درکافه خبرعنوان شد: وزارت‌ بهداشت توجهی به مشکلات دارویی ندارد/ داروی ایرانی از هندی و چینی بهتر است

امید کریمی-زهرا تالانی: از سال گذشته بیماران خاص و نادر با مشکلات کمبود و گرانی دارو مواجه هستند. وزارت بهداشت و درمان هر چند وقت یک بار با راهکارهای غیرکارشناسی قصد حمایت از بیماران را داشت اما هنوز این مشکلات وجود دارد.

در همین زمینه میزگردی را با حضور دکتر یوسف شفقتی، رئیس درپاتمان ژنتیک بیمارستان ساره، دکتر محمدحسین قربانی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس و دکتر سیامک افاضلی، داروساز و کارشناس دارویی برگزار کردیم که مشروح آن را می خوانید:

سال گذشته وقتی مشکلات دارویی شدت گرفت، مسئولان وزارت بهداشت این مشکل را به خاطر تحریم و گرانی نرخ ارز اعلام کردند، اما برخی کارشناسان و نمایندگان در کمیسیون بهداشت این مشکل را سوءمدیریت وزارت بهداشت می دانستند. به نظر شما کدام یک بیشترین تاثیر منفی را دارند؟

قربانی: همانطور که گفتید تحریم و نوسانات قیمت ارز بر قیمت دارو بی تاثیر نبود. امروز اعلام می کنند که 95 درصد داروها را در داخل تولید می کنیم اما تا 50 درصد مواد اولیه این داروها از خارج کشور وارد می شود که مستلزم خروج ارز از کشور است، همین در قمیت دارو اثر گذاشت. اما بسیاری از مشکلات دارو ناشی از مدیریتهای غیر اصولی بود. سال گذشته طبقه بندی که برای واردات محصولات شده بود اصلا اصولی نبود، در حالیکه کالاهای ضروری مانند دارو در طبقه و اولویت هفتم و هشتم بود اما داروهای زیبایی و لوکس در طبقات دوم و سوم بودند. عمده مشکل در وزارت صنعت، معادن و تجارت بود اما وزارت بهداشت هم چون دچار تغییر مدیریت شد نتوانست به این موضوع رسیدگی کند. این مسائل در حالی پیش آمد که محور توسعه پایدار انسان سالم است و اگر نتوانیم سلامت را در جامعه تعریف کنیم دچار مشکل می شویم.

افاضلی: مشکلات دارو مربوط به سال 91 نیست و عملا چندین سال است که وجود دارد. سال 89 این مشکلات تشدید شد اگر بازار  دارو را  در چند سال گذشته بررسی کنید، می بینید که سرعت رشد بازار کاهش یافت. در واقع سال 89 و 90 طلیعه مشکلات دارویی شروع شد و کسانی که در بازار دارو بودند به مسئولان این موضوع را گوشزد کردند . در سال 91 به خصوص در 6 ماهه دوم 91 این موضوع بیشتر نمایان شد.

بنابراین قابل پیش بینی بود ؟

افاضلی: بله. اما تحریم و نوسان ارز این موضوع را تشدید کرد.این کمبود و گرانی دارو یک زنجیره است؛ عدم هماهنگی میان نهادهای تصمیم گیر از جمله بانک مرکزی، گمرک، وزارتخانه های بهداشت ودرمان، صنایع، معادن و تجارت و در نهایت اقتصادی و دارایی این مشکلات تشدید شد و چون سیاستهای مالی و پولی متناسب با صنعت نبود، در حوزه صنعت دارو که با سلامت مردم در ارتباط است، این مشکلات بیشتر نمایان شد. من تحریم را عامل جدی نمی دانم چون در همین شرایط تحریم اقلام لوکس را وارد کردیم. اما نرخ ارز بی تاثیر نبود و نقدینگی تولیدکنندگان داخلی تحلیل برود. وقتی نرخ ارز بالا رفت توان خرید کم شد و در خرید برخی اقلام مواد اولیه تولید کنندگان مشکل پیدا کردند.د ر این شرایط به خاطر افزایش هزینه ها و تورم، حاشیه سود تولید کنندگان پایین آمد و حتی در برخی اقلام به ضرردهی هم رسید. برای همین شرکتها برای تهیه مواد اولیه صدمه دیدند و نتوانستند دارو تولید کنند. همچنین تاخیر بانک مرکزی برای تخصیص ارز هم در این میان بی تاثیر نبود و بسیاری از داروهای استراتژیک تمام شدند و جایگزین هم نشد. بسیاری از داروهایی که در گمرک بودند بلوکه شدند و در موعد مقرر به خاطر یکسری ناآگاهی و سخت گیری های بی مورد ترخیص نشدند. بانک های عامل که مسئول نقل و انتقال پول بودند بسیار بد عمل کردند و وثیقه های سنگین برای دادن ارز تعیین کردند و برای همین با کمبود دارو مواجه شدیم.

