به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین در این برنامه وحید جلال‌زاده، استاندار آذربایجان غربی، منصور حقیقت‌پور نماینده اردبیل در مجلس، علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفا وزارت نیرو، محمد درویش، فعال محیط زیست و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل، ناصر قاضی‌پور، نماینده ارومیه در مجلس و احمدعلی کیخا، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست حضور داشتند.
پیش از این گفته شده بود معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط زیست و جواد جهانگیرزاده، نماینده ارومیه در مجلس در این مناظره حاضر می شوند، اما کیخا و قاضی‌پور جانشین این دو نفر شدند.
همچنین در این برنامه جای خالی نماینده ای از وزارت جهاد کشاورزی که نقش بزرگی در تغییر الگوی مصرف آب کشاورزی دارد، احساس می شد و البته چند بار از سوی شرکت کننده ها دراین باره گله شد. به عنوان مثال استاندار آذربایجان شرقی گفت: از جمله متهمین این قضیه وزارت جهاد کشاورزی است که هم اکنون نیز در این مناظره حضور ندارند.
چاه ها را ببندید، آب ارس هم نیاورید
در بخش پرسش و پاسخ مناظره، خبرنگار خبرآنلاین از حقیقت‌پور که مخالف انتقال آب از رود ارس بود و همچنین گفت که راهکار نجات دریاچه ارومیه، بستن ۳۰ هزار چاه حفر شده در دشت‌های اطراف دریاچه است، پرسید: راهکار شما این بود که 30 هزار حلقه چاه را تخته کنند و آب هم از ارس به مردم نمی دهید که در این صورت کشاورزی دو استان آذربایجان شرقی و غربی فلج میشود. پس مردم چه کار کنند نه آب می‌دهید نه چاه داشته باشد؟
حقیقت‌پور در پاسخ گفت: طراحی توسعه منطقه باعث شده دریاچه به این وضعیت برسد. شاید اگر آذربایجان غربی به سمت تجارت، خدمات گردشگری و کارهای تولیدی می‌بردیم و کمتر به کشاورزی فشار می‌آوردیم الان این معضل را نداشتیم پیشنهادم این است که اگر راندمان را اصلاح کنیم از همین راه 200 میلیون متر مکعب آب را ذخیره میکنیم. بیشترین تأکید من این است که مختصری بودجه را در اختیار استان قرار دهیم تا سیستم آبیاری را به سمت نوین تغییر دهیم.
در ابتدای همین بخش مدیرمسئول پایگاه خبری سبز‌پرس از دائمی پرسید: اشاره کرده‌اید ذخایر پشت سدها 1.9 میلیارد متر مکعب است. می‌خواهم بدانم اگر لازم باشد آیا وزارت نیرو حاضر است آب بخشی از سدهایی که روی سه رودخانه اصلی دریاچه ارومیه یعنی آجی‌چای، سیمین رود و زرینه رود احداث شده را حداقل به مدت 5 سال و 50 درصد این آب‌ها را رها‌سازی کند؟ این چه جور مقایسه‌ای است که 1.9 میلیارد متر مکعب آب پشت سدها است و از آن طرف دیگران می گویند دریاچه ارومیه 15 میلیارد متر مکعب کمبود آب دارد. فکر می‌کنم همه می دانند اتفاقی که افتاده نتیجه دو سه دهه سوء مدیریت بوده؟
دائمی در پاسخ به این سؤال گفت: مجموعه مخازن سدهای ما 1.9 میلیارد متر مکعب است اما آب موجود در سدها کمتر از این رقم است و همین الان در همین فصل آب موجود پشت سدها کمتر از 600 میلیون متر مکعب است. درست گفتید سه رودخانه اصلی را هم درست گفتید بیشتر آورده ما از رودخانه زرینه رود است بعد سمینه رود و آجی‌چای. بارها اعلام کرده‌ایم مادامی که مجموعه آن منطقه و به نوعی مردم حمایت کنند مخزن آب را به سمت دریاچه تخلیه میکنیم ولی این امر به دو پیش اقدام نیاز دارد. اولین اینکه باید مطمئن شویم آب به دریاچه می‌رسد چرا که الان زرینه رود 30 کیلومتر نسبت به دریاچه عقب‌نشینی دارد و عملا اگر آبی را رها کنیم در یک پهنه گسترده تبخیر میشود و به دریاچه نمی‌رسد.
سرپرست معاونت آبفای وزارت نیرو ادامه داد: حتما باید مجراها باز باشد و شرایطی فراهم شود و اگر آب شیرین ارزشمندی پشت سدها به دریاچه برسد و مؤثر باشد چرا که مؤثر بودن مهمتر از خود اقدام است. ما اکنون در مخزن دریاچه ارومیه 16 متر مکعب کمبود داریم که این مسئله با مخازن سدهای ما به تنهایی قابل اجرا نیست باید با یک برنامه همه جانبه و پیوسته این امر را دنبال کنیم چرا که اگر 200 میلیون متر مکعب آب را هم رها کنیم تنها 1 سانت عمق دریاچه ارومیه افزایش می‌یابد.
