یکی از معیارهای میزان تولید علم در هر کشوری، نگارش مقاله های علمی است. این مقاله ها هر اندازه در نشریه های علمی معتبر چاپ شود و هر چقدر کیفیت این آثار بالاتر باشد، می توان به آینده علمی کشور خوش بین تر بود. در کشور ما تولید علم با مقیاس آی اس آی در سطح جهانی قابل توجه است، ولی تبلیغات جورواجور در اطراف دانشگاه تهران یا در اینترنت راجع به نگارش مقاله های آی اس آی و چاپ آن، کیفیت مقاله های علمی را زیر سوال می برد.
موسسه اطلاعات علمی Institute for Scientific Information که به اختصار آن را ISI می نامند، بانک اطلاعات مرکزی برای فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترین نشریه های علمی منتشر شده در جهان محسوب می شود. کارکرد اصلی آی اس آی ایجاد شرایط مناسب برای تبادل اطلاعات میان پژوهشگران نقاط مختلف جهان است.
موسسه اطلاعات علمی هر سال به بررسی تمامی مجله های علمی انگلیسی زبان می پردازد و بر اساس معیارهایی که دارد تعدادی نشریه را به عنوان نشریه های معتبر معرفی می کند. تعداد مجله هایی که هر سال معرفی می شوند، متفاوت است. گاه یک نشریه در فهرست آی اس آی قرار می گیرد و همین نشریه ممکن است سال آینده در فهرست مورد نظر جایی نداشته باشد. در حال حاضر حدود 16 هزار مجله در فهرست آی اس آی قرار دارد و حدود 2 هزار مجله نیز هر سال به این فهرست افزوده می شود.
بر اساس مطلبی که فروردین امسال از سوی ایسنا منتشر شد، اداره روابط عمومی و همکاری های علمی و بین المللی مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) اعلام کرده است آمار خالص تولید علم در کشورمان در سال 2011 میلادی 77194 مدرک است که این تعداد در پایگاه های ISC، ISI، Scopus به ثبت رسیده است. این رقم در واقع کل توان اعضای هیات علمی، پژوهشگران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی علمی و اجرایی کشور است. آخرین نمایه سازی پایگاه معتبر علمی اسکوپوس از تولیدات علمی سال 2012 نشان می دهد که ایران با تولید 37 هزار و 805 مقاله موفق به کسب رتبه هفدهم دنیا شده است.
به گزارش ایسنا، بر اساس آخرین آمار پایگاه تامسون رویترز (ISI)، ایران در پایان سال 2012 میلادی با تولید 25 هزار و 956 مقاله همانند سال 2011 رتبه بیستم تولید علم دنیا را کسب کرده بود.
بر اساس مطلبی از خبرگزاری مهر که اردیبهشت امسال منتشر شد، کامران دانشجو وزیر علوم با اشاره به رتبه اول علمی ایران در خاورمیانه در تبیین پیشرفت های آموزش عالی کشور گفت: در سال 1384 جمهوری اسلامی ایران سه دهم درصد تولید علم دنیا را در دست داشت که این میزان در سال91 به 1/2 دهم درصد افزایش یافته و به عبارتی 7 برابر شده است. از لحاظ سرعت رشد تولید علم ایران در دنیا رتبه نخست را دارد و در سال 2012 در نمایه اسکوپوس بیش از 37000 مقاله توسط جامعه دانشگاهی ایران ثبت شده است.
وی تاکید کرد: ایران در سال 2012 در این نمایه رتبه 17جهان را داشت که در سال 2013 تاکنون با تولید بیش از 6000 مقاله در جایگاه پانزدهم جهان قرار دارد. در سال 2012 در پایگاه علمی ISI بیش از 26609 مقاله توسط دانشمندان کشورمان ثبت شد و ایران در رتبه 20 جهان قرار داشت که از آغاز سال 2013 میلادی تاکنون با تولید حدود 3000 مقاله در جایگاه 17 دنیا قرار دارد.
