تجاوز به حریم پیاده رو حق مغازه دار است!

مازیار شیبانی فر: آرام و سرخوش از کوچه به خیابان فرعی می پیچد تا به طرف ایستگاه اتوبوس برود. کمی جلوتر پیاده رو برای انجام کارهای خدماتی کنده و رها شده است. بعد از آن، پیشروی قاطعانه یک مغازه در پیاده رو باعث ازدحام رهگذران و عبور دشوار آنها از کنار هم شده است. از این تنگنا که می گذرد هم لباسش خاکی شده است، هم کفشش را لگد کرده اند و هم تنه خورده است. وقتی به ایستگاه اتوبوس می رسد، دیگر از آن شادابی صبحگاهی خبری نیست...

تعرض به پیاده رو به شکل های مختلف، قصه کهنه ای است. از قدیم، دستفروشان متحرک و ثابت، واکسی ها، فال حافظ فروشان و گداها همواره بخش یا بخش هایی از پیاده روها را اشغال و مشکلات مختلفی را برای رهگذران ایجاد می کردند. بعضی وقت ها حضور این اشغال کنندگان پیاده رو تاثیرگذارتر است. چون آنها به شکل های مختلف تلاش می کنند تا از عابران پول بگیرند و در پیاده روهای شلوغ باعث ازدحام می شوند.

البته هر چه پیشتر می رویم، شرایط بسیار متفاوت و البته پیچیده تر می شود. هر از گاه پیاده رو را شرکت های آب، گاز، برق یا تلفن می کنند تا به مشکلی رسیدگی کنند. البته کندن این بخش و رفع مشکل به خوبی و با سرعت صورت می گیرد، اما نوبت به پر کردن چاله و مرمت پیاده رو که می رسد باید شهروندان بیش از اندازه صبر داشته باشند تا شرایط همانند سابق شود.

پارک کردن موتور به تعداد زیاد و البته گاهی ماشین ها نیز طی چند سال اخیر در پیاده روهای تهران و بیشتر شهرهای بزرگ رایج شده است. طوری که بیشتر فروشندگان کالا یا ارایه دهنده خدمات و رستوران های مختلف تعدادی پیک موتوری به خدمت می گیرند و پیاده رو جلوی این محل بدون شک و بی هیچ حق اعتراضی از سوی رهگذران، پارکینگ موتور پیک های آنها است!

اینها البته فقط بخشی از سد معبرهایی است که صورت می گیرد. مدتی است پدیده استفاده مغازه ها به خصوص فروشگاه های ارایه اجناس عمومی یا همان بقالی ها به شکل قابل توجهی گسترش یافته است. به این ترتیب که زمانی مغازه داران فقط سبد مربوط به ارایه و فروش ذغال یا توپ های پلاستیکی را جلوی در مغازه خود می گذاشتند، اما حالا استفاده از استندهای متعدد رنگارنگ و جلب توجه کننده شرکت های مختلف تولید کننده چیپس و پفک و دیگر خوردنی های خوشمزه و زیان آور بسیار رایج شده است.

گاهی مغازه داران پا را از این هم فراتر می گذارند. طی چند سال گذشته که فروش سی دی فیلم و موسیقی به وسیله بقالی ها نیز صورت می گیرد، آنها سعی می کنند برای معرفی آثار جدیدی که آورده اند از استندهایی استفاده کنند که پوستر این فیلم و سریال ها و انیمیشن های جدید روی آن چسبانده شده است تا مبادا رهگذران و خریداران مغازه ها سبد فرهنگی خانوار را خالی به خانه ببرند!

بر اساس آمارهایی که از سوی واحدهای رفع سد معبر شهرداری مناطق مختلف ارایه می شود، از بین موانع مختلفی که در پیاده روها صورت می گیرد که از جمله آنها پارک خودرو، دست فروشان ثابت، پلاکاردها، مغازه¬ها و دست فروشان متحرک است، بیشترین سد معبر توسط فروشندگان کالاهای عمومی صورت می گیرد که از پیاده رو برای نمایش و ارایه کالاهای خود استفاده می کنند.