شفقتی: به نظر من بیشتر مشکل به خاطر نداشتن یک برنامه ریزی درست و کارشناسی بود. متاسفانه در این دولت افرادی در راس کار قرار گرفتند که شناختی از بیماریهای نادر و خاص ندارند. متخصصان این بیماری را هم به بازی نگرفتند. الان انجمن ها و بنیاد بیماریهای خاص موانع زیادی برای کمک به بیماران دارند برای همین برخی پزشکان رغبت کار ندارند اما این بیماران نیاز به حمایت دارند. در سیستم مدیریتی وزارت بهداشت و درمان باید به بیماری های خاص توجه کنند.
الان برخی همکاران ما به خاطر درآمد کم حاضر نیستند در بنیادها کار کنند چون کار در این بنیادها تقریبا رایگان است. در کشور باید به متخصصان بها بدهند و حمایت کنند تا مردم هم آسیب نبینند. امیدوارم در دولت جدید وزارت بهداشت به یک سامانی برسد تا به خیر دنیا و آخرت برسند.

شما هم به موضوع عدم ترخیص دارو از گمرک اشاره کردید. اما وقتی این موضوع اعلام شد وزارت بهداشت تکذیب کرد و گفت که تنها داروهای زیبایی در گمرک هستند.

افاضلی: مواد اولیه دارویی مانند نیتروپراندو برای عفونت ادراری و کلیه استفاده می شود و داروی لوکس نیست، اما الان 4 ماه است که مواد اولیه آن از گمرک امکان ترخیص ندارد که آن هم به خاطر ناهماهنگی بانک عامل، گمرک و بانک مرکزی است. پولی که صددرصد به صورت نقد سال گذشته پرداخت شد چون بانک عامل اسناد را به موقع به گمرک نداده، مواد اولیه هم ترخیص نشده و از طرفی چون می دانستند که نرخ ارز مرجع بعد از عید گران می شود، صبر کردند و مدارک را تحویل ندادند.

آقای قربانی مجلس در زمینه عدم ترخیص داروها و این ناهماهنگی ها از وزارت بهداشت هیچ توضیحی نخواست؟

قربانی: صحبتهای آقای دکتر درست است یکی از مشکلاتی که ما امروز در زمینه دارو داریم ناهماهنگی میان تیم اقتصادی دولت است. وزارت بهداشت اعلام می کند که ما تمام لیست اقلام مورد نیاز را اعلام کردیم اما بانک مرکزی و وزارت صنعت، معادن و تجارت چیز دیگری می گویند. در عمل می بینیم که فقط 30 درصد کارهایی که گفته می شود انجام می شود. البته تحولاتی در وزارت بهداشت شد که تا تیم جدید با بانک مرکزی هماهنگ شود طول کشید و همین زمانبر بود. بعد هم اعلام شد که در بودجه امسال نرخ ارز تک رقمی می شود و برای همین بانک مرکزی دست نگه داشت. متاسفانه وزارت بهداشت هم اقتداری نداشت که فشار بیاورد. ما در کمیسیون به وزارت بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو اعلام کردیم که درصدی از یارنه دارو را برای ترخیص آن اختصاص دهند البته نه داروی لوکس اما توجهی نشد. مجلس دستگاه نظارتی و قانونگذاری است اما در کمیسیون دغدغه اصلی، مدیریت دارویی کشور است و جلساتی هم برگزار شده است تا قسمتی ار ارز دارویی به شرکت های تولیدی اختصاص یابد و بخشی هم به شرکت های بیمه ای تا دارو راحت تر در اختیار بیماران قرار گیرد. به نظرم باید با همکاری دولت و بانک مرزی این مشکل را حل کنیم.

