«پذیرایی ساده» مانی حقیقی فارغ از وجوه تکنیکی و ساختار سینمایی‌اش از حیث مضمونی، درونمایه و تصویری که از قشر محروم جامعه ارائه می‌دهد با انتقادات زیادی همراه شده.
درباره تصویری که «پذیرایی ساده» از قشر فرودست جامعه ارائه می‌دهد و انتقاد‌های جدی که به این فیلم شده با محمد تقی فهیم از منتقدان سینما گفت‌وگو کردیم.که اهم گفته های وی به قرار زیر است
- خب مانی حقیقی را پیش از این با دو فیلم «کارگران مشغول کارند» و «کنعان» می‌شناختیم که البته فیلم مستند کارنامه 40 ساله مهرجویی را هم می‌توان به آن اضافه کرد. اگرچه این آثار به ظاهر در ژانر‌های مختلف ساخته شده، اما می‌توان رویکرد و جهان‌بینی واحدی را در آنها رد‌یابی کرد، مثلا یک نگاه شخصی و روشنفکرانه را می‌توان از جمله ویژگی‌های بارز سینمای حقیقی دانست که مشخصاً کارگران مشغول کارند اثبات کرد که این کارگردان به دنبال تولید فیلم برای مخاطبان انبوه نیست و قشر خاصی از افراد جامعه که با خاستگاه طبقاتی - فرهنگی کارگردان سنخیت بیشتری دارند، مخاطب آثار او هستند.
- برخلاف کنعان که قصه، شروع و میانه و پایان مشخصی داشت با یک فیلم ضد‌قصه و ضدروایت مواجه می‌شویم. در «پذیرایی ساده» با یک فیلم جاده‌ای طرف هستیم که همه چیز بر محور موقعیت استوار است.
- حتی اگر سکانس‌های فیلم را جابه‌جا کنید چندان به ساختار درام لطمه‌ای وارد نمی‌شود چون فاقد قصه و روایت کلاسیک است. به عبارت دیگر «پذیرایی ساده» تصویری از واکنش آدم‌های مختلف در برابر پول بر مبنای تفسیر شخصی کارگردان است.
- به نظرم کارگردان نظر شخصی خود را از واقعیت اجتماعی به شکل ساختگی تدوین می‌کند؛ نه اینکه به بازتاب رئالیستی آن بپردازد. در واقع 6 - 5 موقعیت تراشیده با شخصیت‌هایی که خودش خلق کرده و واکنش‌های این کاراکتر‌ها نسبت به پول نیز بر مبنای سلیقه کارگردان و سناریویی که نوشته ترسیم می‌شود، نه لزوما آنچه در واقعیت بیرونی می‌بینیم.
- در واقع کارگردان براساس درک شخصی خود از افراد جامعه با واکنشی که برای آن ترسیم کرده به نوعی دست به تحقیر آنها می‌زند؛ اینکه مثلا تصویر واقعی از مردم جامعه ما این است که وقتی پای پول به میان می‌آید آنها ماهیت اصلی خود را بروز می‌دهند و همه باور‌ها و اعتقاد‌اتشان را به خاطر پول زیر پا می‌گذارند. این نگاه منفی گرایانه به افراد جامعه با یکدستی غیر‌عقلانی همراه است.
- ما دو شیوه مخاطب‌آزاری در سینما داریم که یکی در بخش سینمای تجاری به چشم می‌خورد که کارگردان برای جذابیت بیشتر فیلم به زعم خودش، شخصیت قصه خود را در موقعیت‌های بغرنج قرار می‌دهد.از طرف دیگر این مخاطب آزاری در سینمای روشنفکری به شکل دیگری که مثلا در همین پذیرایی ساده شده تبلور پیدا می‌کند. بدین معنی که در ایران فیلم فرض بر این است شخصیت‌های قصه از طریق کنش‌ها و موقعیت‌هایی که ایجاد می‌کنند مخاطب را دچار استرس و اضطراب کرده یا وجدان او را به چالش بگیرند.
- آزار مخاطب در این فیلم نسبت به تصویری مغرورانه و از بالایی است که کارگردان به قشر پایین جامعه دارد. به نظرم نگاهی که در پذیرایی ساده به قشر محروم می‌شود نگرش بورژوامابانه متحجرانه‌ای است و نه حتی نگاه بورژوازی مترقیانه که در آن از دموکراسی و احترام به حق و حقوق مردم صحبت می‌شود.
- در واقع این نگرش فیلم به مردم از نظر سرمایه‌داری مدرن نیز مردد و غیر قابل قبول است. نگاه کاوه به مردم محروم و جنس رفتار‌هایی که با آنها دارد؛ بیشتر برآمده از بورژوازی عقب‌مانده و استبدادی است که از دل فئودالیته بیرون آمده است؛ به عبارت دیگر نگاه خود‌خواهانه سرمایه‌داری در این فیلم از جنس فئودالیزمی است که برخاسته و متاثر از نگاه ارباب و رعیتی است. اصلاً نوع نگاه به مردم محروم در فیلم به شدت متاثر از نگاه مستبدانه و محقرانه‌ای است که در سیستم ارباب و رعیتی وجود داشت.
- اساساً فیلم در سطحی نیست که بخواهد واجدمعانی و نشانه‌شناسی‌های سیاسی باشد. گاهی فکر می‌کنم برخی با حاشیه‌‌های تصنعی و برخی تاویل‌های شخصی که به فیلم الصاق می‌کنند در صدد مطرح و جنجالی کردن آن هستند تا از این طریق به رونق گیشه دامن بزنند. ضمن اینکه هنوز تعریف و تصور درستی از فیلم سیاسی در سینمای ما وجود ندارد.
- به نظر من تاویل سیاسی از این فیلم به این معنی که مثلا پذیرایی ساده درصدد انتقاد از سیاست یارانه‌ها و دولت باشد چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.
- با این حال به نظر می‌رسد فیلم از حیث کارگردانی و جذابیت و کشش در قصه‌گویی فارغ از انتقادی که به لحاظ محتوایی بر آن وارد است، می‌تواند در جذب مخاطب موفق باشد. واقعیت این است که مانی حقیقی فیلمساز مستعدی است و مدیون سینما را خوب می‌شناسد.
30123
نظر شما