سردار حسین علایی، فرماندۀ سابق نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و تحلیل گر مسائل بین المللی در کافه خبری با موضوع بررسی تحولات عراق و در پاسخ به سوالی پیرامون دلایل و ریشه‌های نابسانی اوضاع عراق گفت: عراق دارای یک ساختار حاکمیتی ویژه ای است که می‌تواند همواره چالش برانگیز باشد. در حال حاضر ساختار حاکمیت در این کشور براساس دمکراسی توافقی است. از آنجا که جامعه عراق دارای 3 هویت اعراب شیعه، اعراب سنی و کرد است در نتیجه همواره این مسئله مطرح بوده است که آیا اصولاً کشور عراق دارای ملتی یکپارچه که دارای هویت ملی باشد می تواند باشد یا نه ؟ این جزء معضلات تاریخی عراق است که باور جامعه شناسان بر این است که این کشور دارای ملتی یکپارچه نیست و دارای 3 گسل قومی است. بنابراین همیشه حکومت کردن بر عراق یا متکی بر دیکتاتوری بوده مثل حزب بعث و یا اینکه در فضای ژئوپولیتیک قومی دارای درگیری هایی بوده است که سایر کشورها را علاقمند به مداخله در این کشور می‌کرده است. هم اکنون نیز در صحنۀ عراق علاوه بر آمریکا که در آنجا حضور سیاسی و نظامی دارد، برخی از کشورهای دیگر، جریانات وابسته به خود در عراق را تقویت می کنند. مثلاً عربستان در عراق سعی می‌کند جریانات باقیمانده از حزب بعث را در ارتباط با خودش داشته باشد و یا ترکیه از طریق ارتباط با جریانات سیاسی و حزب دموکرات کردستان سعی می‌کند تأثیرگذار باشد و به خصوص اخیراً از طریق ارتباط با مسعود بارزانی سعی کرده در شمال عراق منطقه نفوذ و حوزه تأثیرگذاری را ایجاد کند. شیعیان نیز از قدیم پناهگاه خود را ایران می دانستند، حتی قبل از ظهور جمهوری اسلامی، عراقی‌های شیعه و کرد مأمن خود را ایران می‌دانسته اند.
علایی می‌افزاید: ساختار حکومتی برقرار شده در عراق خود به گونه‌ای است که می‌تواند اختلافاتی که در فضای قومیتی عراق وجود دارد را بارور کند. از سوی دیگر به مقدار زیادی مداخلات خارجی هم در عراق تأثیرگذار بوده است، چون نخست وزیر عراق به طور رسمی اعلام کرده است که دولت ترکیه در امور داخلی عراق دخالت می‌کند و حتی به دنبال تجزیه عراق است. اگر چنین اظهارنظری درست باشد، بدین معناست که مشکل آفرینی ترکیه برای دولت مالکی مسئله بسیار مهمی است. فضای ژئوپولیتیک عراق نیز همواره زمینه‌های مداخله دیگران در عراق را تشدید کرده است. یکی از مسائل مهم اینست که کشور عراق در کنار ایران و همجوار سوریۀ در حال جنگ قرار دارد. از سویی باید توجه داشت که در عراق ذخایر عظیم نفت وجود دارد؛ بنابراین چنین موقعیتی از عراق باعث می‌شود هم همسایگان و هم قدرتهای بزرگ، نگران وضعیت داخلی و چگونگی و نوع حکومت در عراق باشند. مثلاً هر اتفاقی که در عراق در حوزۀ مربوط به کردها رخ دهد، بر روی وضعیت کردهای ترکیه تأثیرگذار است. هر نوع تمرکز قدرت در حکومت مرکزی بر روی وضعیت سوریه تأثیر دارد.
به هر میزان که حکومت مرکزی ضعیف‌تر باشد، امکان استفاده از فضای عراق در درون سوریه( و بالعکس) وجود دارد. مثلاً اوایل سقوط صدام حسین، سوریه یکی از مراکزی بود که بسیاری از اعضای القاعده از طریق این کشور وارد عراق می‌شدند. هم اکنون نیز عراق می‌تواند بر روی تحولات سوریه موثر باشد همانطور که هم اکنون کردهای بارزانی با ارتباطی که با کردهای سوریه برقرار کرده‌اند، به دنبال آنند که بر فضای سیاسی سوریه تأثیرگذار باشند. مسئلۀ نفت و انرژی از دیگر عوامل تأثیرگذار است که آمریکایی‌ها بر روی آن برنامه‌ریزی زیادی کرده اند. قرار است نفت عراق ظرف مدت کوتاهی به تولید بیش از 10 میلیون بشکه در روز برسد و این بدان معناست که اگر روند تولید نفت به همین صورت باشد، عراق جایگاه دوم اوپک را به جای ایران خواهد گرفت.
عربستان نیز نسبت به وضعیت عراق بسیار حساس است، چون عراق یک کشور عرب است و عربستان تمایل ندارد که عراق روابط حسنه تری با ایران نسبت به عربستان داشته باشد. بنابراین چنین مسائلی باعث می‌شود تا زمینه برای بروز اختلافات تشدید یابد.
5252
نظر شما