در ادامه برنامه یکی از حاضران که خود را دانشجوی رشته مدیریت محیط از دانشگاه علوم تحقیقات معرفی کرد از قاضی‌پور پرسید: زمانی که شورای عالی سازمان محیط زیست منحل شد موضع دوستان چه بود و چه اقداماتی انجام دادند؟
قاضی‌پور در پاسخ گفت: کل مصوبات هیئت دولت را رد کردیم و یکی از تنش‌هایی که بین دولت و مجلس بود خودسری‌های دولت قدیم بود. در مجلس فراکسیون محیط زیست داریم که بنده عضو آن هستم و مخالفت خود را در آنجا اعلام کردم.
همچنین یکی دیگر از حضار که خود را دانشجوی رشته ارتباطات معرفی کرد خطاب به جلال‌زاده استاندار آذربایجان شرقی گفت: با توجه به اینکه دو سال از آغاز برنامه 5 ساله نجات دریاچه ارومیه می‌گذرد اما شاهدیم که هنوز پاکسازی دریاچه به عنوان مرحله اول اتفاق نیفتاده، لندی‌‌کرافت هنوز در دریاچه است، نخاله‌های پل میان‌گذر و زباله‌های دیگر وجود دارد و باید پرسید برای جلبک‌زدایی چه طرحی دارید.
او نمونه‌ای از نمک دریاچه مربوط به دو سال پیش با رنگ سفید و نمونه نمک مربوط به دو هفته پیش با رنگ سرخ را خطاب به جلال‌زاده نشان داد و گفت: «اکنون نمک دریاچه بیمار است چه فکری برای آن کرده‌اید؟»
جلال‌زاده در پاسخ گفت: البته براساس تفاهم‌نامه‌ها و برنامه نجاتی که تهیه شده بود اقداماتی انجام شده است و چیزی حدود 200 میلیارد تومان برای انتقال بین حوزه‌ای و کارهای عمرانی توسط وزارت نیرو هزینه شده است. عرض کردم در دو سال گذشته اراضی کشاورزی که مدرن شده و از غرق‌آبی به آبیاری قطره‌ای تغییر کرده به 25 هزار هکتار رسانده‌ایم. در سال 91 و 92 به دلیل کمبود اعتبارات افت داشتیم اما در باروری ابرها وزارت نیرو و سازمان محیط زیست مدیریت کردند که عدد و رقم دست خودشان است.
| نام | اظهار نظر |
| وحید جلال‌زاده/ استاندارد آذربایجان غربی |
حال دریاچه ارومیه این روزها اصلاً خوب نیست و وضعیت را بحرانی میکند، دریاچه ارومیه روزگاری یکی از مناطق دیدنی و جایگاه حضور پرندگان بود، مردم در کنار این دریاچه احساس آرامش می‌کردند. دریاچه ارومیه یکی از تالابهای کنوانسیون رامسر است و در سطح کشور نیز به عنوان پارک ملی یاد میشود. سالیان سال است که این دریاچه مادر منطقه و کشور بوده است و نابودی آن این غم و اندوه را به دل دوستداران محیط‌زیست راه داده است. سه دهه از موضوع دریاچه ارومیه غفلت شده است. سد‌سازی توسعه کشاورزی، مدیریت منابع آب و تحقیقات اقلیمی از جمله عوامل موثر و کاهش آب دریاچه ارومیه بوده است. تغییرات اقلیمی بیش از سایر موارد حائز اهمیت است، توزیع نامرتب و به هم خوردن توزیع بارش نیز از جمله مواردی است که منجر به تغییرات اقلیمی شده است. هم اکنون به جای بارش برف در بخش عمده‌ای از حوزه آبخیز دریاچه ارومیه شاهد بارش باران هستیم و این مدیریت منابع آب را برهم می‌زند. تغییرات اقلیمی دست ساز بشر است. هم اکنون شاهد این هستیم که دام‌ها در مراتع به میزان 2.5 برابر بیشتر از حد معمول چرا میکنند و این منابع طبیعی را از بین می‌برد. هم اکنون 70 درصد مساحت دریاچه ارومیه از سمت جنوب کاملا خشک شده است و نجات این دریاچه نیازمند همکاری تمامی بخشها است. |
| منصور حقیقت‌پور/ نماینده اردبیل |
برنامه ریزی غلط و مقطعی و همینطور استعدادیابی غیر کارشناسی و غیر منطقی باعث شده است که دریاچه ارومیه با یک بیماری روبرو شود. دریاچه ارومیه 14 میلیون مترمکعب کسری آب دارد و اگر مدیران به درستی برنامه‌ریزی می‌کردند دچار این مشکل نمی‌شدیم. مصوب کردند که زمینهای کشاورزی از 110 هزار هکتار به 450 هزار هکتار افزایش یابد که این اقدام به ضرر دریاچه ارومیه بود. طرح‌ریزی‌هایی برای احداث سدهای فراوان که هم‌اکنون نیز 65 سد در دستور ساخت است، لطمه زیادی به دریاچه‌ها می‌زند. بعضی از مدیران باعث شدند که آبخوان دریاچه ارومیه تبدیل به آبکش بشود. 30 هزار چاه در مناطق ارومیه حفر شده است که این اقدام غیرقانونی است. در صورتی که محیط زیست و محیط‌بانان به وظایف خود به درستی عمل می‌کردند شاهد چنین اقدامی در دریاچه ارومیه نبودیم. احیای دریاچه ارومیه باید بر پایه کار کارشناسی و علمی باشد، معتقدم انتقال آب از حوزه ارس به دریاچه ارومیه غیر اصولی و کارشناسی است. حیات قریب به نیم میلیون نفر که از این آب استفاده میکنند، به خطر افتاده است. |
