مترو برای کلان شهرها، وعده‌ای که دولت آینده باید پیگیری کند

در حالی که مدیر عامل اتحادیه شرکت های قطار شهری کشور از بهره برداری متروی 6 کلان شهر تا 2 سال آینده خبر می دهد اخبار و اظهارات حاشیه ای نگرانی های بسیاری را بابت تحقق این وعده نشان می دهد. مهمترین نگرانی ها در تحقق این وعده، بدقولی های دولتی در تامین هزینه های مورد نیاز این طرح ها است.

هم اکنون 9 طرح قطارشهری در کشور در حال اجرا است که از مجموع آن، 6 طرح از سالهای قبل تنها در انتظار تامین اعتبارات مورد نیاز برای خرید واگن و آغاز فعالیت به سر می برند. شهر مشهد یکی از این شهرهای منتظر است که به گفته مدیرعامل قطار شهری آن به محض تامین واگن به بهره برداری می رسد. سید محسن شوشتری مدیرعامل متروی مشهد همچنین می گوید، وجود قطار شهری برای شهری 5/2‌ میلیون نفری مثل مشهد که هرساله خیل زیادی از مسافران و زائران حرم امام‌رضا(ع) را از ایران و سایر کشور‌های دنیا میزبانی می‌کند یک ضرورت کارشناسی شده است که هیچ گزینه‌ای را نمی‌توان به جای آن گذاشت.

وی با طرح این سؤال که چه سامانه‌ای می‌تواند جایگزین مترو در مشهد شود، تاکید می‌کند: «مطالعات احداث قطار شهری در سال 75 براساس مطالعات جامع شهری انجام گرفت. همین مطالعات مسئولان شهری مشهد را به این نتیجه رسانده با احداث 4 خط مترو مسافران تا سال1405 خیالشان از بابت حمل‌ونقل شهری در مشهد راحت باشد.»

او فانتزی خواندن احداث قطار شهری از سوی برخی را یک سلیقه شخصی دانسته و می‌ افزاید: «امروزه درشهرهای 80 -70 هزار نفری کشورهای اروپایی سیستم ریلی برای حمل‌ونقل وجود دارد و اصولا از ماشین کمتر استفاده می‌شود.چطور می‌شود برای شهری مثل مشهد با 2 و نیم میلیون جمعیت با حجمی از مسافر داخلی وخارجی احداث قطار شهری فانتزی باشد؟»

افزون بر شهر مشهد، شهرهای تبریز، اصفهان، شیراز، کرج و اهواز شهرهای در انتظار به شمار می آیند. در تمامی این شهرها خط یک به اتمام رسیده و تنها مشکل موجود نبود واگن است.  قیمت هر واگن حداقل 700 هزار دلار است که دست کم یک سال بعد از زمان سفارش به شرکت های تولید کننده وارد خطوط می شود. این در حالی است که تا به امروز برای خرید این واگن ها تلاشی صورت نگرفته و با توجه به پیش بینی ها بعید است که تا پایان سال نیز اتفاق جدیدی صورت بگیرد.

کارشناسان معتقدند که با توجه به انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه سال آینده و احتمال تغییر قدرت بعید است اتفاقی نیز در شش ماه ابتدایی سال 88 صورت بگیرد. اینها دلایلی است که باعث می‌شود کارشناسان با دیده تردید به وعده مدیرعامل اتحادیه شرکت های قطارشهری کشور بنگرند.

دولت و مترو
مدیرعامل شرکت راه‌آهن شهری تهران معتقد است  قطار شهری یکی از سیستمهای ریلی پرهزینه است که باید برای راه‌اندازی آن از سرمایه گذاری بخش خصوصی و بانکها استفاده کنیم.

محسن هاشمی البته این را نیز می افزاید که در کنار این صرفه‌جویی در فضا، کاهش چشمگیر مصرف سوخت، یکپارچه سازی سیستم‌های حمل و نقل، استفاده از فن‌آوری در صنعت ریلی و ایمنی بالا و آلوده نکردن محیط زیست از ویژگیهای قطار شهری است.  که به همین دلیل: «این سیستم ایمن، ارزان و مقرون به صرفه است.»  او از همین رو نتیجه می گیرد تزریق پول به متروها در واقع سرمایه گذاری بلند مدتی که عاید تمام کشور خواهد شد و این می بایست مورد توجه دولت ها قرار بگیرد.  

زمانی که از بودجه و تخصیص اعتبارات دولتی به طرح های مترو سخنی می رود، منظور اعتباراتی است که دولت از بودجه عمومی کشور به این ناوگان حمل و نقلی اختصاص می دهد که البته این اعتبارات مدت زمانی که به حداقل ممکن رسیده است. چنانچه اخیرا فاش شد به دلیل تعلل دولت به اختصاص بودجه های مصوب از سوی مجلس به مترو که با عنوان تبصره 13 معروف شده بود اعتبارات این بخش به خزانه بازگردد.

موضوع تبصره 13 زمانی آغاز شد که دولت نهم اعلام کرد برنامه ای برای  دست یابی به این آرمان کاهش مصرف سوخت، رفع معضل ترافیک و بهبود ناوگان حمل و نقل عمومی تدوین کرده است. اما مشکلات زمانی پیش آمد که دولت برخلاف تصور شهروندان، مدیران شهر و حتی نمایندگان مجلس که در اولین گام به این برنامه رای داده بودند، در پرداخت اعتبارات این مصوبه تعلل به خرج داد.

ناامیدی از شهرهای بزرگ
با این اوصاف، درحالی‌که محسن هاشمی مدیر عامل شرکت مترو تهران از شهروندان خواسته تا اطلاع نامعلوم در انتظار افتتاح خطوط و ایستگاه های وعده داده شده نباشند، مدیرعامل قطار شهری مشهد هم اعلام کرد که به دلیل فقدان واگن از بهره برداری مترو در زمان تعیین شده معذور است و در شهر تبریز هم گفته شد که ایستگاه یک مترو آماده اما واگنی برای استفاده از آن وجود ندارد. در همین حال مدیرعامل متروی شیراز هم خبر داده که به دلیل کمبود نقدینگی کارها به کندی پیش می رود و همزمان در تهران مترو دوباره اعلام کرد از برنامه تدوین شده بسیار عقب افتاده است.

 این اظهارات در واقع پایانی است  بر تصور ساکنان کلان شهرها که پس از تصویب بودجه 85 تصور می کردند، مشکلات مربوط به کمبود اتوبوس و ناوگان حمل ونقل عمومی کاهش می یابد، دولت می بایست در این مدت 4 میلیارد دلار و 1000 میلیارد تومان اعتبار  به امر بهبود حمل و نقل عمومی اختصاص می داد. از جمله مواردی که در ماده های اول و دوم آیین نامه اجرایی29 ماده ای تبصره13 گنجاده شده توسعه ناوگان حمل و نقل ریلی و خرید شش هزار و 500 دستگاه اتوبوس بود.

دولت همچنین در تبصره 13 ملزم شده تا برای تحقق بخشی از برنامه چهارم توسعه ملی بر تبدیل 75 درصد از حمل و نقل شهری به حمل و نقل عمومی سیاست های لازم را در پیش بگیرد. اگرچه در حال حاضر یک سال و نیم از برنامه چهارم توسعه گذشته و آمار تغییری نکرده است.