار شده بود، ارایه کرد. در این کنفرانس کشورهای مختلف جهان بار دیگر تعهد کردند که کمک های آنان برای افغانستان پس از 2014 ادامه خواهد یافت؛ اما نحوۀ مصرف این کمک ها متفاوت خواهد بود. برگزاری همایش هایی با محوریت موضوع افغانستان در دهه تحول، بی تردید می تواند برای بسیاری از موانع و چالش ها، راهکار ارایه کند و زمینه های تحقق اهداف دهه تحول را فراهم سازد.
در حال حاضر این طور بر می آید که پس از سال 2014 که نیروهای خارجی از افغانستان بیرون خواهند رفت، ناامنی ها دوباره در افغانستان افزایش یابند و مداخله نیروهای بیگانه بیشتر شود. گزارش گروه بین المللی بحران درباره بازگشت بی ثباتی در افغانستان پس از خروج نیروهای ائتلاف از افغانستان فضای این کشور را پر آشوب و مقامات دولتی را بر آشفت و سبب بروز واکنشهای تند از سوی مجامع و نهادهای گوناگون در افغانستان و منطقه و جهان شد.
جلسه افتتاحیه
روز دوم همایش در ارگ هرات برگزار شد. ارگ هرات یا قلعه اختیارالدین یکی از جاذبه های گردشگری هرات و از آثار تاریخی بسیار ارزشمند تاریخی است که با کمکهای آمریکا و آلمان با تامین حدود 8/1 میلیون دلار و با نظارت بنیاد آقاخان بازسازی و به نحو آبرومندانه ای ساماندهی شده است. کنفرانس در یکی از تالارهای این ارگ برگزار شد. یکی از ویژگی های این همایش در روز افتتاح رسمی در قلعه هرات، با قرائت آیاتی از قرآن کریم توسط قاری قران به نام خانم جمیله احمدی آغاز بکار کرد. سپس سرود ملی افغانستان نواخته شد. آقای دکتر داود مرادیان رئیس مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان ضمن خوشامد گویی به میهمانان از اهمیت کنفرانس و نیاز کشور به نتایج نظرات و رهنمودهای کارشناسان سخن گفت.
دکتر داودشاه صبا والی هرات نیز به عنوان نخستین سخنران، از برگرازی این کنفرانس منطقه ای در شهر هرات استقبال نمود و از اینکه در این کنفرانس نسبت به سرنوشت و آینده افغانستان و مسایل بسیار مهم حیاتی کشور مورد بحث قرار می گیرد ابراز خوشحالی نمود .
دکتر صبا با بیان این مطلب که هرات درطول تاریخ همان طوری که معبرکاروان های کالایی بوده است, معبر افکار و اندیشه های وگرهگاه معرفت های انسانی نیز بوده است. او اظهار داشت این کنفرانس به اساسی ترین گفتمان افغان ها و دوستان بین المللی آن می پردازد. دکتر صبا با اشاره به تدوین راهبرد توسعه اقتصادی ولایت هرات گفت" اداره محلی هرات متکی با مشاوره های مردم و انتخاب پروژه های مورد نیاز در این برنامه می خواهد درعرصه توسعه الگوی دهه تحول درعرصه های اقتصادی و اجتماعی باشد.
نکته دیگر شرکت خانم شاهزاده ایندیا دختر غازی امان الله خان پادشاه فقید افغانستان بود که از ایتالیا محل اقامت خود به هرات سفر کرده و در این کنفرانس مطالبی درباره آغاز استقلال افغانستان و نقش دوره دهساله پادشاهی پدرش در توسعه و ایجاد افغانستان جدید ایراد کرد که بسیار مورد استقبال شرکت کنندگان قرار گرفت. شاهدخت «ایندیا»‌دخترشاه امان الله غازی به عنوان مهمان ویژه کنفرانس به بخشی از دست آوردهای افغانستان بعد از استقلال (1919) پرداخت و بر تلاش افغانها بخاطر حفظ استقلال کشورشان تاکید نمود.