الان وزیر یهداشت اعلام کرده که از طریق پرداخت نقدی یارانه دارو به بیماران از آنها حمایت می کند. تصور می کنید این شیوه درست و عادلانه است؟

قربانی:در هیچ کجای دنیا یارانه نقدی کار مثبتی نیست. قرار نبود یارانه نقدی به مردم داده شود و باید این یارانه صرف زیرساخت و بهداشت و درمان مردم می شد. متاسفانه این سیاست یارانه نقدی باعث تورم، نگاه منفی و افزایش نقدینگی شد بنابراین آزموده را دوباره آزمودن خطاست. مجددا تجربه این موضوع درست نیست. قطعا ما جلوی این موضوع می ایستیم چون یک مشکلات عدیده به وجود می آورد و مافیای دارو را ایجاد می کند. به نظرم بیمه سلامت را باید گسترش بدهیم و یارانه دارو از طریق بیمه اجرا شود.

شفقتی: به نظرم برای حل مشکل گرانی دارو دولت باید مشکل واردات دارو را حل کند. دولت وقتی به خاطر تحریم نمی تواند پول بانک جهانی را بدهد شرکت های واردات دارو هم همین مشکل را دارند. امیدوارم دولت مشکل تحریم را حل کند تا دارو ارزان تر شود. البته همه توقع را نباید از دولت داشت؛ در همه جای دنیا انجمن ها در کنار دولت از این بیماران حمایت می کنند. اما بیمه ها هم می توانند کمک بیماران بیایند و بنابراین باید قانون بمیه ای کشور اصلاح شود.

اگر قرار است این یارانه پداخت شود به نظر شما باید به سرپرست خانوار اختصاص یابد؟

قربانی: الان مشکل این است که هنوز وزارت بهداشت تعریفی از بیماران خاص ندارد و بسیاری از بیماری ها در این طبقه قرار ندارد. وزارت بهداشت باید اول این مشکل را حل کند و بعد مشخص کند یارانه کدام داروها را پرداخت می کند. اما در کل وزارت بهداشت تحت هر شرایطی با پرداخت نقدی یارانه دارو مخالف است. باید توسط این یارانه بیمه به دست بیماران برسد در غیر این صورت رانت را در کشور بیشتر می کند.

افاضلی: ما بحث داروهای یارانه ای را در سنوات قبلی داشتیم .چندین سال است که بیمه و وزارت بهداشت، بیماران خاص را شناسایی می کنند، شناسنامه صادر می کند تا تحت پوشش بیمه ای ویژه باشند. اما عددی که به یارانه دارو اختصاص می یابد زیاد سنگین نیست و متاسفانه نظم خاصی برای تحت پوشش دادن بیماران خاص نداریم. از طرف دیگر از ترس اینکه داوری یارانه ای وارد شود و بعد قاچاق شود مدیریتی هم روی این موضوع نداشتیم. پس طبیعی است که مشکل به وجود می آید. متاسفانه کارها کارشناسی نیست و سند چشم انداز را در حوزه سلامت مد نظر قرار ندادند، مجریان در سنوات قبلی درگیر روزمرگی شدند و برای همین برای داروی یارانه ای مشکل داریم. در پرداخت یارانه به این موضوع توجه نشد که اگر این یارانه به بیمار پرداخت شود مشکل بیمار را برطرف نمی کند چون داروی بیماران خاص با ارز آزاد وارد می شود که قیمت آن نوسان دارد. بنابراین قیمت هم نوسان دارد. برای یک خانواده کارگر این نوسان مشکل ساز است. قرار بود این یارانه به بیمه ها اختصاص یابد که این هم اصلا درست نیست. چون کل یارانه حدود 2 هزار میلیارد تومان است و همچنین بیمه کفاف پرداختها را ندارد. بیمه تامین اجتماعی بدهی سنگینی به داروخانه ها و بیمارستانها دارد.