بدون تردید حضور مقاله هایی از فعالان عرصه علم ایران در معتبرترین نشریه های علمی جهان بسیار مهم است. هر اندازه تعداد این مقاله ها بیشتر باشد، به همان نسبت اعتبار علمی ایران افزایش می یابد، ولی نکته ای که ممکن است ذهن را آزار بدهد اینکه، تعداد قابل توجهی شرکت وجود دارند که درباره دادن موضوع، نگارش و حتی قبول مسئولیت چاپ در نشریه های مورد توجه آی اس آی اعلام آمادگی می کنند.
از این دست تبلیغات را به آسانی می توان در میدان انقلاب و اطراف دانشگاه تهران پیدا کرد. در اینترنت هم از این تبلیغات بسیار است. این نوع شرکت ها سفارش انجام پایان نامه، سفارش نوشتن مقاله ISI و سفارش پروپزال و موضوع را انجام می دهند. همچنین برخی از این شرکت ها زمان مشخصی برای خدمات شان نیز اعلام می کنند. مدت زمان مورد نیاز برای 1. نوشتن مقاله ISI: یک تا سه هفته، 2. پذیرش (اکسپت): دو تا شش هفته پس از ارسال، 3. چاپ مقاله ISI: یک تا دو ماه پس از اکسپت.
نکته بسیار مهم دیگری که وجود دارد اینکه، تا چه اندازه مقاله هایی که در نشریه های معتبر علمی انگلیسی زبان جهان منتشر می شوند، در تولید علم و پیشرفت صنعت در داخل کشور تاثیر دارند. با توجه به این موضوع که حدود 2 درصد از کل مقاله های علمی چاپ شده در نشریه های علمی جهان در داخل کشور امکان استفاده مناسب و به عبارتی کاربردی شدن را دارند.
دکتر یلپانی استاد رشته شیمی، در گفت و گویی که با روزنامه رسالت داشته است، با اشاره به این که متاسفانه محتوای مقاله های ارایه شده ایرانیان و اندیکس شده در آی.اس.آی در ارتباط با نیازهای جامعه نیست، معتقد است: اخلاق علمی در چاپ مقاله ها رعایت نمی شود. گاهی اسم مقاله عوض و دوباره در جای دیگری چاپ می شود. هیچ یک از مقاله های تولید شده قابلیت تبدیل به صنعت را ندارد. برای نمونه، بیشتر مقاله های شیمی ایران، نه در ایران و نه در خارج استفاده صنعتی ندارد. ما در واقع فقط در آمار و عدد و رقم رشد کرده ایم.
دکتر زلفی گل عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا به همین روزنامه گفته بود: تولید مقاله فقط یکی از شاخص های توسعه است. دانشگاه ها علاوه بر آموزش و پژوهش، باید مشکل گشای جامعه هم باشند. بدون بودجه پژوهشی مناسب، مقاله تولید نمی شود. چرا بیشتر پایان نامه های ما به چاپ مقاله یا کتاب منجر نمی شود. در زمینه آموزش استاندارد داریم، اما در زمینه پژوهش خیر. ایجاد پایگاه های اطلاعات علمی ضرورتی انکارناپذیر است، هزار میلیارد تومان صرف بودجه پژوهش در یک سال می شود، اما مقاله های تولیدی به نحو صحیح نمایه سازی نمی شود. آی.اس.آی یک شاخص است نباید آن را انکار کنیم. باید به فکر حل مشکلاتمان باشیم تا کار تکراری انجام ندهیم.
نکته اصلی و اساسی که مدیران فعال در عرصه آموزش عالی کشو باید مد نظر داشته باشند، این است که همزمان با رشد کمی ارایه مقاله از سوی دانش پژوهان ایرانی باید استفاده داخلی از این مقاله ها نیز وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، باید مقاله های علمی بتوانند راهی به سوی رشد جامعه در زمینه های صنعتی نیز باز کنند.
مقاله ای که در یک نشریه علمی چاپ شود و سپس به بایگانی کتابخانه های مختلف راه یابد، حتی اگر در معتبرترین نشریه های علمی جهان منتشر شود و جزو فهرست بهترین مقاله های علمی جهان قرار بگیرد، اما هیچ فایده دیگری برای کشور نداشته باشد، نمی تواند افتخار قابل توجهی برای عرصه علمی کشور باشد. چون در عمل فقط برای بالابردن عدد و رقم مقاله های انتشار یافته به نگارش درآمده است.
4545
نظر شما