او از وضع اولین قانون اساسی کشور, مبارزه برعلیه تبعیض, تحجر و بی عدالتی و اعطای آزادی های مدنی به شهروندان بعنوان نمونه های برجسته این تحولات و پیشرفت ها یاد کرد. او کارنامه های ماندگار ناجی استقلال کشور را ماندگارت وصیف کرد و گفت «شاه امان الله مشعلی است که تاریخ افغانستان را نورانی می سازد».
سفرای برخی کشورها از جمله هندوستان، قزاقستان، سازمان همکاری های اسلامی، سفیر ایتالیا، آقای سیدین معاون سفارت ایران، رایزن ایران در هرات، آقای شیخ الاسلام مشاور امور بین المللی رئیس مجلس شورای اسلامی ایران در این جلسه حضور داشتند. اینجانب نیز به دعوت گروه دیپلماسی هندوستان در این همایش حضور داشتم. دکتر داود مرادیان اظهار داشتند هرکس به نوعی می تواند احساس کند که رابطه ای با شهر هرات دارد. شاه عباس کبیر در این شهر بدنیا آمده است. در اینجا امیرعلیشیر نوایی ازبک وزیر الغ بیک مدفون شده است. اینجا زادگاه و مدفن خواجه عبدالله انصاری پیر هرات است. استاد کمال الدین بهزاد بنیانگذار مکتب هرات در این شهر بدینا آمده و در اینجا مدفون است. عبدالرحمان جامی و امام فخرالدین رازی در این شهر مدفونند. گوهرشاد خاتون همسر شاهرخ تیموری در این شهر آرمیده است. آرامگاه او از آثار معماری دوره تیموری است.
این کنفرانس که در آن نمایندگان و کارشناسان کشورهای منطقه و جهان حضور داشتند، برای دو روز و از سوی «گروه دیپلماسی هند» و «مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان»، در محل ارگ اختیارالدین هرات برگزار شد. هدف از راه‌اندازی این کنفرانس، تغییر دیدگاه‌ها نسبت به سال‌های بعد از 2014 که دهه تغییر نام گرفته، عنوان شده است. در این کنفرانس کارشناسان مسایل سیاسی، اقتصادی و امنیتی، روی مسایلی چون تحولات سیاسی، اقتصادی و امنیتی بعد از سال 2014 به بحث ‌پرداختند. داوود مرادیان، رییس مرکز مطالعات استراتژیک افغانستان و برگزارکننده‌ی این نشست، اظهار داشت: «نمایندگان و کارشناسان کشورهای منطقه و جهان با ارایه دیدگاه‌ها و نظریات‌شان پیرامون دهه تغییر (2014- 2024) در افغانستان بحث و تبادل نظر کردند».
سال‌های بعد از 2014، از سال‌های مهم و سرنوشت‌ساز برای افغانستان گفته شده است؛ سال‌هایی که بیم و امیدهایی نسبت به آن وجود دارد. سخنران کلیدی این کنفرانس آقای رنگین دادفر سپنتا، مشاور امنیت ملی رئیس جمهور افغانستان(و وزیر خارجه سابق) بود. او در این سخنرانی اظهار داشت: «افغانستان تنها کشوری نیست که با تهدیدهای تروریسم و دهشت‌افکنی مواجه شده است، بلکه شماری از کشورهای منطقه، خصوصا همسایه‌های افغانستان، به‌ویژه پاکستان، از وجود لانه‌های تروریزم و القاعده. . . رنج می‌برند».
آقای سپنتا با اشاره به‌گفته‌های برخی کارشناسان، گفت: «در این روزها بیشتر، بحث‌ها و دیدگاه‌هایی از سوی برخی کارشناسان در رسانه‌ها بازتاب می‌یابد که با نادیده‌گرفتن دست‌آوردهای ده‌سال گذشته، می‌خواهند مردم افغانستان را نسبت به سال‌های پس از 2014 مایوس کنند. پس از این سالانه بیشتر از دو هزار جوان از دانشگاه‌های کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند، ذخایر و معادن دست‌ نخورده کشور استخراج خواهند شد و براساس پیمان‌ها و قراردادهای افغانستان با برخی کشور‌ها، افغانستان به ‌سوی توسعه و ترقی در بخش‌های امنیت، اقتصاد، فرهنگ و آموزش در حرکت خواهد بود. آزادی بیان و تحولات عمده‌ای که در یک دهه گذشته در افغانستان رخ داده است، هیچ‌گاه اجازه دوباره روی‌کار آمدن حکومت سیاه طالبانی را در کشور نخواهد داد.
