چرا ما ایرانی ها اینقدر بد رانندگی می کنیم ؟

مازیار شیبانی فر: در تهران، فرهنگ رانندگی تبدیل به نوعی رقابت، خشونت و انجام رفتارهای غیرعادی شده است و این موضوع به تصادف های مرگبار دامن می زند.
بر اساس آمار، در سال 1391 از ابتدای فروردین تا ابتدای دی ماه 14 هزار و 126 نفربه خاطر تصادف رانندگی جان باخته اند. این رقم، از مرگ 51 ایرانی در هر 24 ساعت حکایت می کند.
این تعداد مرگ که طی امسال بر اثر تصادف رانندگی به وجود آمده، در مسیرهای مختلفی صورت گرفته است. به این ترتیب که 8718 نفر در جاده ها و اتوبان های برون شهری،3937 نفر در خیابان های داخل شهر،‌ ‌1397 نفر در جاده های روستایی و 74 نفردر دیگر مسیرها جان خود را از دست داده اند. در این بین، در استان تهران 1102 نفر به خاطر تصادف های رانندگی فوت کرده اند.
آمار‌ها نشان می‌دهد حدود 90 درصد تصادف‌هایی که صورت می گیرد، با خصوصیات اخلاقی و رفتاری راننده ها ارتباط مستقیم دارد. به عبارت دیگر، افکار و اخلاقی که راننده ها در زندگی دارند، روی رانندگی آنها تاثیر می گذارد و همین ویژگی هایی رفتاری عامل بسیار مهم و تعیین کننده ای برای وقوع تصادف است. آمارها بیانگر این است که جدا از آسیب های جانی و مالی که به خاطر تصادف¬ها به راننده ها و خودروهای آنها وارد می شود، دست کم 1500 نفر در سال به خاطر درگیری های ناشی از خشونت در رانندگی آسیب می بینند.
موضوع اصلی این است که رانندگان در برخی مواقع، به جای اینکه در زمینه راندن و هدایت خودرویی تلاش کنند که پشت فرمان آن نشسته اند، به دنبال کارهای دیگری هستند که بخشی از این کارها خشونت محسوب می شود.
- حرکات مارپیچی خطرناک و پشت سر هم.
- سبقت گرفتن از سمت راست با سرعت زیاد و فاصله اندک با سایر خودروها.
- بوق زدن¬های بیش از اندازه و بی دلیل.
- فریاد زدن، استفاده از کلمات توهین آمیز و تهدید راننده های دیگر با حرکت سر یا دست.
- مسابقه دادن با دیگر خودروها با هدف خودنمایی.
- حرکت با سرعت بسیار آرام جلوی خودروهای دیگر به منظور آزار دادن.
- نگهداشتن خودرو در محل نامناسب و درگیری فیزیکی با دیگر راننده ها.
- تغییر جهت ناگهانی خودرو بدون استفاده از راهنما یا رعایت حق تقدم.
- چراغ زدن یا بوق زدن به منظور اعتراض یا آزار دیگر راننده ها.
- تلاش برای ترساندن و منحرف کردن دیگر خودروها.
- ترمز کردن ناگهانی، بی دلیل و بدون علامت دادن.
البته می توان به این فهرست کارهای دیگری نیز اضافه کرد. برخی از کارشناسان تعداد رفتارهای خشونت آمیز در رانندگی را بیش از 38 مورد دانسته اند. برای نمونه، اگر راننده ای هنگام سبقت گرفتن بیش از اندازه چراغ بزند و باعث ترس یا احساس ناخوشایند در راننده جلویی شود، مصداق خشونت در رانندگی است. ولی آنچه در بالا آمد، بخشی از عمده ترین حرکاتی است که مصداق خشونت در رانندگی محسوب می شود.
نکته این است که چه عامل یا عواملی موجب می شود که یک راننده دست به خشونت بزند. در نظر داشته باشیم در تهران هزاران خودرو در حال حرکت هستند و اگر این خودروها در بهترین شرایط نیز حرکت کنند، باز هم احتمال به وجود آمدن تصادف یا اتفاق های مشابه زیاد است. چه برسد به اینکه رانندگان به عمد دست به خشونت نیز بزنند. بنابراین ضروری به نظر می رسد که عوامل ایجاد کننده خشونت شناسایی شوند.
به طور کلی عوامل محیطی و روانی را به عنوان دو عامل اصلی ایجادکننده خشونت مورد توجه قرار می دهند.ترافیک سنگین یا طولانی و آزاردهنده، وضعیت آب و هوا به خصوص هوای گرم و شرجی، آلودگی های شدید صوتی یا محیطی، شتاب در رسیدن به مقصد، تصور ناشناس بودن هنگام رانندگی و مخفی ماندن رفتارهای غیرعادی از دید آشنایان، همچنین احترام نگذاشتن به حق دیگران و رعایت قانون به عنوان دستورالعملی عمومی و لازم برای اجرا توسط تمامی افراد جامعه را جزو اصلی ترین عوامل محیطی بروز خشونت هنگام رانندگیبه حساب می آورند.
