پس از آنکه در بخش نخست، شرحی از توفیق زیارت آستان ملکوتی حضرت امام رووف، علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیة و الثناء، تقدیم داشتم، اینک روایت ادامه‌ی آن تشرف را می‌نگارم.
پس از زیارت، به دیدار تولیت معظّم آستان قدس رضوی شتافتم. جناب تولیت با صفا و فروتنی، از طرح‌های نوین و اقدامات تاریخی این آستان سخن گفتند؛ از جمله ماجرای شگفت‌انگیزِ جابجایی مناره‌ی زرین حرم مطهر ـ مناره‌ای با شکوه و ارتفاع چهل‌ودو متر ـ که به فاصله‌ی هفتاد متر از جایگاه نخستین خود منتقل گردید؛ حرکتی که در تاریخ معماری اسلامی و در جهانِ فن و هنر، همانندی برای آن سراغ نتوان داد.
این کار سترگ مهندسی و هنری، پس از ماه‌ها برنامه‌ریزی و آمادگی، تنها در دوازده ساعت انجام گرفت؛ دوازده ساعتی که نفس‌ها در سینه‌ها حبس شده بود تا سرانجام، به لطف الهی و دقّت معجزه‌گون مهندسان مؤمن و متخصص، این سازه‌ی طلاکوبِ باشکوه، بی‌هیچ آسیبی، بر جایگاه جدید خود استوار گشت.
توفیق آن را یافتم که این مناره‌ی درخشان را، آنگاه که در پرتو خورشید می‌درخشید، با چشمانِ حیرت و ستایش بنگرم؛ مناره‌ای که تجسّم شکوه هنر ایرانی و ایمان خادمان حرم بود.
سپس سخن از پروژه‌های تازه‌ی آستان به میان آمد؛ از رواق‌های امیرالمؤمنین و امام حسین علیهماالسلام، که این بار نه به آیینه‌کاری مألوف، بلکه با تزئینات چوبی منبّت و سنگ‌های گرانبها آراسته می‌شوند تا جلوه‌ای دیگر از هنر ایرانی در آغوش حرم رضوی بدرخشد.
به دستور تولیت ارجمند، بامداد پنجشنبه ١٧ مهرماه سال ١٤٠٤ش، به همراه مهندسان پروژه‌ها، آقایان مهندس جلیلی، مهندس محمدزاده و مهندس گلی، از نزدیک به بازدید میدانی این طرح‌های عظیم پرداختیم.
در این گشت سه‌ساعته، از مراحل اجرای رواق امیرالمؤمنین علیه‌السلام و توسعه‌ی زیرسطحی حرم، یعنی رواق امام حسین علیه‌السلام، بازدید کردیم؛ طرحی که با عرصه‌ای به وسعت چهارده هزار مترمربع و بنایی بالغ بر چهل هزار مترمربع، از بزرگ‌ترین پروژه‌های آستان به شمار می‌آید.
رواق امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز با زیربنای چهارده هزار مترمربع و فضای مسقّف زیارتی به وسعت هفت‌هزار مترمربع، مأمنی گرم برای زائران در زمستان‌های سرد و روزهای بارانی خواهد بود. از جلوه‌های بدیع این طرح، ایجاد «بام زیارتی» است به مساحت سه‌هزار مترمربع که برای نخستین بار در میان اعتاب مقدسه پدید آمده؛ فضایی مرتفع و مسلط بر صحن‌ها و مناره‌ها، تا شش‌هزار زائر بتوانند همزمان در آنجا به راز و نیاز با امام مهربانی‌ها پردازند و از این عرش زمینی، روح خویش را تا آسمان ولایت به پرواز درآورند.
در میان گرد و غبار کارگاه‌ها، از کنار کارگرانی گذشتم که با دستان خسته و چشمان روشن، سنگ می‌تراشیدند، میل‌گرد می‌جوشاندند، سقف‌ها را گچ‌کاری می‌کردند و با قلم‌موی عشق، گل‌ها و نقشهای تازه بر گنبدهای رواق می‌نشاندند.