وی بازتاب دیدگاه‌های برخی شخصیت های سیاسی را در رسانه‌ها که اندیشه های آنان در بیرون از مرزهای افغانستان شکل گرفته، یک اشتباه تاریخی خواند. سپنتا گفت هرگاه برخی از کشورهای همسایه با روابط تیره‌ا‌ی که با کشورهای غربی دارند، بخواهند اندیشه‌های ضدحکومتی را در افغانستان تقویت کنند و درصدد دوباره زنده‌ ساختن حکومت طالبانی باشند، بدانند که این کار ناممکن است. برخی از کشورهای همسایه از تولید مواد مخدر در افغانستان سود می‌برند، چیزی‌که هم برای آنان و هم برای کشورهای منطقه یک تهدید جدی به‌حساب می‌آید. او اضافه کرد که کشورهای منطقه باید در راستای محو این پدیده‌، تصمیمات جدی و مشترکی اتخاذ کنند. او با بیان این مطلب که درسال 2014 افغانستان نیم میلیون فارغ التحصیل دبیرستانی خواهد داشت, و در همین سال تعداد دانشجویان دانشگاه های دولتی به صدها هزار دانشجو خواهد رسید و همین تعداد در دانشگاه های خصوصی نیزجذب خواهند شد، به ویژه گی های شرایط افغانستان در سطح منطقه و جهان پرداخت. او درعین حال از مشارکت و همکاری کشورهای جهان در زمینه تامین امنیت نیز تقدیر نمود و افزود «وقت آن رسیده است تا از جهانیان که یک دهه ما را همراهی کردند و متحمل قربانی شده اند، سپاس گزاری نماییم و ازدوستان خود بخواهیم که به سلامت بخانه برگردند, و به جوانان خود افتخارکنیم که بار مسئولیت ها را بر دوش بگیرند».
آقای سپنتا اظهار داشت که حدود 2000 دانشجوی بورسیه افغانی که در خارج تحصیل می کنند به کشور باز خواهند گشت و نیروی فنی و علمی کشور را یاری خواهند رساند. او گفت اکنون در افغانستان 50 فرستنده تلویزیونی و رادیویی فعال است. صدها نشریه در کشور منتشر می شود و مطبوعات افغانستان و آزادی رسانه ای در آن از همه کشورهای همسایه وضعیت مناسبتری دارد. افغانستان در برنامه بلند مدت 2014-2024 از طریق ایران به خلیج فارس متصل خواهد شد و از طریق راه آهن با چین در اتباط خواهد بود. از ترکمنستان به دریای خزر متصل می شود و از آنجا با آذربایجان ارتباط برقرار خواهد کرد و سپس روسیه و اروپا. معادن و تولید برق با تغییرات محسوسی روبرو خواهد شد. ملت 30 میلیونی افغانستان در این دوره آزادی، دموکراسی، کثرت گرایی را تجربه کرده است. این ملت راضی نخواهد شد دوباره به استبداد طالبانی تن در دهد.
اگر رسانه های بیرونی به دلیل عدم آگاهی با باورهای نژادگرایان و با تفکر اروپایی- آمریکایی خود، به مساله بی ثباتی دامن می زنند، چندان انتظار نمی رود، اما اگر ارباب رسانه ها و جوامع روشنفکری داخلی که به این مساله دامن می زنند باعث ننگ هستند. اما باید بدانیم که افغانستان تنها کشور منطقه نیست که با تروریسم روبروست. از سویی دیگر نکته مثبت این است که افغانستان با مساله تجزیه طلبی روبرو نیست. سطح تهدیدهای تروریستی ما بالاتر از کشورهای منطقه نیست. در برخی از کشورها سطح تروریزم از افغانستان بالاتر است.
