در این گفت وگو که توسط من و امیر لعلی انجام شده موضوعات مختلفی در مورد رسانه‌ها مطرح شد. در بخشی از این گفت‌وگو در مورد توقیف مطبوعات، به آقای پاک‌آئین عرض کردم که مخاطب ما رسانه‌ای‌ها هستند و عموم مردم نیستند که دچار هیجانات شوند. ما می‌خواهیم بحث فنی کنیم که واقعاً هیأت نظارت وقتی یک مورد را مثل روزنامه شرق بررسی می‌کند، برداشت‌های سلیقه‌ای افراد بیشتر حاکم است یا قانون؟ ساده‌تر بگویم؛ اگر آن ترکیب گرایشات سیاسی دیگری هم داشت، به این نتیجه می‌رسید؟ چه میزان سلایق در تعیین خط قرمزها نقش دارد؟
بهتر است این بخش از گفت و گو را عیناً بخوانید و برای مطالعه کامل آن به ماهنامه رجوع کنید.
* روزنامه شرق به دلیل انتشار کاریکاتوری، توقیف می‌شود. وزیر ارشاد از مصوبه هیأت نظارت بر مطبوعات در مورد روزنامه شرق دفاع می‌کند ولی آقای احمدی‌نژاد می‌گوید وزیر، اشتباه کرده است. این موضوع، نشان دهنده حاکم بودن سلایق نیست؟
طبیعی است که رئیس‌جمهور نظر خود را در باره این توقیف بیان کرده است و باز طبیعی است که وزیر ارشاد هم طبق قانون تصمیم هیات نظارت بر مطبوعات را که خود ریاست آن را به عهده دارد، اعلام کند. اگر به یاد داشته باشید رییس‌جمهور در نشست خبری خود اعلام کردند که در هیأت نظارت نمایندگانی از قوای مختلف هستند و تصمیم‌گیری می‌کنند، حتما این را هم می دانید که وزارت ارشاد در هیات نظارت یک رای از 7 رای را دارد.
* مخاطب ما رسانه‌ای‌ها هستند و عموم مردم نیستند که دچار هیجانات شوند. ما می‌خواهیم بحث فنی کنیم که واقعاً هیأت نظارت وقتی یک مورد را مثل روزنامه شرق بررسی می‌کند، برداشت‌های سلیقه‌ای افراد بیشتر حاکم است یا قانون؟ ساده‌تر بگویم؛ اگر آن ترکیب گرایشات سیاسی دیگری هم داشت، به این نتیجه می‌رسید؟ چه میزان سلایق در تعیین خط قرمزها نقش دارد؟
موضوع این است که واقعاً نمی‌توان دریافت مجریان از قانون را در اجرای قانون بی‌تأثیر دانست؛ چون مجری قانون یک عامل انسانیست که ملاک عملکرد این عامل هم درک و دریافتی است که از قانون دارد. اگر این درک به شائبه‌های سیاسی و دیدگاه‌های جناحی، گروهی و فردی آغشته باشد، در اجرای قانون نقص وجود خواهد داشت. بله، اگر به جای این هفت نفر، افراد دیگری بودند شاید تصمیم دیگری گرفته می‌شد اما فکر می‌کنم اجماع این هفت نفر این بوده که قانون را اجرا کنند و البته انتظاری که می‌رود این است که مسؤولان سلایق سیاسی خود را در تصمیم‌گیری‌ها دخالت ندهند. فکر می‌کنم در مورد روزنامه شرق تنها مرجعی که می‌توانست تصمیم‌گیری کند و نمی‌توان به آن اتهام رفتار سلیقه‌ای وارد کرد، هیأت نظارت است.
* به نظر می‌رسد برخی مواقع پیش‌مصلحت‌اندیشی مطرح می‌شود؛ یعنی فکر می‌کنند ممکن است واکنشی نسبت به مثلاً کاریکاتوری که در فلان مطبوعه چاپ شده صورت بگیرد که تداعی‌کننده کاریکاتور سوسک باشد. حالا تلاش می‌کنند با مجازات‌هایی جلوی واکنش‌های بعدی را بگیرند و می‌گویند فعلاً توقیف باشد تا تکلیفش مشخص شود.
اگر تخلف یا جرمی صورت گرفته باشد هیأت نظارت متناسب با شدت آن جرم یا تخلف موظف است تصمیم بگیرد و ظرفیت‌های قانونی مثل تذکر، توقیف یا لغو امتیاز را هم قانون پیش‌بینی کرده، اما اینکه صرفاً به خاطر جلوگیری از تبعات یک محتوای رسانه ای صرف نظر از خود آن محتوا و ماهیت مجرمانه یا غیر مجرمانه اش، هیأت نظارت بخواهد تصمیم بگیرد، گمان می‌کنم که جای چنین تمهیداتی هیأت نظارت نیست. اگر عملی مطلقا جرم نباشد و حتی افکار عمومی را به اشتباه بیاندازد، اقناع افکار عمومی یا مدیریت واکنش‌های عمومی باید در جای دیگری صورت گیرد و هیأت نظارت در این زمینه وظیفه‌ای ندارد. وظیفه هیأت نظارت این است که نسبت به رسانه اعمال نظارت کند و اگر رسانه مرتکب تخلف یا جرمی شود، در این خصوص تصمیم قانونی بگیرد. البته باید این نکته را در نظر گرفت که ما برای افکار عمومی هم احترام قایلیم و نسبت به آن حساسیت داریم؛ چون مواردی که افکار عمومی جریحه‌دار می‌شود و واکنش‌های تند از خود نشان می‌دهد، غالبا از جمله مواردی است که تخلفی صورت گرفته و افکار عمومی در اغلب موارد اشتباه نمی‌کند.
