دو راهی سختی پیش پای محمد مرسی است

زهرا خدایی

حملات جنگنده های رژیم صهیونیستی به نوار غزه وارد هشتمین روز متوالی می شود و تعداد قربانیان فلسطینی تا روز سه شنبه نیز رقم 111 نفر را نشان می داد. تلاشهای دیپلماتیک با حضور بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل در قاهره در جریان است، اما هنوز از آتش بس خبری نیست. خبرآنلاین از آغاز حملات اسراییل به غزه تاکنون، ابعاد و زوایای مختلف بحران غزه را با سفرا، دیپلماتها و کارشناسان خاورمیانه مورد بررسی قرار داده که در صفحۀ بین الملل قابل دسترسی است. این بار به سراغ صباح زنگنه، نمایندۀ اسبق کشورمان در سازمان کنفرانس اسلامی و رئیس انجمن دوستی ایران و مصر رفتیم و از نگاهی دیگر بحران موجود را مورد بررسی قرار دادیم. زنگنه معتقد است در برهه های مختلف با تشدید بحران در فلسطین، سازمان امنیت مصر وارد معرکه می شد و میان طرفین آتش بس برقرار می کرد، اما امروز زمان آن فرارسیده که مصر به شکل دیگری وارد عمل شود. مشروح گفتگوی خبرآنلاین با زنگنه را در ذیل می خوانید.
بازیگری دولت جدید مصر در بحران غزه را چگونه ارزیابی می کنید؟
مصر در برابر آزمون مهمی قرار دارد. از یک طرف ادعای گرایش های اسلامی در حاکمیت فعلی و سنخیت آن با گرایشات اسلامی در غزه و همچنین در تعدادی از کشورهای دیگر توقعاتی را ایجاد کرده که قبلاً وجود نداشت. اخوانی ها قبلا در حاکمیت نبوده اند اما امروز در حاکمیت اند و همۀ آن ارتباطات تاریخی و اجتماعی با غزه و فلسطین مجسم می شود و توقعات مردم منطقه و مردم مصر از حکومت اخوانی ها بیشتر شده است. از طرف دیگر مصر همچنان تحت فشار سنگین تعهدات کمپ دیوید و سایر تعهدات به سر می برد و تلاش می کند موازنه ای بین تعهدات و توقعات ایجاد کند، اما حملات اسراییل به غزه جایی برای تفسیر باقی نگذاشته و دولت مصر می بایستی سریعاً رفتار خود را عرضه کند. این رفتار می تواند در چند زمینه قابل شمارش باشد:
*موضع گیری رسمی در مقابل این تهاجم.
*نقش مصر در اتحادیه عرب که میزبانی آن را برعهده دارد. دبیرکل اتحادیه عرب موضع نسبتاً مثبتی داشت و اعلام کرد که کشورهای عربی باید در تعهدات قبلی خود تجدیدنظر کنند. تعهداتی که کشورهای عربی براساس آن، اولویت خود را برمبنای صلح با اسراییل تنظیم کرده بودند. این اولویت باید طبق اظهارنظر دبیرکل اتحادیه عرب مورد بازنگری جدی قرار گرفته و تغییر یاید. چرا که طی چند دهه عربها از صلح سخن گفته اند و اسراییل نیز از صلح سخن گفت اما در عمل، زمین های بیشتری اشغال کرد، رویه شهرک نشینی ها را افزایش داد و هر از گاهی حمله به غزه و کرانه غربی رود اردن را در دستور کار داشت.
*باز کردن مرز مصر با غزه از دیگر اقداماتی است که دولت می توانست اجرا کند.
*تأمین نیازمندهای مردم غزه از لحاظ مواد غذای و دارویی و کمک به زخمی های فلسطینی است. اجازه دادن به ارسال کمک های مردمی سایر کشورها به غزه.
به نظرتان اقدامات دولت مصر تاکنون کافی نبوده است؟
مجموعۀ این اقدامات، حداقل ها را از دولت فعلی مصر نشان می دهد. به نظر می رسد دولت مصر به حدود پائین تن داده است و سعی کرده این موارد را عملی کند. اما باید به این مسئله توجه داشت که سازمان امنیت مصر به عنوان میانجی بین حماس و تشکیلات فلسطینی و رژیم اسراییل قرار دارد. این رویه ای است که از سابق باقی مانده و هراز گاهی که درگیریها اوج می گرفت، سازمان امنیت مصر وارد معرکه می شد و میان اسراییل و فلسطینی برای کاهش تنش و بازگشت نوعی آرامش در منطقه وساطت می کرد. این آرامش و آتش بس در چه زمانی تحقق می یابد و به نفع کدام طرف تمام می شود این مسئله بستگی به لحظۀ توافق و فضایی که پیرامون توافق ایجاد می شود.
چرا در فضای فعلی منطقه، تنش میان حماس و اسراییل بالا گرفت؟ آنهم در حالیکه معادلات منطقه چندان به نفع اسراییل نیست؟