| علیرضا دائمی/ سرپرست معاونت آبفا وزارت نیرو |
دریاچه ارومیه در سال 74 به بالاترین میزان آب خود رسیده بود و متأسفانه در سال 87 به شدت میزان آب دریاچه کاهش پیدا کرد. هم اکنون با خشکسالی شدیدی روبرو هستیم که این خشکسالی 14 سال است که در دریاچه ارومیه ادامه دارد ولی با این حال توسعه کشاورزی در منطقه متوقف نشده است. خشکسالی و کم‌آبی دریاچه ارومیه با توسعه کشاورزی و همچنین احداث مخازن و سدها بی‌ارتباط نبوده است که باید به این موضوع توجه ویژه‌ای کرد. خشکسالی دریاچه ارومیه به موضوعات متعددی چون تغییر اقلیم آب و هوا ارتباط دارد و این در حالی است که در حال حاضر درجه حرارت دریاچه ارومیه روبه افزایش است. مطالعات نشان می دهد درجه حرارت دریاچه ارومیه 2 درجه بیشتر شده است که باید در این زمینه راهکارهای لازم اندیشیده شود. راه‌حل‌های پیشگیری از خشکسالی بیشتر دریاچه ارومیه در سه دسته بررسی شده است به طوری که در بخش اول باید مردم حوزه هکاری لازم را در مصرف آب بهینه داشته باشند. نکته بعدی این است که در حال حاضر انتقال آب بین حوزه‌ای در دستور کار قرار دارد که البته این موضوع ضوابط و قوانین خود را دارد که البته در این زمینه باید مطالعاتی صورت گیرد و نه باید بدون مطالعه طرح انتقال بین حوزه‌ای برای آبرسانی در دریاچه ارومیه صورت گیرد. برنامه‌هایی که مورد تأیید محیط زیست برای حفظ دریاچه ارومیه در دستور کار است برنامه‌های متنوعی است که در حال حاضر مورد بررسی قرار می‌گیرد. |
| محمد درویش/ عضو هئیت علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور |
اتفاقی که دارد در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه یعنی پنج برابر لبنان می افتد، در مقیاسی بزرگتر در کل کشور ما با وسعت یک میلیون و 648 هزار هکتار در حال رخ دادن است. دلیل اهمیت این موضوع از منظر من به عنوان یک فعال محیط زیست این است که ارومیه 7 میلیارد متر مکعب آب قابل استحصال داشت، در حالی که میزان کل آب قابل استحصال کشور 126 میلیارد متر مکعب است، یعنی وضعیت حوزه آبخیز ارومیه به مراتب از وضعیت کل کشور ما بهتر است. اگر شهامت و جسارت این را نداشته باشیم که مهمترین مولفه های این بحران را شناسایی و کنترل کنیم، با وضعیتی مخرب تر در سطح وطن مواجه می شویم. مطابق آمارهای شرکت منابع آب و خاک ایران، دشت های بزرگ ما سالانه یک و نیم تا دو متر سطح آب زیرزمینی شان افت می کند. در حالی که آب ارومیه 28 تا 30 سانتی متر افت کرده و این بحران به وجود آمده است. این نشان می دهد که چه فجایع بزرگتری در کشور ما در زیر زمین رخ می دهد و ما از آنها بی خبریم. محیط زیست یک مسئله فانتزی نیست. اگر حال محیط زیست در هر کشوری خوب باشد، حال مردم خوب است و حال مردم که خوب باشد، شاخص های مربوط به سرزمین پیشرفت می کند. ما تمام تلاشمان را باید بکنیم که نگذاریم آب شیرین وارد دریاچه ارومیه به عنوان دریاچه آب شور شود. مهمترین عامل این بحران این بود که اوایل دهه هفتاد که وسعت اراضی کشاورزی زیاد شد، مسئولان اجازه دادند 380 هزار هکتار زمین کشاورزی به حوزه آبخیز این دریاچه اضافه شود. با این روند فعلی، ما دریاچه را از دست می دهیم و بخشی از آب شرب و توسعه خدمات و صنعت ما هم دچار مشکل می شود. تقصیر را گردن آسمان نیندازیم. درست است که ما با بحث تغییر اقلیم و خشکسالی روبرو هستیم، ولی وقتی می گویند 24 هزار حلقه چاه غیر مجاز و 72 سد کوچک و بزرگ در منطقه حفر شده و وسعت اراضی کشاورزی بیش از 100 درصد زیاد شده، آیا درست است که ما انگشت اتهام را به سوی آسمان نشانه برویم. ما طی پنج سال گذشته 2 متر از عمق آب دریاچه را از دست داده ایم. بنابراین باید قبول کنیم که چه اشتباهات مدیریتی مرتکب شده ایم و طراحی مهندسی حوزه آبخیز دریاچه را بر اساس توانایی بوم شناختی منطقه از نو تعریف کنیم. |