افغانستان برای دهه تحول نیازمند 10.8 میلیارد دلار کمک خارجی است هم برای هزینه های دولت و هم بودجه های عمرانی و توسعه. افغاستان با برخی از کشورهای همسایه و خارج از منطقه پیمان استراتژیکی دغاعی امضاء کرده است.
تروریسم افغانستان و پایگاههای آموزشی آن در کشورهای همسایه قرار دارد. بنابراین ترورسیم کشورهای منطقه را نیز تهدید می کند. این تهدید حوزه ای جغرافیایی از شبه قاره، آسیای مرکزی، و قفقاز را نیز تهدید می کند. در این راه افغانستان نه تنها از خود، بلکه از روسیه و آسیای مرکزی هم دفاع می کند. کشورهایی که با طالبان همسود بودند، طالبان را آفریدند و آن را حمایت می کردند، اکنون آنها نیز نمی توانند از گزند طالبان در امان باشند.
مشکل مواد مخدر که برخی از آن سود می برند، تهدیدی جدی برای ثبات دولتهای منطقه است. اما متإسفانه مرکز تولید مواد مخدر در افغانستان است. به علت نبود کنترل و نظارت مبارزه با آن نیازمند عزم جدی جامعه جهانی است. این تجارت پر سود در دست مافیای بین المللی است و متاسفانه افغانستان یکی از اعضای این مافیاست. اینها همه تهدیدات مشترک منطقه است و برای رفع آن باید همکاری گسترده منطقه ای بوجود بیاید. این مسائل توازن توسعه منطقه را بر هم زده است.
ارزش مواد خام معدنی موجود در افغانستان بین 3 تا 5 هزار میلیارد دلار بر آورد می شود. افغانستان دارای ظرفیتهای نهفته ای در زمینه انرژی است که با سرمایه گذاری از آن می توان در راه توسعه اقتصادی و کاهش تجارت مواد مخدر و ثبات منطقه گام برداشت.
دهه 2014 – 2024 بر خلاف دهه قبل، دهه بازگشت به دوران سیاه طالبان نیست. کشورهای منطقه می توانند در حل مشکل بما کمک کنند. امکان آشتی و صلح با طالبان وجود دارد. فرجام هر جنگی صلح است. صلح با دشمن است نه با کس دیگر. ما آماده همکاری همه جانبه، همکاری متقابل با همسایگان خود هستیم، با عدم مداخله و احترام بر حاکمیت ملی. کابل ام القرای ملی ماست و برای همه زنان و مردان افغان در سراسر گیتی. ما هرگز نه برادر بزرگ می خواهیم و نه هرگز نقش برادر کوچک را ایفا خواهیم کرد.
آقای حسین شیخ الاسلام مشاور مجلس شورای اسلامی ایران در امور بین الملل و یکی از شرکت کنندگان در این اجلاس تاکید کرد ایران طرفدار پایان نظامی گری در افغانستان است. آقای شیخ الاسلام تاکید کرد در صورت خروج کامل نیروهای امنیتی از افغانستان ایران آماده است در مورد مسائل افغانستان با امریکا گفتگو کند. او افزود: برای ما استقلال و امنیت در افغانستان اهمیت حیاتی دارد. گرچه که با امریکا در بسیاری از جهات درگیر هستیم اما نمی خواهیم که با آمریکا در افغانستان تسویه حساب کنیم .آمریکایی ها زمانی که می خواستند از عراق خارج شوند نگران این بودند که ایران جای آنها را بگیرد اما ما در مذاکره مستقیم با آمریکایی ها بر سر عراق به آنها اطمینان دادیم که جای آنها را نخواهیم گرفت. اکنون همان راهکار را برای افغانستان داریم. اگر خروج آمریکایی ها از افغانستان کامل باشد ما حاضریم با امریکایی ها و با حضور مقامات افغانستان مذاکره کنیم و اطمینان دهیم که جای آمریکایی ها را در افغانستان نمی گیریم. این به نفع افغانستان هم هست که محل درگیری ما با امریکایی ها نباشد. خارجی ها بالاخره خواهند رفت اما ایران و افغانستان به دلیل اشتراکات دینی، نژادی، قومی، فرهنگی و زبانی در کنار هم باقی می مانند. ایران آماده همکاری های اقتصادی از جمله توسعه راه آهن در این کشور است. 