دلم می‌خواست دستانم با دستان و لباس خاک‌آلودشان تماس یابد؛ تا شاید ذرّه‌ای از اخلاص و تلاش آنان در جانم بنشیند.
در این گشت میدانی، از تمامی فضاهای یادشده دیدن نمودم؛ و چون به پای مناره‌ی زرّین رسیدم، عظمت و شکوهِ آن، مرا به حیرت و تحسین واداشت. مناره‌ای که به همّت و هنر مهندسان مؤمن و هنرمندانِ خوش‌ذوقِ آستانه، جلوه‌ای از توان و تدبیر ایرانی را در برابر دیدگانم می‌گشود. مناره‌ای که قامتش با پایه و فونداسیون به چهل‌ودو متر می‌رسد، با دقتی شگفت‌انگیز و محاسباتی ظریف، بر روی ریل‌ها و سازه‌هایی پیچیده و مستحکم استوار گردیده بود؛ سازه‌هایی که ماه‌ها زحمت و دانش و تجربه در پشت آن نهفته بود.
و سرانجام، در عملیاتی نفس‌گیر و حیرت‌انگیز، این مناره‌ی باشکوه توانست در زمانی تنها دوازده ساعت، به‌سلامت و بی‌هیچ آسیبی، هفتاد متر از جای نخستین خود فاصله گیرد و در مکان تازه‌اش، چون نگینی زرّین، در کنار فضای در نظر گرفته شده در و یکی دیگر از مناره های گنبد مطهر بدرخشد. من نیز از نزدیک، به همراه مهندسان و سرپرستان برجسته‌ی این طرح عظیم، به تماشای این شاهکارِ فنی و هنری ایستادم و بی‌اختیار زمزمه کردم:
«این نیز کرامتی است از کرامات حضرت ثامن الحجج علیه‌السلام، که دل و دستِ فرزندان این سرزمین را برکت و بصیرت بخشیده است.»
پانصد نیروی کاردان و متخصص، در سه شیفت پی‌درپی و شبانه‌روزی، چون زنبوران عسل در کندوی اخلاص، مشغول به خدمت بودند. در میان آن غبارِ مقدسِ کارگاه، که بوی عَرَق و عشق به مشام می‌رسید، با آنان از نزدیک دیدار کردم؛ دست در دست مردانی نهادم که دستانشان بوی ایمان می‌داد. از میان کارگران سنگ‌تراش که با صبری صوفیانه، خطوط بر سنگ می‌نهادند، گذشتم. تراشه‌های آهنِ جوش‌خورده بر زمین می‌درخشید و صدای چکش‌ها و دستگاه‌ها، موسیقی تلاش و خدمت بود.
از گچکارانی که سقف رواق‌ها را می‌آراستند تا نقاشانی که بر فراز گنبدهای رواق، گل‌ها و نقوش را با ذوقی لطیف و روحی عاشقانه بر بوم می‌نشاندند، همه و همه را با دیده‌ی مهر نگریستم و در برابرشان سر تواضع فرود آوردم. آنان نه تنها سازندگان کاشی و سنگ و چوب، که معماران عشق و ایمان بودند.
در خلال این دیدار میدانی دریافتم که این پروژه‌ها و طرح‌هایی که برخی هنوز تنها بر صفحه‌ی کاغذ نقش بسته‌اند، آینده‌ای درخشان برای آستان ملائک‌پاسبان حضرت رضا علیه‌السلام رقم خواهند زد؛ آینده‌ای که در آن، زائران دیگر ناگزیر نیستند در سرمای زمستان یا گرمای تابستان، در صحن‌های روباز به زیارت بایستند، بلکه در فضایی مسقف، دل‌انگیز و روحانی به زیارت مشرف خواهند شد.
