سال1391 هم با وقایع اقتصادی تاریخی اش به پایان رسید. درست یک سال پیش در ایام اسفندماه و با نزدیک شدن به حال وهوای عید، بازار در یک روند نزولی آرام چندماهه به سر می برد. اخبار پیرامونی گاهی نگران کننده و گاهی امیدبخش بود. تا اینکه سال نو شد و با نامگذاری این سال به نام سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی، فعالان بورسی که احساسات شان در معاملات شان به خوبی قابل مشاهده است، از این نامگذاری و نتایج مثبت آن بر اقتصاد و بورس شادمان شدند و شروع توفانی را در فروردین ماه با کسب بازدهی پنج درصدی (منظور رشد شاخص کل است) آن هم در ماهی که تنها 16 روز کاری داشت، رقم زدند. در ماه های بعد انتظار همراه با افت کند بازار را به سمت تیر ماه و نتایج مذاکرات ایران و شش کشور مدعی سوق داد. تحریم خرید نفت از ایران در تیرماه که شروع شد گویی بورس تهران تازه متوجه شد تاثیر این مرحله از محدودیت ها می تواند شدیدتر از همه مراحل قبلی باشد. این نگرانی همزمان ریزش بازار بورس تا مردادماه و رشد دلار را سبب ساز شد. با توجه به اینکه در شاخص این روزهای بازار سود نقدی مجامع تاثیر مثبت می گذارد، افت 10 درصدی شاخص معادل ریزش میانگین 22 درصدی قیمت ها بود (12 درصد ارزش کل بازار به عنوان سود نقدی تقسیم می شود). هرچند صنایعی بودند که به واسطه کاهش معنی دار میزان تولید در گزارش های سه ماهه، قیمت سهام شان بسیار بیشتر از میانگین کاهش یافت. این روند ادامه یافت تا یک اتفاق جالب که نشان از کم تجربگی نسبی بورس تهران دارد، ورق را به سویی دیگر برگرداند.
بورس 40ساله که عملاً مدیران و تحلیلگرانش همزمان در حال رشد و تعالی هستند و سال به سال بر تجربه خود می افزایند، تاکنون روند کاهش شدید ارزش پول ملی و تاثیر آن بر سهام شرکتها را به صورت کامل تجربه نکرده بودند. بنابراین اولین تاثیر بازار در شش ماهه ابتدای سال روند نزولی ناشی از نگرانی ها بود. کم کم این زمزمه در بورس پیچید که این شرکت های معدنی که محصولات شان مستقیم یا غیرمستقیم به قیمت های جهانی و نرخ دلار وابسته است چه ها که نمی کنند! از اینجا بود که بسته به نوع دیدگاه و کاراکتر تحلیلگران سودهای هر سهم شرکتها با تلرانس بعضاً 100 درصدی پیش بینی شد. اینکه در همه کشورها بعد از کاهش ارزش پول ملی و البته با یک دوره تاخیری، شاهد رشد شاخص های بورس هستیم در ایران سال 1391 تجربه شد و برای همیشه در حافظه تاریخی کلی این بازار به ثبت رسید.
در این میان و از مهرماه مکانیسم اتاق مبادلات ارزی بعد از کلی بحث و تبادل نظر پیرامون تشکیل بورس ارز یا هر راهکار دیگری، عملیاتی شد. در ابتدا قرار بود نرخ ارز در این اتاق سه درصد زیر قیمت بازار آزاد باشد اما آنقدر این مکانیسم ناگهانی و بدون برنامه ریزی شروع شد که به تدریج و بدون اینکه کسی سوالی بپرسد یا اساساً سوالی ایجاد شود نرخ حوالی دو هزار و 500 تومان با نوسان یک یا چند ریال در روز ثابت فرض شد و عملیات آن هم به تدریج نظم و نظام یافت. همزمان که این مکانیسم راه اندازی شد اقتصاد ایران هم بر اثر شوک ارزش واقعی پول ملی وارد فاز رکودی شد که عملاً به آرامتر شدن بازار ارز تا حدودی کمک کرد.