| ناصر قاضی‌پور/ نماینده ارومیه در مجلس | در مناظره بررسی وضعیت دریاچه ارومیه که هم‌اکنون از شبکه یک سیما در حال پخش است ضمن تقدیر و تشکر از صدا و سیما به منظور برپایی این مناظره اظهار داشت: با سؤال حیدری مجری این برنامه مبنی بر اینکه از آب بخش کشاورزی به منظور احیای دریاچه ارومیه کاسته شود مخالف هستم. من و سایر نمایندگان خانه ملت معتقدیم که ایران توان احیای تمامی تالاب‌ها و دریاچه‌ها را دارد البته در این باره باید همت کافی وجود داشته باشد. بحث مجلس تنها به احیای دریاچه ارومیه ختم نمی‌شود و سایر تالاب‌ها را نیز در بر می‌گیرد. وزیر نیرو و رئیس سازمان محیط زیست هر دو به عنوان مسئول لزوما می‌بایست که در این مناظره حضور می‌یافتند چرا که طی 20 سال گذشته مجوزها در زمان این دو مسئول صادر شده است. وزیر نیرو از سوی رئیس جمهور به عنوان رئیس کارگروه احیای دریاچه ارومیه منصوب شده است. ایم درحالی است که وزیر نیرو متهم همین قضیه است.
جنگ آینده جنگ نفت نیست بلکه جنگ آب‌هاست. 7.48 متر از ارتفاع آب دریاچه ارومیه کاسته شده است. به دنبال خشک شدن دریاچه ارومیه چندین هکتار از زمینهای کشاورزی خشک میشود و در نهایت کارخانه‌ها تعطیل میشود و همین مسئله منجر به کوچ اجباری 3 میلیون نفر از مردم آذربایجان خواهد شد. عدم مدیریت صحیح آب علت اصلی خشکسالی است. بنده به عنوان نماینده مجلس به هیچ عنوان راضی نیستم که از یک قطره آب کشاورزی کاسته شود. از وزارت نیرو و سازمان محیط زیست انتظار می‌رفت که آب رودخانه‌ها را به سمت دریاچه ارومیه وصل کنند و یا اینکه از دستگاه‌های تولید کننده ابر به صورت کامل استفاده کنند. |
| احمدعلی کیخا/ معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت از محیط زیست |
حتی اگر انگشت اتهام تمام دستگاهها در خصوص خشک شدن دریاچه ارومیه به سمت سازمان محیط زیست باشد ما از مطرح شدن محیط زیست به عنوان مسئله کلان کشور استقبال می کنیم. در خصوص دریاچه ارومیه یک رویکرد این است که مقصر چه کسانی هستند که همان طور که به عوامل مختلف اشاره شد تغییرات آب و هوا که باعث کاهش 15 تا 20 درصدی نزولات در این حوزه شده یکی از عوامل است اما این تغییر اقلیم تنها در ایران اتفاق نیفتاده و در تمام جهان روی داده است اما کاری که کشورها باید بتوانند انجام دهند این است که خود را با این شرایط وفق دهند. در حال حاضر امرار معاش بسیاری از مردم ارومیه در بخش کشاورزی با نیاز آبی 3.5 میلیارد متر مکعب یعنی کمی بیش از حقابه تالاب ارومیه است که این نشان می دهد در کشور ما هیچ هماهنگی با شرایط اقلیمی اتفاق نیفتاده و بدون توجه به مسائل زیست محیطی تنها به توسعه و کشاورزی فکر کرده ایم. برخی افراد انتقال آب بین حوزه ای را راه حل نجات دریاچه ارومیه معرفی می کنند، پر کردن این دریاچه باعث از بین رفتن بحران نمی شود بلکه کاری که باید بکنیم این است که برای مدیریت بهینه آب برنامه ریزی شود چرا که هر چقدر هم آب به دریاچه برسانیم با این وضعیت مصرف، خیلی زود از بین خواهد رفت و دردی از دریاچه دوا نمی کند. منابع آب زیرزمینی در تمام کشورها به عنوان ذخیره آبی ملل محسوب می شود اما در کشور ما نه تنها در مورد ارومیه بلکه زاینده رود، هامون، بختگان، شادگان و دیگر تالاب ها، در آینده نزدیک به علت مصرف ذخایر آب زیرزمینی با چاه های مجاز و غیرمجاز با این مشکل روبرو خواهیم شد. بسیاری از کارشناسان شروع بحران دریاچه ارومیه را از دوران مدیریت دکتر ابتکار معرفی می کنند، در حال حاضر نامه هایی که در آن زمان، به امضای ابتکار برای معاونت های رئیس جمهور و وزیر نیرو مبنی بر پیش بینی شرایط فعلی و از بین رفتن گونه آرتمیا به عنوان شاخص اکولوژیکی این دریاچه ارسال شده به همراه دارم که نشان می دهد از همان زمان دکتر ابتکار نسبت به این مسئله هشدار داده بود ولی کو گوش شنوا! همان گونه که وزارت دفاع وظیفه دفاع از مرزهای کشور را دارد محیط زیست نیز وظیفه برقراری امنیت پایدار در کشور را به عهده دارد. |
در بخش دوم مناظره، مرتضی حیدری، مجری از میهمانان برنامه چند سوال پرسید و تلاش کرد آنها را به چالش بکشد.