پروژه‌ای که در برابر دیدگانم گسترده بود، پهنه‌ای به وسعت چهل‌وسه هزار متر مربع داشت؛ از شمال تا دارالحجه امتداد می‌یافت و از شرق تا رواق دارالمرحمه پیوسته بود. سه طبقه‌ی اصلی در ترازهای همکف، منفی یک و منفی دو، و دو نیم‌طبقه در لایه‌های میانی آن طراحی شده بود؛ نظمی مهندسی‌شده که هم یادآور ظرافت معماری ایرانی بود و هم نشانی از پیشرفت‌های نوین.
در گوشه‌ای از نقشه، برای آسایش زائران، ۱۲۱ سرویس بهداشتی با مساحتی بیش از ۱۳۰۰ متر مربع پیش‌بینی شده بود. در کنار آن، اتاق‌هایی برای مادر و کودک، و فضاهایی ویژه برای توان‌یابان، جلوه‌ای از توجه انسانی و تکریم زائران داشت.
در طبقه‌ی نخست زیرسطحی، فضایی به گستره‌ی ده هزار متر مربع برای رواق زیارتی فراهم می‌شد؛ سه هزار مترمربع از آن زیر مسجد گوهرشاد، پنج هزار مترمربع دیگر در امتداد بست شیخ بهایی، و بخش باقیمانده در ضلع غربی، در جایی که روزگاری کتابخانه و انبار فرش جای داشت.
در عمقِ بیشتر، در طبقه‌ی دوم زیرسطحی، فضاهای قبور، مسیرهای ارتباطی، تأسیسات و بخش‌های خدماتی پیش‌بینی شده بود.
دسترسی به این مجموعه‌ی سترگ از مسیرهای گوناگون طراحی گردیده بود: از صحن جمهوری، ابتدای بست شیخ بهایی و صحن غدیر؛ که با پله‌برقی‌ها، پله‌های سنگی و آسانسورهایی پیشرفته، راه را برای تشرف آسان زائران مهیا می‌کرد.
چنان بود که هر طبقه و هر راهرو، با معنایی خاص، زائر را از زمین به آسمانِ زیارت می‌برد.
توسعه‌ی حرم مطهر رضوی پس از انقلاب اسلامی
بی‌تردید در طول تاریخ پس از پیروزی انقلاب اسلامی، هر دل شیفته‌ای که ارادت به آستان ملکوتی حضرت رضا علیه‌السلام در جانش موج می‌زد، به اندازه توان خویش آستین همّت بالا زد و در خدمت به این حریم نورانی سهمی ادا کرد. ثمره‌ی این عشق و اخلاص آن است که وسعت حرم مطهر، که در آغاز انقلاب تنها ١٢٠ هزار مترمربع بود، اینک به بیش از یک میلیون مترمربع رسیده است؛ و هر وجب از این توسعه، نشانی از ایمان، تلاش و خدمت بی‌وقفه‌ی عاشقان رضوی است.
از همان نخستین روزهای انقلاب، در دهه‌ی شصت، تولیت فقید آستان قدس رضوی، مرحوم آیت‌الله عباس واعظ طبسی، با نگاهی بلند و همّتی خستگی‌ناپذیر، طرح توسعه‌ی حرم مطهر را در دستور کار قرار داد. دغدغه‌ی او و یاران مخلصش آن بود که این آستان مقدس بتواند میزبانی در شأن سیل خروشان زائران باشد؛ زائرانی که از اقصی نقاط عالم، دل به این درگاه سپرده‌اند.
در همان سال‌های آغازین دهه‌ی هفتاد، نخستین گام‌های عملی در این راه برداشته شد: طرح میدان حضرت، احداث برخی فضاهای زیارت چون کتابخانه‌ی مرکزی، ساخت صحن قدس و زیرگذرهای اطراف حرم با هدف سامان‌بخشی و گسترش فضای حضور زائران.
