این چالش های اساسی عبارتند از بحران سوریه و مسئله توان هسته ای ایران، که تاکنون آمریکا و همپیمانانش از حل آن ها در چارچوب منافع و موقعیت منطقه ای متزلزل خود عاجز مانده اند. البته بحران دیرپای خاورمیانه که ده ها سال است گریبانگیر آنان است نیز در دستور کار گفتگوها و رایزنی ها قرار داشته است، اما به نظر می آید که خود اسرائیل برای آنان خطر یا تهدیدی به شمار نمی آید اما رفتارهای این رژیم برای خاندان های حکومتگر عرب و ترکیه دردسر ساز است و بالاخره افکار عمومی جهان عرب و اسلام انتظار دارد که عرب ها به همان میزان که با نظام سوریه و ایران دشمنی می ورزند، حداقل به همان میزان در مقابل رفتارهای خصومت آمیز رژیم اسرائیل نیز واکنش نشان دهند.
هرچند به نظر می آید که از دیدارهای سران منطقه با کاخ سفید، راه حل جدی برای مقابله با ایران و سوریه جز تشدید سیاست های گذشته، مقوله ی تازه ای بیرون نیامده است اما در حاشیه ی این دو بحران جدیِ گریبانگیر آمریکا و همپیمانانش دو مسئله مطرح شده است:
-1 تلاش تازه و جدید برای جداکردن ایران و سوریه، با این رویکرد که با دولت سوریه کنار آمدن بله اما به شرط آن که این مسئله به نفع ایران نباشد و به پیروزی ایران نیانجامد.
-2 آمریکا و همپیمانانش در صدد ایجاد یک نظام منطقه ای جدید با عضویت رژیم صهیونیستی و رویکرد محاصره ایران و مقاومت هستند که در این نظام جدید، اتحادیه عرب، عربستان و ترکیه و اسرائیل جایگاه ویژه و مهمی دارند.
در چارچوب موضوع نخست، اظهارات پی درپی مسئولان عالی رتبه غربی بویژه آمریکایی و انگلیسی و فرانسوی و کشورهای عرب بویژه در نشست اخیر اتحادیه عرب در اردن مبنی بر حضور و دخالت گسترده ایران و حزب الله در سوریه و ضرورت پایان دادن به این حضور مؤثر قابل توجه است که در واقع بزرگنمایی نقش ایران در سوریه و سیاه نمایی تلاش های تهران برای مقابله با دخالت های شبانه روز و مستقیم و غیر مستقیم محور غربی/عربی/ترکی در کشور سوریه وبرای ضربه زدن به محور مقاومت است.
اما در باره استراتژی جدید آمریکا مبنی بر ایجاد نظم نوین منطقه ای بر محور محاصره ایران از یک سو و آشتی با رژیم صهیونیستی از سوی دیگر، به رغم موافقت کلی کشورهای همپیمان آمریکا با آن، این مسئله به علت رقابت های موجود میان کشورها و محور ها و تعارض منافع میان آنان با موانع و چالش های بسیاری مواجه است که برخی از این رقابت ها و تعارض ها قابل توجه و اشاره است.
-1رقابت قطر و عربستان بر سر پرونده سوریه
در حالی که تا پیش از سفر اخیر مسئولان عربستان و فطر به واشنگتن، پرونده سوریه در اختیار قطر بود و نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر محوریت سازماندهی مخالفان و حمایت سیاسی، مالی، تسلیحاتی، و جمع آوری نیروی انسانی و اعزام آن ها را از طریق ترکیه و لبنان و اردن از نقاط مختلف جهان عرب و خارج از آن را بر عهده داشت و البته هزینه بالایی بابت ترانزیت به ترکیه و اردن و برخی جریانات لبنانی نیز پرداخت می کرد و همچنین بودجه کلانی را به خریداری مهره های مهم سیاسی، نظامی، دینی، و...از داخل سوریه و از درون نظام برای پیوستن به مخالفان و فروپاشیدن نظام از درون اختصاص داده بود اما عملا با ناکامی در تحقق اهداف مورد نظر از یک سو و بروز پیامدهای منفی سیاست های قطر در میان مخالفان و کشورهای اطراف و رشد گروه های افراطی سلفی و پیوند یافتن آن ها به القاعده باعث شد که امریکا این پرونده را از دست قطر خارج کرده و آن را در اختیار عربستان قرار دهد.