* روزنامه شرق کاریکاتوری چاپ می‌کند و در ادامه مدیر مسؤول و طراح کاریکاتور می‌آیند و بابت آن اتفاقی که افتاده و برداشتی که بخشی از مردم داشته‌اند، عذرخواهی می‌کنند و معتقدند که آن برداشت مدنظر روزنامه نبوده است. فکر نمی‌کنید اثرات مانورهایی که بعد از توقیف داده می‌شود، مخرب‌تر از آن است که ما این عذرخواهی را از طراح آن کاریکاتور و مدیر مسؤول بپذیریم و شرایط را به حالت عادی برگردانیم؟
عذرخواهی اگر چه ممکن است زمینه ای باشد برای اعمال کیفیات مخففه نسبت به جرم؛ اما آثار وقوع جرم را از بین نمی‌برد.
* ولی این پاسخی است که ما با هر مدیر دیگری صحبت کنیم، می‌شنویم. خواهش می‌کنم فنی‌تر پاسخ دهید.
اگر شما می‌خواهید من بگویم که با یک عذرخواهی آثار هر تخلفی از بین می رود، این‌طور نیست؛ کما اینکه آقای شریعتمداری، سرپرست مؤسسه کیهان هم با وجود اینکه به محض اینکه کاریکاتور کیهان کاریکاتور منتشر شد، خیلی مسؤولانه آمد و با رسانه‌ها مصاحبه و اعلام کرد که آماده هر نوع برخورد قانونی با این نشریه هست ولی عذرخواهی ایشان، مانع توقیف نشد.
* چقدر تلاش کردید که این دو نشریه توقیف نشوند؟
اساساً ما هیچ‌گاه از توقیف هیچ نشریه‌ای استقبال نمی‌کنیم. شما کارنامه هیأت نظارت را در دو سال اخیر بررسی کنید. می‌بینید کمترین توقیف صورت گرفته و این آمار مستند است؛ اما این نباید به معنای قانون‌گریزی باشد؛ قانون برای همه است و ضمانت اجراهایی را برای تخلفات رسانه‌ها پیش‌بینی کرده است. اگر رسانه‌ای تخلف کند، هیأت نظارت مطابق قانون درباره آن به تصمیم می‌رسد. در عین حال نهایت تلاش ما این است که شبهات و ابهامات احتمالی را که ممکن است برای هر یک از اعضای هیأت نظارت درباره موضوع یا مطلبی پیش بیاید، برطرف کنیم. اگر جرمی محرز نباشد و صرفاً برداشت ظنی و احتمالی از محتوای مطلبی صورت بگیرد با بررسی کارشناسی، به روشن شدن موضوع و تعیین نسبت آن با حدود قانونی مطبوعات کمک می‌کنیم. برای این کار گزارش کارشناسی ارائه می‌دهیم و ارزیابی فرآیندی عملکرد نشریه را مطرح می کنیم. با توجه به نظرات کارشناسی ما، خیلی وقت‌ها هیأت نظارت به تذکر اکتفا می‌کند.
* اگر نظر کارشناسی شما را در مورد روزنامه شرق و کیهان کاریکاتور بخواهیم، این نظر مبنی بر توقیف است یا خیر؟
این نظر را قبلا به هیات نظارت ارایه کرده ایم و فعلا هم امیدواریم دادگاه در هر دو مورد رای عادلانه ای صادر کند.
بررسی عملکرد رسانه های داخلی در مقابل رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی و اینکه آیا رسانه های داخلی بازنده میدان رقابت با آنها هستند یا خیر؟ خط قرمزها کجا طراحی می‌شوند؟ روزنامه‌های مکتوب ما چقدر در حال و هوایی هستند که مردم مجاب شوند که روزنامه بخرند؟ دلایل کاهش تیراژ و علاقه برای خرید روزنامه و مقایسه آن با دوره اصلاحات، بررسی آمار برگشتی‌های روزنامه‌ها، بررسی وضعیت سایت های خبری و نحوه نظارت بر آنها، چگونگی حمایت ارشاد از رسانه ها و نتایج برگزاری نمایشگاه مطبوعات امسال از دیگر مواردی است که در این گفت وگو مورد توجه قرار گرفته است.
نظر شما