در تابستان سال ١٣٧١، به‌منظور مدیریت دقیق و علمی این مسیر، «سازمان عمران و توسعه‌ی حرم مطهر رضوی» تأسیس شد؛ سازمانی که مأموریت یافت نگهداری، بازسازی و توسعه‌ی این بارگاه ملکوتی را عهده‌دار گردد. از آن پس، دورانی تازه در تاریخ عمران حرم آغاز شد؛ دورانی که صحن‌ها و بناهای باشکوهی چون صحن‌های پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله، غدیر، کوثر، امام حسن مجتبی علیه‌السلام، ساختمان بنیاد پژوهش‌های اسلامی، حوزه‌ی علمیه، دارالشفا، مهمانسراها و پارکینگ‌های بزرگ زیرزمینی از ثمرات آن به شمار می‌روند.
بخش عمده‌ی این طرح‌ها، بر اساس نقشهای کلان و از پیش اندیشیده، در ضلع قبله و محدوده‌ی صحن پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله اجرا گردید و جلوه‌ای نو از عظمت و زیبایی را در حرم رضوی رقم زد.
اما این تلاش‌ها پایانی ندارد؛ چرا که خدمت به حرم، کاری است مستمر و بی‌انتها. اکنون نیز، در دوران تولیت فعلی، پروژه‌های جدیدی در حال اجراست تا فضای زیارت، هرچه دل‌نشین‌تر و درخورتر از پیش گردد.
در میان این طرح‌ها، دو پروژه‌ی بزرگ از اهمیتی ویژه برخوردار است:
نخست، طرح توسعه‌ی زیرسطحی بست شیخ بهایی، و دوم، پروژه‌ی باشکوه رواق امیرالمؤمنین علیه‌السلام؛ که هر دو، به یاری خداوند و همت خادمان آستان، تا پایان سال آینده به بهره‌برداری خواهند رسید.
هدف مشترک این دو طرح، فراهم ساختن فضایی آرام، وسیع و در شأن زائران است تا هیچ عاشقی، برای زیارت، ناگزیر از ایستادن در صحن‌های روباز نباشد.
این مجموعه‌ی بزرگ، با مساحتی بالغ بر ٤٣ هزار مترمربع، از سمت شمال به دارالحجه، و از شرق به رواق دارالمرحمه متصل می‌شود، و در سه طبقه‌ی اصلی (٢-، ١-، و همکف) و دو نیم‌طبقه طراحی گردیده است.
در این طرح، ١٢١ سرویس بهداشتی در فضایی بیش از ١٣٠٠ مترمربع پیش‌بینی شده، و نیز امکاناتی ویژه همچون اتاق مادر و کودک و سرویس‌های اختصاصی معلولان تدارک دیده شده است.
در طبقه‌ی ١-، ده هزار مترمربع رواق زیاراتی جهت استقرار زائران ایجاد می‌گردد که بخشی از آن (حدود ٣ هزار مترمربع) در زیر مسجد گوهرشاد، و بخشی دیگر در زیر بست شیخ بهایی و تا ضلع غربی پروژه امتداد می‌یابد؛ در جایی که پیش‌تر کتابخانه، انبار فرش و فضاهای خدماتی قرار داشت.
در طبقه‌ی ٢- نیز فضاهای سرداب قبور، تأسیسات، ارتباطات و بخش‌های خدماتی جای گرفته است.
دسترسی زائران به این مجموعه از سه مسیر عمده، یعنی صحن جمهوری، ابتدای بست شیخ بهایی و صحن غدیر فراهم می‌شود؛ از طریق پله‌برقی، پله‌سنگی و آسانسور، تا رفت‌وآمد مشتاقان آسان و در شأن این حرم قدسی باشد.
اینک آستان قدس رضوی، با این طرح‌های سترگ، نه تنها درخشان‌ترین نگین در میان حرم‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام است، بلکه الگویی بی‌بدیل از تلفیق ایمان، هنر، علم و مهندسی در خدمت به مقدسات به شمار می‌آید؛ جلوه‌ای از اخلاص ملتی که عشق به امام رضا علیه‌السلام را با سنگ و طلا و نور به تصویر کشیده‌اند.