این جابجایی به طور طبیعی رقابت میان این دو کشور عربی حاشیه خلیج فارس را افزایش داده و تعارض منافع این دو مدعی رهبریِ جهان عرب را پس از سقوط مدعیان پیشین همچون صدام و مبارک و قذافی شدت می بخشد و تحقق نظم نوین منطقه ای مورد نظر امریکا را با مشکل مواجه می کند.
-2 چالش میان راه حال بین المللی مورد توافق امریکا و روسیه با راه حل منطقه ای مورد نظر عربستان
طبیعت راه حل بین المللی در نظر گرفتن منافع و مصالح قدرت های بین المللی و بی توجهی به منافع و خواسته های قدرت های کوچک است. احساس خطر عربستان از نتایج توافق امریکا و روسیه برای حل بحران سوریه و پیامدهای منفی آن برای عربستان و تغییر معادلات منطقه به نفع مقاومت و به ضرر رژیم های مرتجع و وابسته، نوعی عدم همکاری غیرمستقیم عربستان با راه حلی بین المللی امریکا را در پی دارد.
-3تعارض محور اخوان المسلمین با عربستان
در حال حاضر محور اخوان المسلمین در منطقه متشکل از مصر، ترکیه، تونس، حماس در فلسطین، و قطر در تلاش برای تعریف جایگاه اثرگذاری در منطقه برای خود و زیر پوشش قرار دادن اخوان المسلمین سوریه و حمایت از آن است، این در حالی است که محور عربستان/امارات به شدت بر ضد جریان اخوان المسلمین فعالند و مخالف شکل گیری کشورهای محور اخوان المسلمین در منطقه اند. این تعارض موجب چالش در روابط عربستان و ترکیه از یک سو و عربستان و مصر از سوی دیگر است و نتیجه طبیعی آن سستی نظم منطقه ای مورد نظر امریکا و نیز ناتوانی عربستان از تحقق طرح منطقه ای برای حل بحران سوریه به نفع محور ارتجاع است.
با این تفاصیل محور امریکایی در منطقه با شکنندگی و آسیب پذیری بالایی مواجه است و بعید به نظر می آید که تلاش های جان کری در دو محور جداسازی سوریه از ایران و ایجاد نظام نوین منطقه ای به نفع امریکا و اسرائیل راه به جایی برد.
این مطلب، پیش از این در تاریخ 4 خرداد 92 در سایت سیاست ما منتشر شده است.
هرچند به نظر می آید که از دیدارهای سران منطقه با کاخ سفید، راه حل جدی برای مقابله با ایران و سوریه جز تشدید سیاست های گذشته، مقوله ی تازه ای بیرون نیامده است اما در حاشیه ی این دو بحران جدیِ گریبانگیر آمریکا و همپیمانانش دو مسئله مطرح شده است:
-1 تلاش تازه و جدید برای جداکردن ایران و سوریه، با این رویکرد که با دولت سوریه کنار آمدن بله اما به شرط آن که این مسئله به نفع ایران نباشد و به پیروزی ایران نیانجامد.
-2 آمریکا و همپیمانانش در صدد ایجاد یک نظام منطقه ای جدید با عضویت رژیم صهیونیستی و رویکرد محاصره ایران و مقاومت هستند که در این نظام جدید، اتحادیه عرب، عربستان و ترکیه و اسرائیل جایگاه ویژه و مهمی دارند.
در چارچوب موضوع نخست، اظهارات پی درپی مسئولان عالی رتبه غربی بویژه آمریکایی و انگلیسی و فرانسوی و کشورهای عرب بویژه در نشست اخیر اتحادیه عرب در اردن مبنی بر حضور و دخالت گسترده ایران و حزب الله در سوریه و ضرورت پایان دادن به این حضور مؤثر قابل توجه است که در واقع بزرگنمایی نقش ایران در سوریه و سیاه نمایی تلاش های تهران برای مقابله با دخالت های شبانه روز و مستقیم و غیر مستقیم محور غربی/عربی/ترکی در کشور سوریه وبرای ضربه زدن به محور مقاومت است.