آقای دکتر شفقتی، الان دسته بندی مشخصی برای بیماریهای خاص و نادر داربم؟

شفقتی: بیماری ها طبقه بندی می شوند عمدتا بیماری های خاص ژنتیکی هستند. البته این بیماری ها هم برخی نادر و برخی شایع هستند. اگر از یک بیماری، از هر 10 هزار نفر یک نفر داشته باشد نادر است. معمولا این بیماری ها درمان ندارند یا اگر داشته باشند سخت و گران است. گاهی هم آنزیم در بدن تولید نمی شود که الان برخی شرکت های بین اللملی با تکونولوژی پیشرفته این آنزیم ها را با شیوه مهندسی تولید می کنند اما گران هستند. طول‌درمان این بیماری ها هم طولانی هستند. برای همین خانواده ها برای تامین آن مشکل دارند. ممکن است یک خانواده در مدتی بتواند دارو را تامین کند اما برای مدت طولانی سخت است. در همه جای دنیا سازمان های دولتی و غیر دولتی و بیمه ها از این خانوده ها حمایت می کنند. طبقه بندی اصولی در وزارت بهداشت و درمان از این بیماری ها و داروهایشان وجود ندارد و تنها چند بیماری خاص شایع شناخته شده هستند. چون همانطور که گفتم مسئولان وزات بهداشت از این بیماریها شناختی ندارند. اما بنیاد بیماریهای نادر این لیست را دارد.

اینکه گفته می شود بیماری خاص یا نادر در کشورهای خاورمیانه بیشتر از اروپا و غرب است صحت دارد؟

شفقتی: بله که این تا حدودی به خاطر فرهنگ کشور ماست. ازدواج ها در سنین پایین است و تعداد زیادی هم فامیلی هستند برای همین خطر بیماری را در کشور ما زیاد کرده است. الان من بیماری دارم که 30 نفر از اطرافیانش یک بیماری نادر را دارند. از طرفی دانشگاه ها به پزشکان بیماری های خاص را آموزش نمی دهند برای همین تشخیص طولانی است و گاهی زمان می گذرد و نمی توان کاری کرد. من سال 52 به عنوان پزشک عمومی فارغ التحصیل شدم و حدود 30 سال است که روی بیماریهای نادر کار می کنم و تعداد کسانی که مثل من کار می کنند، انگشت شمارند اما با کمال میل حاضرم به به مسئولان در زمینه حل مشکلات بیماران نادر کمک کنم.

طرح هایی که در این مدت دکتر طریقت اجرا می کنند برای بدنه این وزارتخانه و سلامت کشور بسیار سنگین هستند. به نظر شما در دولت بعدی امکان اجرای این طرحها وجود دارد؟

قربانی: آقای دکتر طریقت فرد بزرگی هستند حرفهای بزرگ هم می زنند. از جمله اینکه در 6 دقیقه می توان کارهای بزرگ انجام داد که احتمالا این 6 دقیقه را در پایان دوران را گذاشته است. معتقدم کارهایی مانند پزشک خانواده نیاز به کار کارشناسی به ویژه در سطح تهران دارد چون دانشگاه ها، مردم و بیمه ها اطلاع ندارند و طرح شکست خورده است. حرف بزرگ زدن آسان است اما باید کارشناسی شده باشد. این کارهای بزرگ را در این دولت و دولت بعد نمی توان انجام داد، باید کارها کارشناسی شده باشند. ایشان شعارهای خوبی می دهد که احتمالا می خواهد با شعار بماند.

هزینه ای که دولت برای بیماران خاص پرداخت می کند چقدر است؟

افاضلی: برای افزایش قیمت دارو 2500 میلیارد تومان اختصاص داده شده که برای همه داورها است. اما مشکل اینجاست که افزایش قیمت داروها اختلال جدی در نقدینگی کل زنجیره دارو ایجاد می کند. داروخانه ها باید دارو را با قیمت بالا تهیه کنند،‌ اما نقدینگی محدود دارند و در نتیجه داروی کمی می خرند و از طرفی امکان پرداخت نقدی هم وجود ندارد، کسانی که نیاز به دارو دارند به خاطر گرانی امکان تهیه دارو به تعداد زیاد ر ندارند و برای همین فروش داروخانه ها کاهش می یابد. من خبر دارم که الان فروش نقدی برخی داروخانه ها 30 درصد شده یعنی داروخانه ها مشکل نقدینگی دارند. در این شرایط شرکت های پخش هم مشکل پیدا می کنند و این مانند یک دومینو مشکل ساز است و همه چیز را نابود می کند. عددی هم که بیمه ها پرداخت می کنند آنقدر سنگین نیست.

ما در ایران مشکل مصرف بی رویه دارو داریم. به همین دلیل گفته می شود که همین افزایش قمیت دارو سبب مدیریت مصرف می شود.