جابه‌جایی شگفت‌انگیز گلدسته‌ی زرّین و احداث رواق باشکوه امیرالمؤمنین(ع)
در زمره‌ی رخدادهای بی‌نظیر تاریخ حرم مطهر رضوی، باید از جابه‌جایی گلدسته‌ی زرّین صحن جمهوری اسلامی یاد کرد؛ رویدادی که برای نخستین‌بار در اجرای طرح عظیم احداث رواق امیرالمؤمنین علیه‌السلام رقم خورد.
در روند این پروژه، موضوع انتقال گلدسته‌ی ضلع جنوبی صحن، چالشی بزرگ و بی‌سابقه بود. مهندسان آستان قدس رضوی، با نهایت دقت و مهارت، بر آن شدند تا کمترین دست‌کاری را در ساختارهای موجود انجام دهند و در عین حال، تزئینات اصیل و گلدسته‌ی طلایی صحن جمهوری را همان‌گونه که قرن‌ها پیش برافراشته شده بود، محفوظ بدارند.
از همین‌رو، تصمیم بر آن شد که این گلدسته‌ی ۴۲ متری، با تمامی شکوه و فونداسیونی نزدیک به هفتاد متر طول، به‌طور کامل و سالم، بر روی ریل‌های مهندسی‌شده و با دقتی شگفت‌انگیز جابه‌جا شود؛ عملیاتی که ماه‌ها طراحی و آمادگی فنی آن به طول انجامید و در نهایت، در طی دوازده ساعت پیوسته و بدون کوچک‌ترین آسیبی به سازه یا خادمان پروژه، به انجام رسید.
این حرکت خارق‌العاده، نه تنها جلوه‌ای از توان مهندسی و هنر ایرانی بود، بلکه نمادی از اخلاص و عشق به خدمتی الهی در جوار حضرت رضا علیه‌السلام به شمار می‌آید.
در ادامه‌ی این طرح سترگ، پروژه‌ی مسقف‌سازی صحن جمهوری اسلامی و ایجاد رواق عظیم امیرالمؤمنین علیه‌السلام در دستور کار قرار گرفت؛ رواقی با ۱۳ هزار مترمربع زیربنا، شامل ۷ هزار مترمربع فضای مسقف و ۶ هزار مترمربع فضای روباز، که تلفیقی از معماری اصیل اسلامی و فنون نوین سازه‌ای را در خود جای داده است.
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این پروژه، تبدیل بام رواق به صحنی برای زیارت زائران است؛ ابتکاری که برای نخستین‌بار در تاریخ حرم رضوی تحقق می‌یابد و امکانی تازه برای حضور عاشقان امام مهربانی‌ها فراهم می‌آورد. در سرتاسر این رواق سرپوشیده، جلوه‌هایی بدیع از تزئینات فاخر چوبی، نقوش اسلیمی و کتیبه‌های نفیس قرآنی، زینت‌بخش سقف‌ها و ستون‌هاست و به هر گوشه‌اش عطر هنر و ایمان درآمیخته است.
موزه و خزانه‌ی فرهنگی آستان قدس رضوی؛ پیوند هنر، تاریخ و معرفت
در کنار طرح‌های عمرانی و زیارتی، پروژه‌ی عظیم احداث موزه‌ی مرکزی و خزانه‌ی فرهنگی حرم مطهر رضوی نیز در حال اجراست؛ موزه‌ای که در فاصله‌ی میان باب‌الرضا(ع) و باب‌الکاظم(ع) جای گرفته و قرار است تا سال ۱۴۰۷ هجری شمسی به بهره‌برداری برسد.
این موزه تنها محلی برای نمایش اشیای تاریخی نخواهد بود، بلکه فضایی معرفت‌افزا و الهام‌بخش است که زائر را پیش از ورود به صحن و رواق‌ها، با سیره‌ی اهل‌بیت علیهم‌السلام، تاریخ وقف، و جلوه‌های هنر اسلامی آشنا می‌سازد.
