یک خداحافظی دیگر

آخرین شماره مجله معتبر و باسابقه «نیوزویک» فردا و در واپسین روز سال میلادی منتشر می شود و با عمری تقریباً هشتاد ساله از جامعه کاغذی وداع می کند و یکسره جامه وب می پوشد.

با پدیده همگرایی مخابراتی ارتباطاتی و ظهور پهن باند و نسل هوشمند گوشی های همراه، تمامی نیازهای اطلاعاتی شهروندان روی گوشی های همراه قابل دریافت است و لذا نشریات و حتی رادیو و تلویزیون ، یکه تازی خود را از دست داده اند و بقای آنان به مخاطره افتاده است مگر آن که نقش و کارکردهای خود را باز تعریف کنند و وجوه تازه ممیزه بیافرینند .

امروز ، رسانه های اجتماعی به جای رسانه های جمعی می نشینند . «به اشتراک گذاری» کلید واژه اصلی رسانه های نوآمده است که در آن ، همه سردبیرند و نسل جدید و مفهوم کاملتری از روزنامه نگاری شهروندی بروز یافته است. اصطلاح قدیمی «ارتباط» به «اتصال» که دو ویژگی دائم و بر خط دارد،‌ تغییر ماهوی داده و لذا طبیعی می نماید که در کشورهای فوق صنعتی ، تقاضای نشریه پایین بکشد و تیراژ روزنامه ها بیفتد و سرانه مصرف کاغذ ، کاهش یابد . این همان نماگری است که تا چند سال پیش، یکی از مولفه های «شاخص توسعه انسانی» (HDI) را رقم می زد و ملل توسعه یافته به آن می بالیدند .

هر چه زیر ساخت های مخابراتی تقویت شود و هرچه ضریب نفوذ اینترنت ، بالا بگیرد کاغذی ها به حاشیه رانده خواهند شد و رقومی ها بر صدر می نشینند که تغییر «الگوی مصرف اطلاعات» را نوید می دهد . بنابراین کاهش مصرف کاغذ یعنی موجی که بیش از یک دهه، ‌آمریکای شمالی و سپس اروپای غربی را فرا گرفته، سایر کشورها را در بر می گیرد و این روند، همچنان تداوم خواهد یافت. روزنامه ها و مجلات تا پیش از این با اتکا به وب سایت های خود در پی سازگاری با شرایط جدید بودند و تلاش داشتند از همکاری و هم افزایی مدیوم ها ‌(کاغذی و الکترونیک) بهره بگیرند و نقش رسانه های مکمل را بازی کنند اما ظاهرا هرچه جلوتر می رویم کاغذ دوست داشتنی و پر خاطره، ناگزیر است که جای خود را به فرزند نو آمده خانواده بدهد زیرا نسلی که با کاغذ و قلم خو گرفته بود بتدریج جای خود را به نسلی می دهد که حتی در دبستان، فقط یک تب لت دارند که جایگزین انبوه کتاب ها، کمک درسی ها و دفاتر مشق و نقاشی آنها شده است . این همان نسلی است که بیشتر ساعت روز خود را با گوشی یا تب لت سپری می کند. اگرپیشتر، ساعات روز هر فرد قابل تفکیک بود (مطالعه درسی، مطبوعات، کتاب ، تلویزیون، سرگرمی ، گفتگو و ... ) امروز همه آنها در یک ابزار همراه ، تجمیع شده است که سبک زندگی جدیدی را به تصویر می کشد و تبعات جامعه شناختی خاص خود را دارد .

آیا سیاستگذاران ما و جامعه رسانه ای ما این فضای محتوم و اقتضائات آن را بخوبی فهم کرده اند و راهبردی جامع برای مواجهه با آن دارند ؟