مباحث امنیتی
در این جلسه ژنرال یارمال معاون وزیر کشور افغانستان اظهار داشت: القاعده تهدید بزرگی علیه امنیت است ولی اگر دولتهای بزرگ بخواهند، همین امروز فاتحه آنها خوانده است. چگونه می توانیم به عنوان یک نیرو در برابر طالبان ایستادگی کنیم. آنها می خواهند که نیروهای خارجی بیرون شوند، تا آنها دوباره حکومت اسلامی مورد دلخواه خود را دایر کنند. آنها با تبلیغات سوء خود اعتبار دولت را از بین می برند و با استفاده از وضعیت دولت و فساد موجود، در بین مردم اختلاف ایجاد می کنند و بین مردم جنگ براه می اندازند. اما این پنداری باطل است که دوباره روی کار بیایند. طالبان با انتقاد از توافقنامه های امنیتی دولت افغانستان با دیگر کشور ها می خواهند این گونه تضمینهای امنیتی را تضعیف کنند تا زمینه ای برای روی کار آمدن خودشان بشود. آنها با دامن زدن به مشکلات از ناآگاهی توده کم سواد و نا آگاه بویژه روستانشینان بهره گرفته و با ایجاد محیطی نا امن، از وضعیت ایجاد شده بهره می برند. با برملا شدن ماهیت ضد مردمی طالبان اکنون جامعه روستایی افغانستان نیز از آنها تبعیت نمی کنند و در جبهه ضد طالبان قرار دارند و دولت را در اجرای برنامه های امنیتی و ثبات و برنامه های توسعه ای یاری می رسانند. مردم افغانستان با مشاهده آرمانهای ضد اسلامی و ضد انسانی طالبان در حملات تروریستی و کشتار مسلمانان در مساجد به ماهیت پلید آنان پی برده اند و بر آنها معلوم شده است که طالبان نه یک جریان اسلامی، بلکه تروریستی و ضد اسلامی است. اما آنها با بهره گیری از باورهای دینی جامعه روستایی و سنتی بودن آنها عملیات خود را در نقاط دور دست پی می گیرند. آنها در این مناطقه توانایی در هماهنگی تبلیغات علیه دولت را دارا هستند. تبلیغات دولت نسبت به طالبان کم است و نیاز به بازنگری دارد. آنها با نفوذ در نیروی پلیس و انجام عملیات تروریستی قصد به انحراف کشیدن کوششها و اقدامات دولت در تامین نیروی امنیتی دارند. دولت در سیستم جلب نیروهای نظامی تغییراتی خواهد داد. در حال حاضر مجموعه نیروهای مسلح افغانستان 357 هزار نفر است. ما با این تعداد نیرو امکان تامین امنیت داخلی در برابر تروریستها و ایجاد نظم در جامعه را دارا هستیم. نیروهای طالبان در برابر نیروهای دولتی توان کافی ندارند و از نظر لجستیک در سطحی پایین قرار دارند اگر کمکهای خارجی نباشد آنها قدرت انجام عملیت نظامی را نخواهند داشت. کل نیروهای آنها به حدود 36400 نفر برآورد می شود که در 2400 گروه ترور و عملیت ساماندهی شده اند. نیروهای القاعده و تروریستهای خارجی نیز به حدود 2300 نفر برآورد شده اند.
آقای امرالله صالح از مقامات امنیتی افغانستان در باره اوضاع امنیتی افغانستان اظهار داشتند که:
- افغانستان فاقد سلاحهای استراتژیک و بازدارنده است. زیرا افغانستان توانایی مالی برای تامین بودجه خرید سلاحهای استراتژیک را ندارد.