در جدول زیر بخشی از این اظهار نظرها را می خوانید؛
| نام | اظهار نظر |
| منصور حقیقت‌پور/ نماینده مردم اردبیل |
- انتقال آب از رودخانه ارس به دریاچه ارومیه با موانع جدی روبرو است و باید به قوانین و مقررات موجود توجه کرد. تعداد قابل توجه ای روستا و عشایر در مجاورت دریاچه ارومیه از سالهای قبل از انقلاب شکل گرفته است که باید توجه ویژه‌ای به این موضوع شود. ما معتقد هستیم علاج زنده کردن دریاچه ارومیه تخریب حوزه ارومیه نیست و باید راهکارهای لازم در این زمینه اندیشیده شود. - یک راه حل این است که بر اساس سرمایه گذاری های 40 سال گذشته، مسئولان حقابه اردبیل را کنار بگذارند و آب مازاد را از موضع حاکمیتی بررسی و نیاز سنجی کنند و هر حوزه ای مازاد آب را نیاز داشت، چه آذربایجان غربی باشد چه شرقی و چه اردبیل، به آن بدهند. - هم اکنون راندمان آب در باغات ارومیه 35 درصد است این در حالی است که راندمان آب در مغان برابر 90 درصد است. - ما با ارقام ناچیزتر می توانیم از سیستم بهینه آبیاری در مزارع و باغات استفاده کنیم و می توانیم 200 میلیون متر مکعب در خود ارومیه آب تولید کنیم تا تعادل بخشی بین آب شیرین و شور برقرار شود. |
| علیرضا دائمی/ سرپرست معاونت آبفا وزارت نیرو |
- انتقال آب بین حوزه‌ای آخرین راهکار برای رفع مشکل دریاچه ارومیه است و ما معتقدیم باید مطالعات دقیقی در این خصوص صورت گیرد. - هم اکنون در ایلام 45 درصد کاهش بارندگی داریم و از این رو نمی‌توان دریاچه وان و سووان را به لحاظ علمی با دریاچه ارومیه مقایسه کرد. - اولین سازمانی که مشکل دریاچه ارومیه را به صورت جدی مطرح کرد وزارت نیرو بود. گزارشات مربوط به دریاچه ارومیه به دهه 70 بر می‌گردد و در آن اعلام شده بود که بهترین روش کار بهینه کردن مصرف آب است. متأسفانه هم اکنون در بخش کشاورزی از روش غرق‌آبی استفاده میشود و منابع طبیعی کشور به راحتی در دست مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد. |
| نادر قاضی‌پور/ نماینده ارومیه |
- مطالعات انتقال آب در وزارت نیرو به طور ناقص انجام شده است. رودخانه ارس رودخانه عظیمی است و در زمان طغیان خسارات فراوانی به استان وارد می کند، هر چند وزارت نیرو مدیریت خوبی بر این رودخانه ندارد. سد در آذربایجان شرقی است، مدیریت آن در آذربایجان غربی و بهره برداری از آب آن در اردبیل است! ما راضی نیستیم یک درخت در دشت مغان خشک شود. اما نه به قیمت اینکه دریاچه ارومیه را خشک کنیم. امروز مشکل ما خشکسالی و کم آبی است، اما ممکن است فردا بارش خوبی داشته باشیم و مشکل دریاچه حل شود و رود ارس هم طغیان کند و همه روستاها را زیر آب خود ببرد. این نشان می دهد که وزارت نیرو بلد نیست کار کند، فقط بلد است آب بفروشد. چرا آب استان ما را به نیروگاه ها و ذوب آهن می دهید؟ شما 27 متر مکعب از آب دریاچه را به استان های دیگر می برید که خودش به اندازه حجم آب یک دریا است و می خواهید ما را فلج کنید؟ - امسال باید حداقل 300 میلیون متر مکعب به این دریاچه می‌رسید که نرسید. قرار نبود آب را ببرند به استان‌های دیگر و زمینهای کشاورزی خودشان را آب یاری کنند خبر دارم 40 هزار هکتار زمینهای گل فرج که شیبشان به سمت ارس است به نام احیای دریاچه ارومیه و با پول دریاچه ارومیه برای افراد خاص آبیاری شده است. - به هیچ وجه برای احداث سد و تخریب دریاچه تلاش نکردیم بحث ما احداث آب بندان بود تا برای جلوگیری از سیلاب‌ها و زمینهای کشاورزی استفاده شود سدهای ارومیه را تعطیل کردند و بعد در آذربایجان شرقی سد زدند.