اسراییل در دو سال اخیر به شدت بر طبل جنگ کوبیده است. رژیم صهیونیستی، فضا را در داخل جامعۀ اسراییل آماده کرده است که مردم آمادۀ یک درگیری بزرگ در منطقه باشند. موضع گیریها، بودجه های اختصاصی، ملاقاتها، عزل و نصب های مقامات از سیاسیون گرفته تا نظامیان و همۀ تغییر و تحولات صورت گرفته همه در این جهت بوده که اسراییل به یک جنگ بزرگ وارد می شود و منظور از جنگ بزرگ، جنگ با ایران بوده است.
موضع قدرتهای فرامنطقه ای در این باره(حمله به ایران) چه بوده است؟
در این فضا، اسراییل در زمینۀ جلب نظر برخی از کشورهای اروپایی به توفیقاتی نائل شده، اما نتوانسته آمریکا را متقاعد کند که دست به چنین اقدامی بزند. بنابراین ما با یک فضای پر از تنش و آمادگی برای یک جنگ و درگیری مواجه هستیم. از طرف دیگر عوامل محدودکننده ای نیز روز به روز بر اسراییل فشار بیشتری آورده می آورد که دست به چنین درگیری و اقدامی نزند. اما بالاخره یک جایی می بایستی این انرژی های متراکم شده از درون جامعۀ اسراییل به خارج راه پیدا می کرد. از طرف دیگر اسراییل با تغییر در حکومت های چند کشور در خاورمیانه و به خصوص مصر- که کشور مهمی به لحاظ تأثیرگذاری بر اسراییل است- متحد استراتژیک خود را از دست داده بود. اما هنوز مصر تکلیف خود را با موضوع اسراییل روشن نکرده است. سخنان و موضع گیری های مختلفی اعلام شده و برای اسراییل ابهام را بیشتر کرده که مصر در آینده چه جایگاه و موقعیتی خواهد داشت. در واقع اسراییل نیازمند تست کردن موقعیت و موضع گیری و عکس العمل مصر بود. مصر در همسایگی غزه است و هم اکنون مناسب ترین زمان برای تست کردن این وضعیت همین ظرف زمانی فعلی بود.
ریشه های داخلی و منطقه ای آغاز جنگ را چگونه می بینید؟
اختلاف نظرهای موجود بین فتح و حماس، اختلاف نظرها در درون حماس و حکومت غزه و همچنین در تشکیلات سیاسی-نظامی حماس و سیاسیون حماس نیز برای اسراییل این تصورات را ایجاد کرده بود که فضا برای ضربه زدن و ضربه شست نشان دادن، فراهم شده است.
حملۀ هوایی اسراییل به یک کارخانۀ نظامی در سودان از دیگر مولفه هایی است که باید بدان توجه کرد. اوضاع در لبنان متأثر از بحران سوریه بسیار شکننده است. سوریه به شدت درگیر بحران داخلی است، دولت؛ گروهها و جریانهای داخلی و حتی فلسطینیان داخل این کشور نیز به نوعی با این بحران درگیر هستند. برخی از فلسطینیان از سوریه خارج شده اند و برخی دیگر از فلسطینیان نیز به نفع دولت سوریه وارد کارزار شده اند و برخی دیگر نیز بر ضد دولت سوریه و به نفع جریانهای معارض وارد شده اند. دولتهای عربی نیز دچار انفعال و تشتت هستند. بنابراین اسراییل تصور می کرد که مجمل فضای پیرامونی برای ضربه زدن و آزمایش کردن امکانات و سطح تحمل دولت مصر برای آن فراهم شده است.
البته انتخابات در داخل اسراییل نیز قابل توجه است. چرا که گرایشی که طی دو سه سال اخیر در اسراییل قدرت را در دست داشته، به سمت افزایش گرایشات افراطی حرکت کرده است. جناح های افراطی اسراییل به موقعیت های بهتری در حکومت و کنست دست پیدا کرده اند. در واقع، دامن زدن به درگیری در سطح محدود می تواند فضای داخل اسراییل را نیز به تحرک وادارد و ضرورت اقدامات خشن تر و جدی تری را تعقیب کند که می تواند این فضا به کسب آرای بیشتر برای نتانیاهو و متحدان وی بینجامد. کمااینکه شاهد آن بودیم ائتلاف اخیری که میان نتانیاهو و لیبرمن صورت گرفت، در جهت کسب آرای جامعۀ طرفدار خشونت و اقدامات خشن و افراطی است.
در واقع نمی توان به یک علت و عامل واحدی متوسل شد و آن را علت اصلی تمام قضایا تلقی کرد، بلکه مجموعۀ این مسائل سبب این تحرک اخیر اسراییل شده است. البته اسراییل نیز آسیب هایی را خواهد دید و سعی خواهد کرد در این معرکۀ محدود و محصور در یک چهارچوب خاص، کمبودها و نارسایی های سیستم های خود را بسنجد و در واقع این بحران، آزمونی نیز برای عکس العمل های جامعۀ اسراییل در برابر درگیریهای بیشتر را نشان بدهد. آمریکا هم گرچه در امور کلی همچنان حامی اسراییل است و مانع از تصمیم گیری های شورای امنیت می شود اما اجازۀ گسترش این نوع درگیریها را در کل خاورمیانه به اسراییل نداده و نخواهد داد.

  26349