- نیروهای نظامی افغانستان فاقد هواپیماهای جنگی است و از نظر حمل و نقل هوایی نیروهای نظامی با دشواری هایی روبرو است.
به همین سبب است که افغانستان نمی تواند وارد مسابقه تسلیحاتی و توازن استراتژیک با دیگر کشورها از جمله همسایگان شود. نیروهای طالبان از طریق فرودگاههای پاکستان به قطر می روند و دولت پاکستان آنها را تامین می کند.
او روز دوم سخنرانی خود را به زبان انگلیسی ایراد کرد و گفت که احساس می کند سخنانش خوب ترجمه نشده است. او افزود نقش کشورهای همسایه اساسی و حیاتی است. در صورت عدم همکاری و بروز تهدیدهای امنیتی، نه تنها افغانستان، بلکه خود همسایگان نیز بشدت تحت تاثیر قرار گرفته و گرفتار نا امنی خواهند شد. بنابراین همکاری های منطقه ای با افغانستان باید مورد توجه قرار گیرد. دو عامل مهم، منطقه و افغانستان را تحت تاثیر قرار می دهد: امنیت و آزادی.
ما در افغانستان در سه دهه گذشته امنیت نداشته ایم. عامل اول این است که ما در سیستم های امنیتی منطقه ای عضویت نداشته ایم. افغانستان تنها کشوری است در دنیا که در سیستم امنیت منطقه ای عضویت ندارد. دیگر اینکه فقر در افغانستان به معنی واقعی آن حضور دارد و مردمان فقیر بسیاری در افغانستان زندگی می کنند. دخالت خارجی در افغانستان سبب بی ثباتی شده است و هر کدام از مداخله گران خارجی به نحوی در ثبات در افغانستان تاثیر می گذارند. آنها هر کدام عوامل خود را در داخل افغانستان دارا هستند که بر محیط امنیتی تاثیر می گذارند.
تغییر پی در پی رژیمهای حکومتی در افغانستان هم بسیار در بی ثباتی و ناامنی نقش داشته است. تهدید افغانستان منطقه ای و ملی نیست، تهدید جهانی است. القاعده و مبارزه با آمریکا از اهمیت خاصی برخوردار است. به همین سبب تهدید عامل مشترک پیوند افغانستان با جامعه جهانی است.افغانستان 350 هزار قوای نظامی دارد و از نظر تجهیزات، امکان تامین امنیت داخلی را داراست. بدون هیچ تردیدی می تواند امنیت داخلی را از نیروهای خارجی تحویل گیرد. اما هنوز تهدید امنیت استراتژیکی برای ما متصور نیست. در مورد نیروهای هوایی اندکی ضعف داریم ولی در حال آموزش آنها هستیم. تا سال 2016 قرار شده است افغانستا 150 فروند هواپیمای نظامی داشته باشد که از سوی آمریکا تعهد شده است.
برای سال 2014 حدود 8/4 میلیارد دلار کمک از سوی جامعه جهانی دریافت خواهیم کرد. امیدواریم پروژه صلح به سامان برسد و نیروهای داخلی با هم همکاری و صلح را برقرار سازند. این نشست بین‌المللی در حالی میان نمایندگان کشورهای منطقه و جهان راه‌اندازی می‌شود که در این روز‌ها نگرانی‌های مردم پیرامون وضعیت افغانستان بعد از سال 2014 از سوی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی بازتاب داده می‌شود.
مباحث اقتصادی
آقای دکتر فاروق استاد دانشگاه دولتی کابل در زمینه اوضاع اقتصادی افغانستان مطالبی را بیان داشتند که اهم آنها بشرح زیر است. افغانستان جزو کشورهای فقیر جهان است. وابستگی به درآمدهای دریافتی از موسسات بین المللی و دولتهای خارجی منبع اصلی تامین بودجه دولت افغانستان است. از همین رو بیلان اقتصادی کشور منفی است و با کسر بودجه 90 درصدی روبروست.