در این موزه، آثار و نفایس گران‌قدری از سده‌های چهارم و پنجم هجری، اشیای هنری و وقفی با پیشینه‌ای طولانی، در معرض دید مشتاقان قرار می‌گیرد؛ هر یک، راوی نیتی پاک و عشقی قدسی از نسل‌های گذشته به حریم رضوی است.
فضای این مجموعه‌ی کم‌نظیر، حدود ۶۵ هزار مترمربع وسعت دارد و نسبت به موزه‌ی فعلی، پنج برابر بزرگ‌تر خواهد بود. امکانات نوین نگهداری، طراحی استاندارد نمایش، و بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن نورپردازی و معرفی آثار، از جمله ویژگی‌های ممتاز آن به شمار می‌آید؛ تا هر زائر، پیش از آنکه به زیارت مشرف شود، در سفری معنوی و هنری، با تاریخ عشق و ایمان این سرزمین همراه گردد.
ساماندهی نمای میدان قبله و احداث رواق امیرالمؤمنین(ع)
در آستان قدس رضوی، هر آجر و سنگ و صحن، حدیثی از عشق و خدمت است؛ و در سایه‌ی تدبیر تولیت فرزانه و خادمان صادق این بارگاه ملکوتی، طرحی دیگر از شکوه و آبادانی رقم خورده است.
پروژه‌ی بزرگ توسعه‌ی فضاهای خدمات زائر و ساماندهی نمای میدان قبله‌ی حرم مطهر رضوی، تازه‌ترین جلوه از این اهتمام مبارک است؛ طرحی که از سال ۱۴۰۱ آغاز شد تا مسیر تشرف زائران را از ورودی‌های اصلی ـ باب‌الرضا(ع) و باب‌الجواد(ع) ـ آراسته‌تر و هم‌خوان‌تر با سیمای معماری رضوی سازد. این محدوده که به «میدان قبله» شهرت دارد، امروز با چهره‌ای نو و روحی تازه در خدمت زائران خورشید خراسان درآمده است.
در کنار این طرح، مجموعه‌ای از پروژه‌های بهسازی و اصلاح نیز در دستور کار قرار گرفته است: از سنگ‌فرش و روشنایی صحن پیامبر اعظم(ص) گرفته تا ارتقای سیستم صوت و یکپارچه‌سازی زیرساخت‌های فنی و تأسیساتی، روشنایی گنبد مطهر، و سنگ‌فرش بست شیخ بهایی. هر یک از این اقدامات، گامی در جهت اعتلای زیارت و آرامش زائران است.
اما از میان طرح‌های در دست اجرا، درخششی ویژه از آنِ رواق امیرالمؤمنین(ع) است؛ رواقی که میان صحن‌های غدیر، جمهوری اسلامی و پیامبر اعظم(ص) جای گرفته و به همت مهندسان متعهد و عاشق، تا اسفند ۱۴۰۴ به بهره‌برداری خواهد رسید. این رواق با زیربنایی به وسعت ۱۳ هزار مترمربع، شامل ۷ هزار مترمربع فضای مسقف و ۶ هزار مترمربع فضای روباز است؛ فضایی که در آن، زائران می‌توانند در آرامش و طمأنینه‌ی خاص زیارت، به مناجات و نماز پردازند.
هدف از ساخت این رواق، افزون بر افزایش فضای سرپوشیده‌ی زیارتی، تحکیم و مقاوم‌سازی صحن جمهوری، بهبود مسیرهای تشرف، و ایجاد فضای برگزاری مراسم با ظرفیت شش هزار نفر است. با تکمیل این رواق، حدود شانزده درصد به فضای زیارتی حرم مطهر افزوده خواهد شد.