افاضلی: مصرف را با گرانی نمی توان مدیریت کرد چون مشکلات دارو آنچنان زنجیر وار است که با یک راه نمی توان حل کرد.تا زمانیکه فرهنگ سازی نشود و سیستم بیمه ای ما درست نشود این کار بی فایده است چون همه بیماران مصرف سرانه خودسرانه ندارند. وقتیکه یک کارمند ماهیانه 500 هزار تومان حقوق دارد چطور می تواند یک نسخه 100 هزار تومانی را پرداخت کند. الان خیلی از داروخانه ها دفترچه بیمه قبول نمی کنند. از سوی دیگر با گرانی دارو فرانشیز دارو تغییر کرد؟ خیر چنین نشد.

البته زمانیکه دارو گران شد، رئیس انجمن داروسازان اعلام کرد که دارو گران نشد ه بلکه اصلاح قیمت شده است.

افاضلی: می توانیم از اصلاحات زیادی استفاده کنیم مانند اصلاح شده، هزینه شرکتهای تولیدی دیده شده و جملات دیگر. این بازی با کلمات است. مردم اگر چیزی گران شود می توانند تهیه نکنند اما دارو را نمی توان نادیده گرفت. باید دیدگاه ویژه به دارو باشد. به نظر من قیمتها باید منطقی شود و سود دیده شود چون موتور محرک نظام دارویی کشور است اما نباید تمام بار را به دوش مردم بیندازیم چون تبعات ناخوشایندی در سلامت مردم دارد. اما صنعت هم باید بتواند ادامه بدهد و چرخه نقدینگی دچار مشکل نشود. این سیستم درست نیاز به یک نگاه کارشناسی و برنامه ریزی استراتژیک دارد.

مصرف دارو در ایران روه خوبی هم در نسخه نویسی و هم مصرف ندارد. یارانه دارو به ترتیب1800 میلیارد تومان، 400 میلیارد تومان و 10 درصدی از هدفمندی یارانه ها است اما کفاف نمی کند. پس با افزایش نرخ ارز و اصلاح قیمت دارو باید کار کارشناسی شود تا یارانه ها درست توزیع شود و مدیریت شود. به نظر من می توان یارانه را درست توزیع کرد و به دست نیازمند رساند.

اما سهم وزارت بهداشت از هدفمندی یارانه ها که سال قبل پرداخت نشد. در دولت بعد هم که به نظر می رسد یارانه ای نباشد که بتوان روی آن حساب کرد.

قربانی: در قسمت تولید و عمران یارانه را می گیرند اما وزارت بهداشت در مدیریت کلان اقتدار ندارد. این اقتدار مجموعه وزارت بهداشت است که با دولت تعامل کند و این یارانه را بگیرد. حوزه های دیگر سهمشان را گرفتند.

اما همین مشکلات ارز دارویی منجر به برکناری خانم دکتر دستجردی شد و دکتر شهریاری هم معتقد بودند که دولت کاری نمی کند.

قربانی:من تایید می کنم یک ناهماهنگی در تیم اقتصادی وجود دارد، اما باور دارم می توان دولت را قانع کرد. دولت آینده باید بداند که محور توسعه کشور، انسان سالم است. اگر نتوانیم این را داشته باشیم نمی توانیم کشور توسعه یافته ای شویم. شاید نتوانیم اتوبوس شیک داشته باشیم اما سلامت و دارو مهم هستند.

افاضلی: در اقتصاد کلان همه به هم وابسته هستند. وقتی یک قایقی داریم که چوب آن پوسیده است اگر نشتی کند چسب می زنیم اما یک جای دیگر مشکل پیدا می کند. اگر بخواهیم مشکلات کشور را مقطعی حل کنیم این روند به وجود می آید. دولت با دریافت مالیات درآمد خوبی دارد و نباید مشکل نقدینگی داشته باشد. متاسفانه جامع نگری در برنامه ها نداریم برای همین با بحران مواجه می شویم. دارو یک کالا هست و از یک سوی دیگر با سلامت مردم در ارتباط است. من ناراحت می شوم وقتی می شنوم کسی که بیماری آلزایمر یا ام‌اس دارد مشکل کمبود دارو یا پرداخت هزینه آن را دارد. امنیت اجتماعی در کشور به امنیت دارویی باز می گردد.

پس باید برگردیم به همان راهی که همیشه گفته می شود؛ برای حمایت از بیماران باید بیمه ها را تقویت کنیم.