بخش کشاورزی نقش مهمی در تامین نیازهای خوراکی مردم دارد.
در سال گذشته رشد اقتصادی کشور 9% بود که محصول کمکهای خارجی است. بدون کمکهای خارجی رشد اقتصادی کشور فقط می تواند تا 3% برسد. اقتصاد غیر رسمی و غیرمتشکل بخش بزرگی از اقتصاد افغانستان را در بر می گیرد. اقتصاد کشور در برابر شوکهای کوچک هم فوق العاده شکننده است.وجود فساد گسترده در بخش اداری کشور و نبود سرمایه گذاری اساسی و قابل توجه، کشور را ناتوان کرده است. این موارد در کنار مافیای مواد مخدر سبب کاهش مشروعیت دولت شده است. به همین سبب بحث انتقال 2014 از نظر اثرات پیامدهای اقتصادی موجب نگرانی شده است.
خطرات سقوط یا پایین آمدن درآمدهای محلی در اثر خروج 150 هزار نیروی نظامی خارجی می تواند تاثیر فراوان بر اقتصاد و اشتغال داشته باشد. اگر برای این مرحله گذار اقتصادی ابزارها و امکانات لازم و بایسته در نظر گرفته نشود، خطرات سقوط اقتصادی وجود دارد. در این دوره کاهش 6-5 درصدی رشد اقتصادی حتمی خواهد بود.در حال حاضر حدود 111 هزار نفر از افغانی ها در موسسات بین المللی کار می کنند که بین 500 تا 2000 دلار در ماه حقوق و دستمزد دریافت می کنند. پس از خروج نیروهای خارجی این تعداد از شاغلان با بیکاری مواجه خواهند شد.
اکنون بهداشت افغانستان در سطح پایینی قرار دارد، و آنچه هست، با کمکهای خارجی تامین می شود. در صورت کاهش یا قطع کمکهای خارجی وضع از آنچه هست بدتر و آشفته تر خواهد شد.
مشکل افغانستان در سالهای اخیر، به سبب نبود استراتژی توسعه اقتصادی است. تعداد زیادی از دانش آموزان و دانشجویان وارد بازار کار می شوند و نیازمند اشتغال هستند. نبود سرمایه گذاری خارجی و خروج نیروهای خارجی دستیابی به کار را برای بسیاری دشوار می سازد و نیروی کار جدید زمینه ای برای اشتغال نخواهد داشت.حدود 90% از در آمدهای دولت افغانستان از محل کمکهای بلاعوض خارجی و فقط 10% از محل دریافت مالیات تامین می شود.
مباحث منطقه ای
در این جلسات دو موضوع مورد بحث قرار گرفت. یک موضوع با محوریت خراسان اندیشه ها و دیگری نشست سه جانبه هند، پاکستان و افغانستان.
خراسان اندیشه ها: در مبحث خراسان اندیشه ها جلسه ای با حضور نمایندگان افغانستان، ایران، ترکمنستان، روسیه و تاجیکستان برگزار گردید. نویسنده این گزارش(بهرام امیراحمدیان)، در این مبحث ضمن بحث در باره خراسان و اهمیت تاریخی آن که با مشاهیر علم و ادب و عرفان و شخصیتهای برجسته تاریخی خود جمعیتهای منطقه را به هم پیوند می دهد، اظهار داشت که با بهره گیری از زبان فارسی و عنصر نوروز و دین مشترک، ملل منطقه می توانند در گستره ای از ایران و افغانستان و تاجیکستان و بخش ایرانی ازبکستان(سمرقند و بخارا) در قالب دولتهای خود همکاری های منطقه ای برقرار نمایند. منطقه در آینده با افزایش جمیعیت و کاهش شدید منابع آبی روبرو خواهد بود. ایران دارای منابع انرژی هیدرو کربوری شامل نفت و گاز فراوان است. تاجیکستان منابع آبی فراوان دارد و ظرفیت های نهفته بسیاری در هیدرو الکتریسته دارد. آب مساله بسیار حیاتی آینده منطقه خواهد بود. افغانستان و ایران با بی آبی و کم آبی مواجه خواهند شد. ایران برای ارتباط با تاجیکستان می تواند از راههای زمینی و ریلی افغانستان به آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد. معادن افغانستان پس از بهره برداری می تواند از طریق ایران به دریاهای آزاد راه یابد. بندر چاه بهار ایران در آینده ای نزدیک از طریق راه آهن و جاده با مرز افغانستان مرتبط خواهد شد. در این منطقه شاهراهی از یکسو گاز و نفت ایران را به افغانستان و تاجیکستان و از آنجا به چین منتقل خواهد کرد و از سوی دیگر از شمال جریان لوله های آب و خطوط انتقال برق با بهره گیری از این شاهراه به بازارهای جهانی راه می یابند. خراسان متحول ترین منطقه آسیا خواهد شد. توسعه منطقه و ثبات افغانستان و امنیت منطقه در گرو توجه به این شاهراه است.