این طرح بزرگ، تنها یک پروژه‌ی عمرانی نیست؛ بلکه تبلور شعائر ولایت و جلوه‌ی نام‌های مقدس اهل‌بیت(ع) در کالبد معماری رضوی است. نام‌گذاری صحن‌ها و رواق‌ها به نام پیشوایان معصوم، از صحن امام حسن مجتبی(ع) تا صحن پیامبر اعظم(ص)، و اینک رواق امیرالمؤمنین(ع)، نشانه‌ای از تعمیق فرهنگ ولایت و استمرار نور اهل‌بیت(ع) در حریم ملکوتی امام رضا(ع) است.
بی‌گمان، افزودن هر وجب فضا به این حرم نورانی، در حقیقت افزودن ساحتی از عبودیت و بندگی به زمین است. اینجا جایی است که هر سنگ و آجرش به تسبیح مشغول است و هر ذره‌اش لبیک‌گوی «یا رضا»ست.
تلاش خادمان این آستان که در همه‌ی شرایط اقتصادی و سیاسی، همّ خود را مصروف توسعه‌ی اماکن زیارتی و عبادتگاه‌های رضوی کرده‌اند، بی‌تردید از برکات و توجهات خاصه‌ی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) سرچشمه می‌گیرد؛ چرا که در این حریم قدسی، هر خدمت، خود عبادت است و هر آبادانی، جلوه‌ای از حضور امام مهربانی‌ها.
جزئیات پروژه صحن جمهوری و رواق امام حسین(ع)
در طرح جامع توسعه‌ی حرم مطهر رضوی، صحن جمهوری اسلامی ـ که در قلب حرم و در مجاورت پنجره فولاد، سقاخانه و ایوان طلا جای دارد ـ جایگاهی ویژه و معنوی دارد؛ نقطه‌ای که حضور در آن، عطر زیارت را به جان زائر می‌نشاند و نگاه را به گنبد طلایی و پنجره‌ی امید دوخته نگاه می‌دارد.
در برنامه‌ی کوتاه‌مدت آستان قدس رضوی برای مسقف‌سازی فضاهای روباز، پس از بررسی‌های کارشناسان و مشورت با صاحب‌نظران استانی و کشوری، صحن جمهوری به عنوان نخستین اولویت انتخاب شد. تصمیم بر آن شد که پوششی موقت و سبک بر نیمه‌ی جنوبی این صحن، در زمینی به وسعت سه هزار مترمربع، اجرا شود و همزمان، این فضا به بافت زیرسطحی رواق‌ها در بخش جنوبی متصل گردد تا در مجموع، رواقی به وسعت پنج هزار مترمربع پدید آید؛ رواقی که هم از نظر فنی مستحکم، و هم از نظر معنوی آمیخته با حس حضور و تشرف است.
از ویژگی‌های برجسته‌ی این طرح، ایجاد فضای زیارتی از روی بام است؛ صحن بامی‌ای به مساحت سه هزار مترمربع که چشم‌اندازی معنوی و بدیع از حرم رضوی پدید می‌آورد. در ضلع شمالی نیز، صحن جمهوری با ساختاری چهارایوانی طراحی شده تا شکوه معماری اسلامی ـ ایرانی در هماهنگی با فضای قدسی حرم مطهر جلوه‌گر شود.
در تیرماه سال جاری، با برگزاری مناقصه، یکی از شرکت‌های توانمند داخلی برای اجرای این پروژه‌ی عظیم برگزیده شد. عملیات اجرایی آن، در آستانه‌ی میلاد فرخنده‌ی امیرالمؤمنین علی(ع)، به طور رسمی آغاز گردید. بر پایه‌ی برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، انتظار می‌رود که این طرح در مدت ۲۴ ماه به پایان رسد و رواق امیرالمؤمنین(ع) با تمام شکوه خود در اختیار زائران قرار گیرد.