شفقتی: تا 10 سال پیش بیمه ها بیماری های ژنتیکی را نمی شناختند و حتی هزینه آزمایشگاهی تشخیص این بیماری را هم پرداخت نمی کردند. اما از 10 سال پیش که موضوع بیماری تالاسمی مطرح شد و وزارت بهداشت در مجلس اعلام کرد که باید جلوی آن را گرفت چون در کشور شیوع آن بالا بود، تمام هزینه ها را دولت پرداخت کرد به طوریکه جلوی پیشرفت این بیماری گرفته شد و اگر در گذشته از هر 1500 نفر یک نفر با تالاسمی به دنیا می آمد الان در برخی شهرها به صفر رسیده است. با اصلاح قانون الان اکثر بیمه ها هزینه تشخیص را می دهند. اما هنوز حمایتها پایین است. الان سازمان بیمه از کسانی که بیماری خاص یا نادر دارند حق بیمه بیشتری می گیرد به نظر من باید حق بیمه از همه یکسان باشد در عوض این مابه التفاوت حق بیمه را دولت به بیمه ها پرداخت کند.

سال قبل به یکباره آقای دکتر طریقت اعلام کردند که ارز مرجع نمی خواهد بعد از اعتراض ها دلیل آن را اصلاح قیمتها اعلام کرد. به نظر شما این کار درست بود؟ در این میان به بیماران ظلم نمی شود؟

قربانی: این یکی از تفکرات غیر کارشناسی دکتر طریقت بود که ظلم به مردم و صنعت دارو است. مگر می توان ارز مرجع نگرفت؟ نمی دانم پول را چطور تامین می کند و این فشاری که به مردم می آید را چطور جبران می کنند. از یک بیمار که برای تهیه یک داروی سرطانی تمام رنگیش را می فروشد چطور می خواهند حمایت کنند. من در کمیسیون هم گفتم نکند این فرموده امام(ره) که "نکند مرفهیمن بی درد به درد مردم نرسند و در جای دیگر قدم بزنند" صحت پیدا کند؟ الان قیمت برخی داروها 200 تا 300 درصد گران شده اما درآمد مردم چقدر بالا رفته است؟ متاسفانه ایشان حرف غیرکارشناسی می زنند و بعد حرفشان را پس می گیرند. دکتر طریقت گفت اگر ما ارز مرجع نگیریم باید یارانه را بدهید، بنابراین بدون کارشناسی حرف زدند. دارو یک کالای استراتژیک است چون سلامت مردم را نباید نادیده گرفت. دولت باید ارز مورد نیاز دارو را را از طریق خود دارو بدهد اما اگر نظر دیگری دارد به مجلس اعلام کند. به نظر من اگر بتوانیم بیماران را شناسایی کنیم و حمایت کنیم، کار سختی نیست مدیریت دارو/ مثل سوخت که در مدت کوتاهی کارتی شد. اما یک اراده بالایی می خواهد. پس باید مردم را حمایت کرد تا دارو آسان و با قیمت مناسب در اختیارشان قرار گیرد و مجلس این آمادگی را دارد.خوشبختانه دولت آینده در حوزه بهداشت یک نگاه توسعه ای همراه با تدبیر دارد.

افاضلی: من روی دو نکته تاکید دارم؛ همه کارها باید استراتژی واحد داشته باشد و سیاست اقتصادی کشور ثبات داشته باشد. در حوزه دارو لزومی به اختراع شیوه جدیدی نیست. در تمام دنیا دارو گران است اما راهکارهای خوبی برای حمایت از مردم وجود دارد.داروهای خاص، گران هستند پس باید بیماران شناسنامه داشته باشند تا دارو را رایگان بگیرند. باید برای داروهای تحت پوشش بیمه لیستی تهیه کرد و برای داروهای لوکس هم نیازی به بیمه نیست. می توان این کار را ساماندهی کرد. اما راهکار اصلی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی دارویی کشور خارج از مرزهای کشور است. ما در صنعت دارویی ایران مزیت نسبی داریم و قیمت داروی تولید داخل پایین تر از خارج است. در سال 91 تعداد عددی داروهایی که وارد کشور شد به شدت کاهش یافت اما افزایش ریالی دارو را داشتیم. در این شرایط داروی ایرانی به صرفه است و نباید طوری نگاه کرد تا از جیب مردم مشکلات را حل کنیم. با صادرات دارو می توانیم مشکلات را حل کنم که نیاز به تعامل سیاسی با کشورهای همسایه دارد. یعنی یک برنامه اجرایی می خواهد که من سه سال پیش طرح آن را به کمیته اقتصادی دولت دادم اما بایگانی شد.