اما در باره استراتژی جدید آمریکا مبنی بر ایجاد نظم نوین منطقه ای بر محور محاصره ایران از یک سو و آشتی با رژیم صهیونیستی از سوی دیگر، به رغم موافقت کلی کشورهای همپیمان آمریکا با آن، این مسئله به علت رقابت های موجود میان کشورها و محور ها و تعارض منافع میان آنان با موانع و چالش های بسیاری مواجه است که برخی از این رقابت ها و تعارض ها قابل توجه و اشاره است.
-1رقابت قطر و عربستان بر سر پرونده سوریه
در حالی که تا پیش از سفر اخیر مسئولان عربستان و فطر به واشنگتن، پرونده سوریه در اختیار قطر بود و نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر محوریت سازماندهی مخالفان و حمایت سیاسی، مالی، تسلیحاتی، و جمع آوری نیروی انسانی و اعزام آن ها را از طریق ترکیه و لبنان و اردن از نقاط مختلف جهان عرب و خارج از آن را بر عهده داشت و البته هزینه بالایی بابت ترانزیت به ترکیه و اردن و برخی جریانات لبنانی نیز پرداخت می کرد و همچنین بودجه کلانی را به خریداری مهره های مهم سیاسی، نظامی، دینی، و...از داخل سوریه و از درون نظام برای پیوستن به مخالفان و فروپاشیدن نظام از درون اختصاص داده بود اما عملا با ناکامی در تحقق اهداف مورد نظر از یک سو و بروز پیامدهای منفی سیاست های قطر در میان مخالفان و کشورهای اطراف و رشد گروه های افراطی سلفی و پیوند یافتن آن ها به القاعده باعث شد که امریکا این پرونده را از دست قطر خارج کرده و آن را در اختیار عربستان قرار دهد.
این جابجایی به طور طبیعی رقابت میان این دو کشور عربی حاشیه خلیج فارس را افزایش داده و تعارض منافع این دو مدعی رهبریِ جهان عرب را پس از سقوط مدعیان پیشین همچون صدام و مبارک و قذافی شدت می بخشد و تحقق نظم نوین منطقه ای مورد نظر امریکا را با مشکل مواجه می کند.
-2 چالش میان راه حال بین المللی مورد توافق امریکا و روسیه با راه حل منطقه ای مورد نظر عربستان
طبیعت راه حل بین المللی در نظر گرفتن منافع و مصالح قدرت های بین المللی و بی توجهی به منافع و خواسته های قدرت های کوچک است. احساس خطر عربستان از نتایج توافق امریکا و روسیه برای حل بحران سوریه و پیامدهای منفی آن برای عربستان و تغییر معادلات منطقه به نفع مقاومت و به ضرر رژیم های مرتجع و وابسته، نوعی عدم همکاری غیرمستقیم عربستان با راه حلی بین المللی امریکا را در پی دارد.
-3تعارض محور اخوان المسلمین با عربستان
در حال حاضر محور اخوان المسلمین در منطقه متشکل از مصر، ترکیه، تونس، حماس در فلسطین، و قطر در تلاش برای تعریف جایگاه اثرگذاری در منطقه برای خود و زیر پوشش قرار دادن اخوان المسلمین سوریه و حمایت از آن است، این در حالی است که محور عربستان/امارات به شدت بر ضد جریان اخوان المسلمین فعالند و مخالف شکل گیری کشورهای محور اخوان المسلمین در منطقه اند. این تعارض موجب چالش در روابط عربستان و ترکیه از یک سو و عربستان و مصر از سوی دیگر است و نتیجه طبیعی آن سستی نظم منطقه ای مورد نظر امریکا و نیز ناتوانی عربستان از تحقق طرح منطقه ای برای حل بحران سوریه به نفع محور ارتجاع است.
با این تفاصیل محور امریکایی در منطقه با شکنندگی و آسیب پذیری بالایی مواجه است و بعید به نظر می آید که تلاش های جان کری در دو محور جداسازی سوریه از ایران و ایجاد نظام نوین منطقه ای به نفع امریکا و اسرائیل راه به جایی برد.
این مطلب، پیش از این در تاریخ 4 خرداد 92 در سایت سیاست ما منتشر شده است.
نظر شما