بر اساس اصل 9 ماده 96 تبصره 6 کتاب مجموعه قوانین و مقررات شهرداری ها اراضی، کوچه ها، میدان ها، خیابان ها و معابر عمومی واقع در محدوده هر شهر، ملک عمومی محسوب شده و تعرض در این معابر، تخلف تلقی می شود و می بایست شهرداری ها با متخلفان برخورد کنند.

همچنین، بر اساس تبصره 1 ماده 55 قانون شهرداری ها، سد معابر عمومی و اشغال پیاده روها و استفاده غیر مجاز از آنها، میدان ها، پارک ها و باغ های عمومی برای کسب و سکونت ممنوع است. بند 20 همین ماده از قانون تاکید می کند که شهرداری ها موظفند با مشاغل مزاحم یا تاسیس اماکنی که به نحوی موجب مزاحمت شهروندان باشد، برخورد کنند.

نکته مهم این است که در شهرهای بزرگ کشور ما چون اصول معماری و شهرسازی به طور دقیق و کامل رعایت نمی شود، بسیاری از پیاده روها از "عرض مفید" بی بهره هستند و آن اندک راهی که به عنوان پیاده رو در نظر گرفته شده است نیز توسط مغازه داران بلعیده می شود. به گونه ای که گاهی رهگذران برای ادامه مسیر در یک پیاده رو مجبور هستند وارد فضای عبور ماشین ها شوند یا از داخل باغچه های کنار پیاده رو عبور کنند.

منظور از "عرض مفید" پیاده رو بر اساس تعاریف مهندسی شهری، جایی است که افراد به راحتی بتوانند از آن عبور کنند. عرض مفید با توجه به اینکه پیاده رو در کجا قرار دارد، متفاوت است. برای نمونه، در مناطق مسکونی و کوچه های فرعی حداقل عرض مفید پیاده رو باید حدود یک و نیم متر و در خیابان های برخوردار از مغازه و پاساژ باید حدود دو متر باشد. البته این اعداد فقط مربوط به همان عرض مفید است.

به عبارت دیگر، هر فرد به طور معمول حدود 3 دهم متر از دیوار فاصله می گیرد. در صورت وجود مغازه های تجاری باید نیم متر برای تماشای ویترین در اختیار رهگذران قرار داشته باشد. درخت ها، پارکومتر، شیر آتش نشانی و سطل زباله به حدود 6 دهم متر از عرض پیاده رو نیاز دارند. این فضاها جدا از عرض مفید است. یعنی برای ایجاد یک پیاده رو با عرض مفید 2 متر، پیاده رویی با عرض کلی حدود 3 و نیم متر باید ساخته شود.

البته این اندازه ها که گفته شد، در شرایط ایده آل است. در تهران و شهرهای بزرگ کشورمان بسیار دیده ایم خیابان ها و کوچه هایی که حتی حداقل ها را نیز رعایت نمی کنند، اما حتی یک پیاده رو استاندارد به عرض 2 متر را در یک خیابان فرعی در نظر بگیرید که حدود 1 متر از آن توسط مغازه داران محترم اشغال شده است. حال در نظر بگیرید دو نفر قصد دارند از یک سو و دو نفر دیگر از سوی دیگر همزمان از کنار هم رد شوند و باز در نظر بگیرید که این افراد، آن لحظه در شرایط روحی مناسبی نیستند یا عجله دارند یا اصولا" افراد خوش خلق و مهربان و با گذشتی نیستند و هر کدام از آنها تلاش دارند راحت تر، زودتر و بدون تغییر مسیر به راه خود ادامه دهند... این اتفاق تنها یکی از پیامدهای بند آوردن پیاده روها است.