شما از صادرات دارو می گویید اما داروی ایرانی کیفیت ندارد.

افاضلی: کیفیت در دو حوزه است فرآورده و فرایند تولید. کیفیت فرآورده ایران پایین نیست.

اما من تجربه خودم را می گویم یک قطره چشمی استفاده می کنم که ایرانی آن هیچ فایده ای نداشت اما نوع خارجی تاثیرگذار بود.

افاضلی: ما در اکثر داروها تفاوتی با خارجی نداریم. شاید برخی داروها از نوع خارجی شان بهتر نباشند اما خیلی از داروها ایرانی بهتر از نوع خارجی خودشان هستند. داروها یک فارموکوپه دارند اما تمام استاندردها در آن نوشته نشده و یکسری استانداردها هستند که صنایع داخلی برای خودشان می گذارند یعنی هر شرکت استاندارد خودش را دارد .

قربانی: این به خاطر منافع شرکت هاست تا هزینه ها را پایین بیاورند.

به نظر می رسد شرکتها ناچارند برای تامین حداقل سود در این شرایط برخی از هزینه های تولید را پایین بیاورند.

افاضلی: هم دانش است و هم منافع. من 22 سال است که در این صنعت هستم و خیلی از استانداردها کار من بوده اما یکسری از استانداردها در کشور ما اصلا وجود ندارد. وزارت بهداشت یک وظیفه ای که دارد نظارت بر تولید دارو است اما این دانش را ندارد. در صنایع داروسازی هم این دانش نیست.برای به روز شدن نیاز به امکانات مالی است که این امکانات را ندارند. داخل خود شرکتها هم مشکل دارند. تیم دکتر داروساز را مسئول تحقیق و کیفیت دارو گذاشتند اما این فرد باید از نظر امنیت شغلی و حقوق حمایت شود. الان داروی ایرانی بیماری صرع از داروی خارجی بسیار بهتر است. البته برخی داروهای ایرانی کیفیت ندارد اما همه داروها اینگونه نیستند.

این دارو خاص است اما قرص سرماخوردگی چطور؟ قرص سرماخوردگی ایرانی اصلا کیفیت ندارد.

افاضلی:تاثیر داروی سرماخوردگی خارجی به خاطر ماده سودادفرین است که جلوی آبریزش و تنگی نفس را می گیرد اما چون مخدر است در داروی ایرانی کم استفاده می شود. یعنی داروی خارجی 30 تا 40 گرم دارد اما ایرانی 20 گرم برای همین طبیعی است که نوع خارجی آن بهتر باشد. این را هم بگویم یک داروی خارجی با بسته بندی شیک باعث می شود تا بیمار تصور کند تاثیر گذارتر است. نمونه علمی آن روی دارویی است برای درمان ریزش مو. در ایران این دارو را به عده ای دادند و به یکسری هم نشاسته دادند نزدیک 40 درصد از کسانی که نشاسته خوردند جواب گرفتند.

ریزش مو که بیماری نیست. 

قربانی: آقای دکتر باید دفاع کنند و حق دارند.

افاضلی :من دفاع نمی کنم یکسری داروی ایرانی تاثیر بیشتری بر بیمار دارد. اما یکسری دیگر کیفیت ندارد اما باید انصاف داشت. اینکه شما در کلینیک از داروی خارجی اثر می گیرید به سه دلیل است کیفیت دارو، بسته بندی و دوز دارو. شما با خوردن استامینوفن ایرانی خوب نمی شوید اما پارادون خارجی خوب می شوید چون دوز پارادون 500 میلی گرم است و استامینافون 325 میلی گرم.

قربانی: کیفیت استامینوفن ایرانی از 10 سال پیش تا کنون فرق کرده که این به خاطر منافع شرکتهای تولیدی است.وزارت بهداشت و درمان باید روی این موضوع نظارت کند. من قبول دارم مالیات 20 درصد افزایش پیدا می کند،پرداخت به شرکتها به موقع نیست و قیمتها واقعی نیستند اما ضرر کلی را مردم می کنند.