رشد شاخص کل بورس در ابتدا همگام با نرخ دلار بود. یعنی اگر دلار از دو هزار و 500 تومان شد سه هزار تومان بر شدت محاسبات سودآوری افزوده می شد و همین روند از سه هزار به سه هزار و 500 تومان اتفاق می افتاد. تا اینکه بورس کالا و وزارت صنعت، معدن و تجارت که این روند را برای کلیت اقتصاد و معیشت مردم خطرناک دیدند بحث کنترل قیمت گذاری در بورس کالا را پیش کشیدند و ترمز این سیکل رشد دلار، رشد قیمتها در بورس کالا و بعد هم رشد سهام شرکتها را کشیدند. از این پس قیمتها در بورس کالا با نرخ ارز مبادلهای محاسبه شد و کمتر شاهد رشد بیشتر قیمت ها بودیم. به مرور هرچه گذشت و گزارش های شرکت ها در 9ماهه امسال منتشر شد، تحلیلگرانی که ذاتاً خوشبین هستند و سودهای نجومی برای شرکت ها در نظر می گرفتند مشاهده کردند رشد بهای تمام شده همگام با رشد فروش آن بهشت مفروض را با دشواری هایی روبه رو کرده است. این بود که بازار از دیماه از رشد شتابان خود کاست و مجدداً به فکر فرو رفت که حالا چه می شود؟ برای اینکه پاسخ این سوال خود را بگیرد منتظر ماند. دی و بهمن به همین منوال گذشت تا اینکه گزارش های شرکتها از پیش بینی سود سال 1392 بر تارنمای کدال آغاز شد.
گزارش ها عموماً به انتظارات نمی رسید. سال 1391 فقط با شش ماه اتاق مبادلات این سودها حاصل شد حالا چطور است که با فرض کل سال فروش با ارز مبادله ای، آن جهش های مورد انتظار بازار در سودآوری شرکتها مشاهده نمی شود؟ خیلی ها این موضوع را به محافظه کاری مدیران شرکتها نسبت دادند. محافظه کاری ای که در مواقعی می تواند صفت پسندیده ای به خصوص برای مدیران باشد، بعضاً به حدی اغراق آمیز است که نمی توان از آن به عنوان تصمیم درست مدیریتی یاد کرد. حالا بازار در حال محاسبه است که ببیند بالاخره برای سال 1392 میتوان به رشد بورس اطمینان پیدا کرد یا نه؟
بماند که هروقت می گوییم رشد منظور همان رشد ریالی است. همگان می دانند که با تبدیل شاخص بورس تهران به شاخصی دلاری نه تنها این همه رشد اخیر رشد نیست که ما را حتی به نزدیکی های ارزش واقعی دارایی ها در یک سال قبل هم نمی رساند. بازدهی بازارهای موازی همچون ارز و طلا که از طرف مردم عادی جایگزین بورسی شد که هیچگاه بر فرهنگ سازی درست و اصولی آن همت نگماردیم، به مراتب بیشتر از رشد ریالی بورس تهران بود.
در ماه پایانی همین سال پرتلاطم خبرهای خوبی از احتمال توافق در مسائل کلان و به تبع آن احتمال کاهش ارزش همین دلاری است که این همه نوسان و بعضاً تلاطم را به بازارها و زندگی مردم وارد کرد. اگر اینطور باشد این کاهش احتمالی تا کجا می تواند باشد و اصلی ترین پایه مفروضات تحلیلگران چه می تواند باشد؟ آیا اگر دلار روند کاهشی در پیش بگیرد بورس تهران هم روندی مشابه خواهد داشت یا اینکه حالا نوبت رشد بازار است از محل افزایش آرامش و اطمینان؟ بورس جوان و تحلیلگران جوانتر با داستان دیگری روبه رو شده اند. در پس این همه نوسان و شلوغی در بازار، محاسبات و جلسات پیچیده ای در اتاق های آرام دفاتر شرکت های سرمایه گذاری و بازیگران اصلی بازار در جریان است. واقعاً فکر می کنید سال 1392 چگونه سالی برای بورس تهران خواهد بود!؟
*تحلیلگر بورس تهران
3939
نظر شما