مردی که قیصر را دوست نداشت

خدا رحمت کند هوشنگ کاووسی را. او پیشتر ازآنکه به واسطه فیلم ها و دانسته هایش شناخته شود به دلیل مخالفت جنجال برانگیزش با فیلم "قیصر" مشهور است و البته به دلیل برساختن واژه "فیلمفارسی".

اگر کسی همت  کند و جنجال هایی را که بر سر آن فیلم در گرفته بود تدوین کند بدون شک خواندنی خواهد بود و برای شناخت جامعه روشنفکری ایران مفید و کارآمد. جالب این که هنوز هم کمابیش مخالفان و موافقان مسعود کیمیایی از همان منظر دهه چهلی ها  سخن می گویند. کانهو فضای نقد در ایران هنوز هم  توسط  کاووسی و دوایی اداره می شود. که البته اینگونه نیست.

کیمیایی در "قیصر" موضعی گرفت که انگاری همه ما باید تکلیفمان را با او مشخص کنیم. اگر تکلیف ما با قیصر مشخص شود یعنی با خیلی چیزها تکلیفمان روشن است. دعوای دهه چهلی ها  فقط  بر سر یک فیلم نبود. کسی که در مقابل قیصر موضع می گرفت در حقیقت به دیگران اعلام می کرد  چه نوع حکومتی را می پسندد، از قیافه چه کسی خوشش می آید، دوست دارد سر به تن چه کسانی نباشد، دوستانش چه کسانی هستند، چه کسانی را دشمن می داند و ...الخ.

نمی خواهم در گرماگرم فوت خدا بیامرز کاووسی بین مدافعان و مخالفان "قیصر" ارزشگذاری کنم اما این قدر می توانم گفت که مخالفان قیصر اغلب حافظان وضع موجود بودند و موافقان برهم زنندگان وضع موجود. البته این بدان معنا نیست که همه مردم ایران یا طرفدار پرویز دوایی بودند یا دوستدار آقای کاووسی، بدون شک غالب کسانی که فیلم را دیده بودند فارغ از هیاهوی  منتقدین و سینمایی نویس ها کار خود را می کردند و بار خود را می بردند  اما اکثر قریب به اتفاقشان چیزی را که باید می فهمیدند فهمیدند و تکلیفشان را با خودشان مشخص کردند. قیصر سخن زمانه بود، سخنی که آقای کاووسی هم آن را شنید و صادقانه در مقابل آن موضع گرفت. آقای کاووسی از جایی می آمد که باید هم آن موضع تند وغریب را در قبال قیصر اتخاذ می کرد. او نماینده صادق طبقه ای بود که تعرض به وضع موجود را با هیچ توجیهی نمی پذیرفت. به هرحال هرچه  بود با خودش رودربایستی نداشت. بیچاره کسانی که هنوز نمی دانند در برابر "قیصر" چه موضعی باید داشته باشند.

5757