- من زمان احداث جاده دریاچه ارومیه، کارمند محیط زیست و دو دوره نماینده مجلس بوده ام. شما در ارومیه زندگی نکرده اید و برای ما از این کاخ شیشه ای تصمیم می گیرید. آن جاده حیات و ممات زندگی ماست. ما گاهی ساعت ها مشکل تردد و امنیت داشتیم. ما در این کارگروه وزیر راه و شهرسازی را داریم که ایشان باید می آمد و توضیح می داد که چرا طرح ساخت جاده را کاملا اجرا نکرده است. در ایجاد بحران دریاچه ارومیه همه مقصر هستند. - آقایان هیچ سرمایه گذاری کلانی در استان ما ندارند. هیچ کارخانه بزرگی با کارگران بالای 1000 نفر در استان ما نیست. 99 درصد سرمایه گذاری استان توسط بخش خصوصی است و این در حالی است که مردم ما سالانه چندین میلیارد دلار با صادرات میوه ارز وارد کشور می کنند. ما شش سال است از لحاظ کنسانتره رتبه اول را در کشور داریم. کشت و صنعت مغان یک کشت و صنعت ویژه و صنعتی است. |
| محمد درویش/ عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور | - بر اساس این تفکر که استان خوزستان 30 درصد تمام آب های سطحی را جذب می کند، تعداد زیادی سد در این استان احداث شده و ببینید چه بلایی سر خوزستان آمده است. تمام تالابهای خوزستان با مشکل عظیم روبرو شده، از جمله تالاب شادگان که تالاب بین المللی ماست. یک میلیون نفر نخل در اروند کنار خشک شده است. این طرز تفکر و شیوه مدیریت در کشوری که در کمربند خشکسالی دنیا قرار دارد و ممکن است تفاوت ریزش های آسمانی در آن طی دو سال بین 60 تا 70 درصد باشد، تفکر خطرناکی است. ما تنها در صورتی مجاز به انتقال آب بین حوزه ای هستیم که خطر مرگ مردم وجود داشته باشد! هزینه این انتقال ها سرسام آور است. کدام کشاورز با آب 2.8 دلار می تواند روی پای خود بایستد؟ - وضعیت دریاچه ارومیه از وضعیت سایر نقاط کشور به مراتب بهتر است. میانگین تبخیر این حوزه 1000 میلیمتر است، در حالی که میانگین تبخیر کشور 2000 میلیمتر است. راندمان کشاورزی در کشور ما 30 درصد و ضایعات آن 35 درصد است. اگر ما این همه هزینه انتقال آب را صرف افزایش بهره وری کشاورزی می کردیم و راندمان آن را به حد استاندارد می رساندیم، این کشاورزی می توانست با همین میزان آب سه برابر اکنون بازدهی داشته باشد. - سازمان محیط زیست از وزن لازم در سبد تصمیم گیری های دولت برخوردار نیست. محیط زیست را به راحتی دور می زنند. من در سال 86 برای بررسی منطقه به سد باران دوز رفتم و در آن زمان سد در حال ساخت بود، در حالی که در سال 82 محیط زیست اولین هشدار را نسبت به ساخت این سد داده بود. در آن بازدید، مدیر کل محیط زیست استان به من گفت که به من گفته اند اگر با ساخت این سد مخالفت کنی، ما دیگر کلا مدیر کل محیط زیست در استان نمی خواهیم. - بنده به شدت با پیشنهاد استاندار آذربایجان غربی در خصوص باور‌سازی و انتقال آب به دریاچه ارومیه مخالف هستم. باید در رفع مشکل دریاچه ارومیه مردم را در تصمیم‌گیری‌ها دخالت دهیم و تصمیم‌گیری به جای آنها بپرهیزیم. |
| وحید جلال‌زاده/ استاندار آذربایجان غربی | من از همان ابتدا مطالبی را گفته‌ام. هر منطقه شرایط خاص خود را دارد و اگر همان میزان بارش دریاچه وان (ترکیه) که میزان افزایش دما و بحث کشاورزی و آبخیزداری را مقایسه کنید مطمئنا اتفاقی که در ایران افتاده در ترکیه نیفتاده است. همکاران من اخیراً بازدیدی را از همان منطقه داشتند که نشان می داد آبخیزداری و سفره‌های زیرزمینی تغذیه شده است در حالیکه 13 درصد منابع طبیعی ما آبخیزداری است. انتقال بین حوزه‌ای راه اول نیست و مطالعه شده که یک پروژه از جنوب استان آذربایجان غربی آب را به دریاچه ارومیه بیاورد. - اینکه منابع آبی برای نجات دریاچه ارومیه به‌ویژه در یکی دو سال اخیر کم اختصاص پیدا کرده شکی نیست. از سال 87 که در اجلاس «باری» تفاهمنامه‌ای بین وزرا اجرا شد و بعد در سال 89 دولت یک کارگروهی به ریاست معاون اول با اختیارات رئیس جمهور طبق قانون اساسی و هیئت دولت اختیاراتی را به کارگروه اختصاص داد. - باید آب بهینه به کشاورز داده شود. ما الان 93 درصد آب مصرفی‌مان در حوزه کشاورزی است و اگر یک سوم این آب به شکل کشاورزی مدرن و تحت فشار ارائه شود در حقیقت آب مناسب و بهینه در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد. - پیش از سال 88، 25 هزار هکتار از اراضی استان آذربایجان غربی تحت فشار بوده که هم اکنون این رقم به 50 هزار هکتار افزایش یافته است. در سال 57 استان آذربایجان غربی جمعیتی بالغ بر 700 هزار نفر داشت اما هم اکنون این رقم به 3 میلیون و 25 هزار نفر رسیده است و عمده فعالیت شهروندان این ناحیه را فعالیت‌های کشاورزی تشکیل میدهد. - برخی فقط به نام دریاچه ارومیه دقت میکنند و فکر میکنند که ما می‌گوییم آب را به ارومیه بدهیم. این در حالی است دریاچه ارومیه دارای سه حوزه آبخیز است. پیش از انقلاب اسلامی در حوزه آبخیز دریاچه ارومیه فقط دو سد وجود داشت اما هم اکنون ما شاهد احداث 5 سد در این حوزه هستیم. - مردم ارومیه نیاز داشتند که ترددشان به مرکز کشور و پایتخت کوتاهتر شود و مشکلات امنیتی شان حل شود. اما مقامات محلی در هر دوره تصمیم گیرنده نهایی برای جاده شهید کلانتری نبوده اند.
