دیپلماسی رو در رو: موفقیت یا شکست؟

حسام الدین واعظ زاده*

سابقه دیپلماسی رودر رو عمدتا به کنگره وین بین سالها 1814 و 1815 بر می گردد، زمانی که اروپا بعد از شکست ناپلئون بدنبال ایجاد نظم جدیدی در جهان بود. گردهمایی های بین المللی و بویژه در قالب سازمانهای بین المللی مانند سازمان ملل، معمولا در غیاب تشریفات رسمی، فرصت مناسبی برای دیدارهای دیپلماتیک بویژه میان رهبرا ن و سران کشورها فراهم می آورد. دیپلماسی رو در رو در سازمانهای بین المللی حساسیتهای ملاقاتهای دوجانبه و رسمی که مستلزم تشریفات سفر یک مقام رسمی به کشور دیگر است را ندارد. ملاحظاتی از این دست که چه کسی میزبان و چه کسی میهمان و چه کسی باید به ملاقات کدام طرف برود و اینکه آیا نتایج ملاقات با موفقیت و شکست همراه می شود، وجود ندارد.
بر اساس سخن رییس جمهور که "در عالم سیاست هر اتفاقی امکانپذیر است" خود نشان از اهمیت و نیز حساس بودن این ملاقات غیر رسمی از یک طرف، و میزان نفوذ افراد و گروههای موثر در شدن یا نشدن این دیدار میان دو رییس جمهور دارد.
ممکن است برخی از افراد با نفوذ در هر دو کشور چنین تفسیر کنند که نبایستی عجله کرد و باید تا جای ممکن چانه زنی نمود و سر فرصت، مثلا برای سال آینده برنامه ای تنظیم کرد تا بتوان در دیدار رسمی بیشترین قسمت کیک را نصیب خود نمود. برخی هم بر این نظر هستند که اصلا نیازی به چنین دیداری میان دو رییس جمهور حتی در آینده نیز نخواهد بود.
اما باید توجه داشت که همین دیدار کوتاه می توانست مقدمه ای برای دیدار رسمی سال آینده باشد و تاثیرات خود را در روابط دو جانبه باقی بگذارد. بنظر می رسد هرگونه دیدار میان روسای جمهور ایران و آمریکا می بایست در زمان اجلاس پاییزه سازمان ملل برگزار شود، اما هیچکس نمی داند تا سال آینده چه اتفاقی خواهد افناد.
ملاقات رو در رو میان روسای دو کشور و درعین حال غیر رسمی می تواند یک گمانه زنی مناسب و نیز نوعی ارزیابی در مورد آثار تبلیغاتی و روانی آن بر طرفین نیز فراهم نماید. بویژه آنکه در دیدار چهره به چهره، هیچکس منتظر یک توافق و دستاورد مهم میان دو طرف نیست.
اجلاس سالانه سازمان ملل مکانی است که می تواند فرصتهای ویژه ای را برای کاهش تنشها و فهم دوجانبه میان دو دشمن دیرینه فراهم آورد. باید توجه داشت در همین حد هم، سخنان مفاهمه آمیز رییس جمهور آمریکا و ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، تاثیر مثبت خود را بر کاهش فضای تنش آلود و بدبینانه در سطح منطقه ای و بین المللی برجای گذاشته است.
اگرچه وزیر خارجه ایران با وزرای خارجه آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان و خانم اشتون و و همچنین رییس جمهورکشورمان با رییس جمهور فرانسه دیدار داشته اند و در نوع خود واقعه ی مهم برای فهم و درک مواضع یکدیگر محسوب می شود، اما ملاقات غیر رسمی روسای جمهور ایران و آمریکا در سازمان ملل نیز می توانست لااقل بخشی از فضای بدبینی و بی اعتمادی میان طرفین را از میان بردارد.

* استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران

4949