با بهره‌برداری از این رواق، ۱۶/۴ درصد به فضای زیارتی همکف حرم مطهر افزوده می‌شود؛ همچنین با احداث فضای زیرسطحی رواق شیخ بهایی، ۳۵/۰ درصد دیگر به فضاهای زیارتی زیرسطحی افزوده خواهد شد. بدین ترتیب، با اجرای این دو طرح مکمل، در مجموع ۲۶ درصد بر وسعت فضاهای زیارتی هم‌سطح و زیرسطحی حرم مطهر رضوی افزوده می‌گردد؛ افزایشی که در تاریخ توسعه‌ی این بارگاه نورانی، گامی چشمگیر و ماندگار به‌شمار می‌آید.
تا پیش از این، این طرح با عنوان پروژه‌ی زیرسطحی بست شیخ بهایی شناخته می‌شد، اما بنا به تدبیر و نظر تولیت معزز آستان قدس رضوی، این رواق پربرکت به نام رواق امام حسین(ع) مزین گردید؛ نامی که خود عطر شهادت و ولایت را در کالبد این سازه‌ی نورانی جاری می‌سازد.
هدف اصلی از احداث رواق امام حسین(ع)، اتصال تمام رواق‌های زیرسطحی حرم مطهر به یکدیگر است. بدین منظور، فضایی گسترده به وسعت سی‌هزار مترمربع برای ساخت آن در نظر گرفته شده است. همچنین، سطح زیرین صحن گوهرشاد نیز به‌طور کامل به این مجموعه افزوده خواهد شد تا شبکه‌ای هماهنگ و پیوسته از فضاهای زیارتی پدید آید.
با توجه به گستردگی کار و دقت فنی بالا در اجرای این طرح، بهره‌برداری از رواق امام حسین(ع) به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و از پایان سال جاری آغاز خواهد شد. بدین‌ترتیب، زائران خورشید خراسان به‌زودی شاهد گشایش فضاهایی تازه، آرام و معنوی خواهند بود که جلوه‌ای دیگر از عشق و خدمت در حریم رضوی است؛ حریمی که هر روز، در پرتو عنایات امام رئوف(ع)، گسترده‌تر، زیباتر و درخشان‌تر می‌شود.
در پایان این بازدید از فضاهایی که به‌زودی گام‌های زائران مهربانی‌ها در آن‌ها آرام خواهد گرفت، و قرن‌ها یکی پس از دیگری این فضاهای ملکوتی که بر اساس زیارتنامه‌ها، از سوی ملائک آسمانی پاسبانی می‌شوند، تجربه کردم، لحظاتی سپری شد که بی‌تردید جزو گرانبهاترین لحظات عمر خاکی من به شمار می‌آید. گاه در صحن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها در نجف حضور یافتم، گاه در صحن عقیله‌ی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در کربلا، و گاه خود را در رواق‌ها و سرداب سامراء حس می‌کردم؛ لحظاتی که روح و جان آدمی را به اوج اتصال با عالم قدس می‌برد.
خداوند باریتعالی ما ایرانیان را به این فیض عظیم مفتخر ساخت که زیر سایه‌ی امام رئوف و امام مهربانی‌ها، و دیگر درگاه‌های گرانبهای خاندان آسمانی، همچون حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها و صدها امامزاده که از برکات حضور امام رئوف در ایران‌اند، قرار گیریم؛ و همگی در زیر سایه‌ی این بزرگان و فرزندان ارجمند خاندان آل عبا، روح و جانمان آرام گیرد.
در پایان، با دلی پر از شوق و دست‌هایی آکنده از تواضع، هدایای گرانبهای تربت مولایم و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین علیه‌السلام، را به این عزیزان، خادمان بارگاه رضوی، تقدیم کردم؛ لحظاتی که فضای رضوی با فضای حسینی در هم آمیخت و اشک شوق از چشمانم جاری شد.
السلام علیکم یا اهل البیت النبوة و رحمة الله و برکاته
* خادم افتخاری اعتاب مقدسه عراق
نظر شما