|
| احمدعلی کیخا/ معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست |
- مکاتباتی اکنون در دست دارم که از سال 79 به امضای خانم ابتکار رئیس محیط زیست وقت رسیده که خطرات را به وزیر نیروی وقت و معاون اول رئیس جمهور در آن زمان تمام پیش‌بینی‌ها و اتفاقاتی که الان افتاده را گوشزد کرده بودند و همان زمان هشدار داده شده بود که اگر این روند ادامه پیدا کند دریاچه ارومیه را از دست خواهیم داد. - خیلی جلسه گذاشتیم و صحبت کردیم واقعیت این است که مردم انتظار دارند کاری کنیم و مشکل حل شود. آیا آقایان منکر این می‌شوند که بعد از انقلاب و از سال 58 تا 90 سطح زیر کشت کشاورزی از 158 هزار هکتار به 450 هزار هکتار رسیده. حتی دیروز رقمی به من دادند که سطح زیر کشت کشاورزی اکنون به 680 هزار هکتار می‌رسد یعنی 4 برابر قبل از انقلاب که هر هکتار به طور متوسط 10 هزار مترمکعب آب می‌خواهد یعنی 4 تا 5 میلیارد مترمکعب آب را به بخش کشاورزی برده‌ایم.
- آمار داریم تولید کشاورزی بالا رفته است ولی به چه قیمتی! یکی از هزینه‌های این امر از دست دادن دریاچه ارومیه است که باید شهامتش را داشته باشیم و آن را بپذیریم. ما را مجبور کردند و سد زدند و آب را انتقال دادند الان باید بپذیریم که احیای دریاچه ارومیه مثل یک جراحی بدون هزینه نمی‌شود و مردم، مجلس و دولت همه باید هزینه آن را بپذیرند حتی طرح مدیریت و محافظت از تالابهای در مجلس هشتم و نهم مطرح شده و قرار است آن را به عنوان لایحه از طرف دولت ببریم که خانم ابتکار آن را پذیرفته است. - ما معتقدیم مدیریت منابع آب در کشور مثل هر منبع دیگری بهتر است مدیریت علمی باشد تا اینکه ما تحت فشارها و غیره تصمیم بگیریم. در مواردی نه فقط نمایندگان محترم، بلکه سایر گروه ها طرحی را بدون اینکه همه ملاحظات را طی کند، مصوب می کنند و در لایحه دولت هم ذکر می شود. حتی یک سند برای جاده دریاچه ارومیه نمی توانید بیابید که سازمان حفاظت محیط زیست آن را تایید کرده باشد، چون چنین چیزی هرگز رخ نداده است.
- باید بپذیریم که اشتباه کرده‌ایم و بعد به دنبال راهکار باشیم. مشکل دریاچه ارومیه نه تنها توسط دولت و مجلس بلکه با همراهی دولت و مجلس و مردم و همکاری سایر دستگاهها عملیاتی است. نباید با تصمیم‌گیری‌های خود مشکل کشاورزان را افزایش دهیم و در صورت آسیب دیدن کشاورزی مردم آذربایجان باید هزینه آن توسط دولت پرداخت شود. |
در بخش پایانی مناظره، به انتخاب حاضران در برنامه نادر قاضی پور و محمد درویش به مناظره دو نفره پرداختند
در جدول زیر مهمترین بحث های مطرح شده از سوی این دو نفر را می خوانید
| نام | اظهار نظر |
| نادر قاضی‌پور | - استان ما در منطقه ای واقع شده که با عراق همسایه است، کشوری که سال ها است دولت مرکزی ندارد و ناامن است. مناطق کردنشین ترکیه هم که همسایه ما هستند، وضعیت مشابهی دارند. بنابراین ما در سال های گذشته برای رونق کشاورزی خود امنیت کافی نداشتیم که البته با زحمات برادران نیروی انتظامی، وضعیت الان خیلی بهتر شده است. - مردم آذربایجان قبلا در زمستان ها برای کار به جنوب کشور یا کویت می رفتند، اما الحمدلله در خود کشور کار می کنند و نتیجه زحمتشان عاید وطنشان می شود. در سال های 77، 78 و 79، برای سه سال متوالی ورودی آب دریاچه ارومیه کاهش یافت و خشکسالی اثرات ناگوار بسیاری داشت، به طوری که 4.5 میلیارد متر مکعب آب دریاچه کاهش یافت. مسئولان زیست محیطی آن زمان کجا بودند؟ مسئولان استان عملکرد بسیار بدی در سال 90 داشتند و مشکلات زیادی به استان و دریاچه وارد کردند. - به جز جلسات فرمالیته صدا و سیما، هیچگاه معاونان وزارت نیرو، محیط زیست، وزارت کشور و مسکن و شهرسازی و سایر دستگاه های مسئول در ارومیه جلسه تشکیل نداده اند تا کارهایی که انجام نداده اند، مثل لایروبی سیمینه رود و زرینه رود و .... بررسی شود. - هم‌اکنون سونامی نمک آغاز شده است. در این میان آذربایجان شرقی بیش از آذربایجان غربی آسیب می‌بیند.