در بعد از ظهر روز دوم، یک نشست سه‌جانبه میان نمایندگانی از کشور‌های افغانستان، پاکستان و هند برگزار شد. داوود مرادیان رئیس انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان در این نشست گفت: برگزاری این اجلاس ها که از 5 سال پیش برنامه ریزی شد تا کنون نتایج خوبی داشته از جمله اینکه پاکستان و بویژه نظامیان پاکستانی همکاری خوبی با هندوستان درمورد افغانستان داشتند. رادا کومار رئیس اجرایی گروه پالیسی دهلی نو گفت که هدف مهم این نشست ها این بود که طرف پاکستانی را متقاعد کند که هندوستان نمی خواهد به تنش موجود به داخل افغانستان کشانده شود و اینکه ما دو سال پیش به این مهم رسیدیم که قصد دشمنی با پاکستان را نداریم. رادا کومار تاکید کرد که اکنون پاکستان به این نتیجه رسیده است که هندوستان متحد مهم برای افغانستان است و در مقابل هندوستان دریافته که پاکستان قطعا یک همکار حیاتی برای افغانستان می باشد.
افراسیاب ختک سناتور پاکستانی و رئیس ایالتی حزب عوام ملی نشنال این کشور هم خبر از آغاز روند گفتگوهای سه جانبه به عنوان نمونه خوب در رفع تنش و جلب همکاری ها نام برد. وی با بیان اینکه هندوستان پاکستان و افغانستان حریف دائمی یکدیگر به شمار نمی روند تاکید کرد روابط هندوستان و پاکستان طی دو سال گذشته بهبود یافته و آنها خواهان مذاکرات سه جانبه برای بهبود اوضاع افغانستان هستند. وی با اشاره به اوضاع کنونی منطقه هشدار داد در صورتی که همکاری منطقه ای در بهبود اوضاع افغانستان صورت نگیرد مشکلات آن بر دیگر کشورها اثر خواهد کرد.
در حاشیه:
مقامات افغانی بر این نکته تاکید داشتند که لازم است ایران به مهاجرین افغانی که بیش از 30 سال است در آنجا زندگی می کنند و تعداد زیادی از کودکان افغانی در آنجا بدنیا آمده اند تابعیت ایرانی اعطاء نماید. افغانستان که در آینده با افزایش جمعیت روبرو خواهد بود، آب رود هیرمند را خود مورد استفاده قرار خواهد داد. با احداث سد در مسیربالایی رود، امکان رسیدن آب به مرزهای ایران محال خواهد بود. افغانستان در صورت نیاز به آب ابتدا نیازهای خود را تامین خواهد کرد و قرار داد تقسیم آب هیرمند مورد قبول افغانستان نیست. در این کنفرانس از تولید و تجارت مواد مخدر و صدمات جبران ناپذیری که از قاچاق و اعتیاد مواد مخدر به جامعه ایران می شود، سخنی به میان نیامد. از کوششهایی که جمهوری اسلامی ایران در راه مبارزه با مواد مخدر انجام می دهد کمتر سخنی به میان آمد.

 26349