در کنار این مسایل، عوامل روانی یا مسایل خلقی راننده ها هنگام رانندگی نیز می تواند به خشونت بینجامد. خشمگین بودن، ترس از مسایل واقعی یا غیرواقعی، برخورداری از اضطراب های ناشی از مشکلات روانی،احساس ناکامی در زندگی، خواب آلودگی به خاطر خستگی یا استفاده از داروهای مختلف، درد شدید در اندام مختلف بدن و استفاده از مواد مخدر یا الکل که مغز را تحت تاثیر قرار می دهد، می توانند روان فرد را از حالت تعادل خارج کنند و باعث ایجاد خشونت در رانندگی شود.
گاهی مشکلات روحی و روانی جلوه های دیگری پیدا می کنند و به خشونت منجر می شوند. یعنی افراد با انگیزه های دیگری دست به کارهای خطرناک می زنند و در نهایت خشونت در رانندگی را مرتکب می شوند.
حرکات نمایشی و مارپیچ به انگیزه خودنمایی و ارضای عقده خودکم بینی، مبتلا بودن به بیماری های روانی حاد، احساس تبعیض نسبت به رانندگان پیر، بسیار جوان یا خانم¬ها، گرفتار خودشیفتگی یا عقده خود بزرگ بینی بودن و نادیده گرفتن حق تقدم دیگران، احساس برتری به خاطر برخورداری از خودروی گرانقیمت یا رفتارهای خطرناک خودروهای ارزان قیمت در برابر خودروهای گرانقیمت به انگیزه دهن کجی به رانندگان آنها وانتقام جویی از رانندگان برخوردار از رفتارهای غیرعادی بخشی از انگیزه های اعمال رفتارهای خشونت آمیز است.
برخی از رانندگان نیز وقتی پشت فرمان خودروی خود می نشینند، رعایت حق تقدم عبورشان از سوی دیگر رانندگان را بخشی از حریم خصوصی خود می دانند و در صورتی که راننده ای این حق را زیر پا بگذارد، از خود رفتارهای تلافی جویانه و خشونت آمیز بروز می دهند. در اصل، رانندگانی که رفتارهای خشونت آمیز دارند، به دو دسته کلی از نظر انگیزه تقسیم می شوند. افرادی که خودشان خشونت گرا هستند و افرادی که تحت تاثیر این نوع رفتار قرار می گیرند و واکنش مشابه بروز می دهند.
قانون با تعیین جریمه های مختلف تلاش می کند تا در برابر خشونت گرایان واکنش نشان دهد. اما فقط تعداد اندکی از این افراد توسط نیروهای پلیس راهنمایی و رانندگی شناسایی و جریمه می شوند. در بسیاری از موارد به خاطر متعدد بودن این رفتارها و محدود بودن نیروهای پلیس امکان برخورد با همه مجرمان میسر نیست، ولی در صورتی که چند نکته ضروری هنگام دادن گواهینامه یا تمدید آن از سوی راهنمایی و رانندگی صورت بگیرد، می تواند از حضور بسیاری از این دست رانندگان در جامعه جلوگیری کند.
گرفتن تست سلامت روان یا بررسی های مشابه که می تواند به شناسایی وضعیت روانی افراد منجر شود، یکی از راه های موثری است که جلوی بروز بسیاری از رفتارهای عادی یا خشونت آمیز رانندگان را می گیرد. راننده ای که به خاطر انجام یک عمل خشونت آمیز جریمه می شود، پیامدهای این اتفاق باید به اندازه ای برایش سنگین باشد که امکان تکرار آن را نداشته باشد.
متاسفانه حتی ساده ترین بررسی های روانشناختی هنگام دادن گواهینامه انجام نمی شود و بسیار دیده شده است افرادی که از مشکلات روانی حادی برخوردارند، به خاطر اینکه نیازی به ارایه گواهی سلامت روان ندارند یا حتی از سوی راهنمایی رانندگی بررسی در خصوص سابقه مشکلات روانی افراد صورت نمی گیرد، گواهینامه به آسانی در اختیار افرادی قرار می گیرد که به مفهوم واقعی کلمه بیمار هستند!
نکته دیگر اینکه،برخی از رانندگان از شیشه‌های تیره غیراستاندارد، کاهش غیراستاندارد ارتفاع خودرو، به کارگیری چراغ‌ها یا لامپ های بیش از اندازه پرنور ونامناسب،افزایش توان موتور، استفاده از بوق های بد صدا و بسیار آزاردهنده یا نصب سیستم های صوتی با صدای بسیار زیاد و استفاده از موسیقی های محرک معمولا" از سوی رانندگانی انجام می شود که هنگام هدایت خودروی خود رفتارهای غیرعادی و جلب توجه کننده نشان می دهند.
به عبارت بهتر، راننده ای که خودرو خود را به شکلی غیرعادی و برای جلب توجه دیگران می آراید یا از امکانات فنی غیرمجاز بهره می برد، بدون شک هنگام رانندگی نیز رفتارش عادی نخواهد بود. در این گونه موارد، معمولا" پلیس به جریمه شخص مورد نظر بسنده می کند یا هنگام گرفتن معاینه فنی برخی از رانندگان این خودروها دچار مشکلاتی می شوند، اما از نظر روانی هیچ بررسی روی این افراد صورت نمی گیرد!
پایان سخن آنکه، رانندگی فعالیتی دشوار و پیچیده است که به توانایی جسمی و روانی زیادی نیاز دارد. در کشور ما در خصوص برخورداری راننده از توانایی های جسمی سختگیری می شود، اما همین دقت نظر در مورد توانایی های روانی افراد اعمال نمی شود و مشکلات زیادی برای جامعه به وجود می آورد.
4545