- روزانه در شهرستان‌ها چندین چاه پلمب میشود و 2.5 میلیارد آب دریاچه ارومیه به سایر بخشها انتقال داده میشود.
|
| محمد درویش | تالاب کانی‌برازان یک تالاب اقماری است و چند سال پیش داشت خشک می شد. همین بچه های محیط زیست رفتند با مردم منطقه حرف زدند و گفتند اگر به جای شلیک با اسلحه به پرندگان، بخشی از حقابه خود را به تالاب بدهید و باعث نجات آن و بازگشت پرندگان مهاجر شوید، هم سبب تقویت منطقه و هم نجات تالاب می شوید. با تعامل محیط زیست و همکاری مردم این اتفاق افتاد و مردم کانی برازان الان می گویند این تالاب خون ماست. اگر این ظرفیت سازی در حوزه جاده شهید کلانتری دریاچه ارومیه هم می شد و مردم را محرم می دانستیم و نگاه امنیتی را از تشکل های مردم نهاد برمی داشتیم، مردم بهترین ابزار و مولفه برای نجات دریاچه بودند تا برای یک مدت 5 تا 10 ساله فعالیت کشاورزی خود را به نفع دریاچه ارومیه کاهش دهند. - ما فکر می کنیم اگر آب شیرین به دریاچه شور برود، حرام می شود. در سال 74 همایشی در تبریز برگزار و پیشنهاد شد آب از دریاچه ارومیه به ارس انتقال یابد تا از شر این غده سرطانی خلاص شویم. اما مدیریت حوزه چشم خود را بست و اجازه افزایش مساحت اراضی کشاورزی شد. - من می پذیرم که سازمان حفاظت محیط زیست هرگز نتوانسته به وظایف خود طبق اصل 50 قانون اساسی عمل کند. این اصل می گوید محیط زیست لازمه حیات مردم است. سازمان محیط زیست به عنوان نهادی فراتر از وزارتخانه ها باید بر وزارت نیرو نظارت می کرد و هشدار می داد و اگر وزیر به وظایف خود عمل نمی کرد، موضوع را به مجلس ارجاع می داد. خود نمایندگان هم وظیفه نظارتی دارند و به جای اعتراض به اینکه چرا سدها در فلان استان است و در استان ما نیست، باید بر روند احداث سدها نظارت می کردند. - شما مرتب به انتقال آب شور به بخش صنعت اعتراض دارید، در حالی که طبق آمارها تا 90 درصد آب دریاچه ارومیه دارد به کشاورزی اختصاص می یابد و صنعت تنها 4 درصد تخصیص آب دارد. این در حالی است که کشاورزی ما با بضاعت فعلی مثل یک کودک نابالغ است که دارد منابع را می بلعد و بازدهی کافی ندارد.
- در عهدنامه بالی مقرر شد 1.8 میلیارد متر مکعب از آب دریاچه ارومیه را آذربایجان غربی، 300 میلیون متر مکعب را آذربایجان شرقی و 800 میلیون متر مکعب را کردستان تامین کند. آیا استان شما به تعهدات خود طبق این عهدنامه عمل کرده است؟
- ماجرای غرب کشور (بین‌النهرین) به این دلیل بوجود آمد که دولت ترکیه از ضعف دولت عراق سوء استفاده کرد و حقآبه دجله و فرات را کاهش داد و همین مسئله باعث شد تا چشمه‌های گرد و خاک از 6 مورد به 24 مورد افزایش یابد. ترکیه متوجه نیست که آب کالای زیستی است در حالیکه نفت کالای اقتصادی است. باید به مردم پایین دست احترام بگذاریم. به همین دلیل است که با طرح بارورسازی ابرها مخالف هستم. - سیبی که از آذربایجان غربی صادر میشود 6 برابر سیب تاکستان آب مصرف میکند. در واقع صادر کردن سیب همان صادر کردن آب است. |
۴۷۴۷
نظر شما