شفقتی: داروهایی که بیماران من مصرف می کنند اکثرا خارجی هستند اما برای کیفیت یک دارو باید یک تحقیق بالینی شود تا مشخص شود. ما یک بیماری داریم که فارسی آن یعنی استخوان سازی ناقص که در آن استخوان فرد با یک ضربه می شکند. از حدود 20 سال پیش داروی پانودرید از انگلستان می آمد و بیماران راضی بودند اما الان دو سال که واردات کم شده و بیماران از نوع ایرانی تهیه می کنند که بیماران راضی نیستند، البته شاید از نظر تاثیر روانی هم است.

بازار دارویی ایران با هند می تواند رقابت کند؟

افاضلی: در عراق و افغانستان داروی آمریکایی، چینی و ایرانی هست و بدون هیچ زحمتی می توان دارو را فروخت. قیمت داروی ما بیشتر از داوری چینی و هندی است اما کیفیت ما بهتر است و این نقطه مزیت ماست.

قربانی: داروی چینی و هندی در کشور ما هم چند کیفیت دارند. ما دارو با کیفیت پایین وارد می کنیم و بعد ادعا می کنیم که کیفیت داروی ما بهتر است.

شفقتی: داروهایی که بیماران خاص مصرف می کنند اکثر آمریکایی هستند که شرکتهای تولیدی آنها شعبه های در اروپا دارند. در مجموع 10 شرکت این داروهای آنزیمی را تولید می کنند ممکن است در چن و هند شبیه سازی شود اما مورد تایید ما نیستند.

به نقش نظارتی وزارت بهداشت بر تولید دارو تاکید شد. الان وزارت بهداشت استانداری برای تولید دارو دارد؟

قربانی: ما یک جلسه ای با وزارت بهداشت داشتیم که نمایندگان وزارتخانه های صنعت و معادن و تجارت و موسسه استاندارد هم بودند.در آن جلسه عنوان شد که ما یک آزمایشگاه استاندارد متمرکز برای نظارت دارو نداریم. باید مجموعه وزارت بهداشت در آینده یک سیستمی تعریف کند تا نظارت درست باشد و مشکلات ما حل شود.الان یک حاشیه امن در استاندارد درست شده و مافیای دارو داریم که باید نظارت کرد.انتظار ما و جامعه این است که در دولت آینده نظارت بیشتر شود. ما یک شوخی هم با آقای روحانی کردیم که شما گفتید با کدخدا باید ساخت کدخدای وزارت بهداشت هم کمیسیون بهداشت است و باید با ما تعامل داشته باشید. ما آمادگی کمک داریم اما یک مدیریت واحد نداریم، وزارت بهداشت استاندارد خودش را دارد و موسسه استاندارد حرف خودش را می زند. کارخانه های دارو سازی هم هر کدام ساز خودشان را می زنند. همه می دانند که داروی تولید کشور به مراتب از چین و  هند بهتر است اما رانت هایی وجود دارد که داروی بی کیفیت چینی را وارد می کند، چون سیستم نطارت نداریم.

افاضلی: ما دستگاه های نظارتی خوبی داریم، موسسه آزمایشگاه های وزارت بهداشت نظارت می کند و تستهای پی ام اس انجام می شود. غیر از این هرکسی از دارویی ناراضی بود یا عوارضی داشت می تواند شکایت کند.

آقای افاضلی یک گزارش از پزشکی دارید که به خاطر داروی بی کیفیت شکایت کند؟

افاضلی: برخی پزشکان شکایت دارند که رسیدگی هم می شود و ما پیگیری می کنیم و حتی جلوی تولید دارو هم می گیریم.

به نظر شما بازار دارویی به چه سمتی می رود؟

قربانی: اگر نتوانیم تدبیر کنیم امسال بدتر از سال قبل است به خاطر عدم تحقق درآمدهای دولت. دارو یک کالای استراتزیک است و نباید با کالای لوکس مقایسه کرد. ما معتقدیم می توان کارهایی کرد اما باید کار کارشناسی باشد و بانک مرکزی همکاری کند. با توجه به فضای الان فکر می کنم اوضاع بهتر شود. تشکیل بیمه سلامت هم یک گام بزرگی است.

افاضلی:باید یک مدیریت جامع داشته باشیم چون مشکلات زیادی وجود دارد اما قابل حل است.حل مشکلات صنعت دارو در وزارت بهداشت و درمان است.
47232