از دیگر پیامدهای ناخوشایند محدود کردن فضای پیاده روها، آزار رساندن به افراد پیر، معلولان یا خردسالان نوپا است. این گروه از افراد برای حرکت نیازمند مسیری هموار با کمترین تغییر مسیر هستند. ولی وقتی فضای حرکتی پیاده رو محدود می شود، این نوع افراد دچار مشکل می شوند. این مشکلات وقتی بیشتر می شود که پیاده رو مورد نظر شلوغ باشد و افراد برای حرکت با محدودیت های حرکتی بیشتری نیز مواجه شوند.

قراردادن استند کالاهای خوراکی که زیان آور هستند - همانند چیپس و پفک - نوعی تبلیغ منفی نیز محسوب می شود. کارخانه های تولید کننده این گونه کالاها و صد البته مغازه داران به دنبال فروش بیشتر و به دست آوردن سود بیشتر هستند، اما این گروه نسبت به زیان هایی که به جامعه می زنند کاملا" بی توجه اند؛ زیان های وارد شده به بدن کودکان، نوجوانان و حتی جوانانی که از این خوراکی ها استفاده می کنند یا زیان هایی که به جیب خانواده ها وارد می شود.

بر اساس قانون، رفع خطر از بناها، دیوارهای شکسته و خطرناک واقع در معابر عمومی و کوچه ها و اماکن و دالان های عمومی و خصوصی، پر کردن و پوشاندن چاه و چاله در معابر و جلوگیری از گذاشتن هر نوع اشیا در بالکن و ایوان های مشرف که باعث زحمت و خسارت ساکنان شهر باشد، از وظایف شهرداری ها است.

حقیقت این است که شهرداری ها در زمینه رفع سد معبر توسط مغازه داران کوتاهی می کنند و حتی اگر ماموران شهرداری به خاطر پیگیری های مداوم یک یا چند شهروند مجبور شوند مغازه داری را به رعایت قانون ملزم کنند، این رعایت قانون مدت زیادی طول نمی کشد و شخص مورد نظر پس از مدت کوتاهی دوباره قانون شکنی رایج شده خود را از سر می گیرد.

هر چند تصویب قانون هایی سختگیرانه تر و توجه به اعمال قانون توسط بخش های اجرایی اهمیت دارد و بسیار مهم است، اما گره اصلی در مسایل روانشناختی و عمومی جامعه نهفته است. یعنی برای اینکه اشخاص سد معبر نکنند، باید موضوع خودخواهی و خودمحوری در جامعه کاهش پیدا کند و افراد به سمت قانون مداری سوق یابند.

در جامعه ای که بیشتر افراد آن مفهوم خودخواهی را با به دست آوردن حق اشتباه می گیرند و برای دستیابی به خواسته های خودشان حاضرند حقوق دیگران را زیر پا بگذارند و نادیده بگیرند، سد معبر یکی از جلوه های خودمحوری افراد چنین جامعه ای محسوب می شود. در زمینه تغییر چنین شرایطی رسانه ها می توانند تاثیر زیادی داشته باشند.

شهرداری ضمن اینکه در زمینه اعمال قانون تلاش می کند، باید راه های فرهنگی و تبلیغی و تشویقی را نیز مد نظر داشته باشد. بانک ها برای اینکه بتوانند شرایط استفاده از دستگاه های کارت خوان را در فروشگاه ها گسترش دهند، دست به اقدام های تشویقی می زنند و برای هر مغازه داری که استفاده بیشتری از این کارت خوان ها داشته باشد، تشویق های مالی در نظر می گیرند. شهرداری ها نیز باید به دنبال شرایط تشویقی باشند.

پایان کلام اینکه باید قانون گرایی در کشور تبلیغ شود و برای قانون گراها ابزارهای تشویقی در نظر گرفته شود. در مورد مغازه داران یکی از این شیوه های تشویقی می تواند کاستن از مالیات یا ارایه تسهیلاتی با بهره پایین باشد.
4747