دوشنبه 23 آذر سمیناری یک‌روزه، با عنوان فضای مجازی، ملاحظات اخلاقی، حقوقی و اجتماعی از سوی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در تالار این دانشکده برگزار شد.
قصد از این نوشته تقریر نکات قوت و ضعف این سمینار نیست، بلکه توجه‌دادن به برخی نکاتی است که در این سمینار درباره فضای مجازی و اینترنت مطرح شد و متاسفانه کمتر گوش شنوایی پیدا می‌کند. تو گویی که نهاد نظری و آکادمیکی چون دانشگاه‌ساز خود را در دستگاهی دیگر کوک می‌کند و نهاد اجرایی، همانند دولت بی‌توجه به مقام و دستگاهی که این ساز کوک شده است، خوانشی از لونی دیگر را استمرار می‌بخشد. به قول اهل موسیقی این در ابوعطا می‌خواند و آن در ماهور جواب می‌دهد. نتیجه این ناهماهنگی‌ها، البته چیزی جز سردرگمی شهروندان و فرسوده‌شدن وقت و انرژی آنان نیست و نخواهد بود.
برخی از نکات مطرح شده در این سمینار همانند میزان استفاده از مطالب هرزه‌نگارانه اینترنت از سوی جوانان و نوجوانان ایرانی و تفاوت فاحش و آشکار آمار مراجع رسمی با آمارهای غیر رسمی، نبود و کمبود قوانین زیرساختی در این زمینه که یکی،دیگری را خنثی نکند و از آن مهمتر بی‌توجهی به اخلاق استفاده از فضای مجازی و بی‌اعتنایی دولت به این مقوله نکاتی بود که در این سمینار مطرح شد و البته تنها فایده آن این بود که گروهی از اهل رسانه و اینترنت و دانشگاه سخنان یکدیگر را شنیدند و بر معرفت خود نسبت به این مسائل افزودند و دریافتند که در حوزه نرم‌افزاری و فکری و سخت افزاری فضای مجازی در کجای جهان ایستاده‌اند.
دوم: می‌گویند تا بسترهای نظری چیزی فراهم نشود،اجرا و عمل کردن راه رفتن در تاریکی است. اگرچه مجموعه مقالات ارائه شده و چینش سخنرانان و سخنان این سمینار به گونه‌ای بود که شنونده اندکی آشنا به بحث نکته‌ها از آن بر می‌گرفت، اما به نظر می‌رسد جای برخی دست‌اندرکاران اجرایی این گونه امور در سمینار خالی بود و این از عجایب برگزاری سمینارهای مختلف در موضوعات متفاوت است که کمتر مسئولی پای آن بنشیند.
این در حالی است که هر مسئول اجرایی برای گام نهادن در وادی اجرا نیازمند فهمی چندساحته و چل تکه از یک موضوع است و تا چنین فهمی از کل ماجرا به دست نیاید،حکایت آنان همانند داستان فیل در تاریکی مثنوی و ندیدن دریا و نگریستن در کف است:
چشم دریا دیگرست و کف دگر
کف بهل وز دیده دریا نگر
جنبش کف‌ها ز دریا روز و شب
کف همی بینی و دریا نه عجب
ما چو کشتی‌ها به هم بر می‌زنیم
تیره چشمیم و در آب روشنیم
تنها یک تن از افرادی که مسولیتی در بخش فیلترینگ سایت‌ها داشت، به این سمینار آمده بود تا شنونده باشد و سه چهار سخنرانی ابتدایی را شنید و رفت. به گمان من باید بر این مسئول درود فرستاد که در میان کوهی از کارهای خود به این درک و دریافت رسید که باید بر معرفت خود نسبت به کاری که در حال انجام آن است بیفزاید. و البته از زبان دکتر یونس نوربخش، رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی دینی دانشگاه تهران بشنود «تحقیقات غیررسمی و مهمتر از آن گزارش‌های مربوط به نتایج جست‌وجوی کاربران ایرانی در سایت‌های موتور جست‌وجو، نشان از مصرف بالا و تاحدی غیرمتعارف هرزه‌نگاری اینترنتی در ایران است.»
وی اصلی‌ترین مشتریان این وب‌سایت‌‌ها و محصولات اینترنتی را نوجوانان دانست که در کنار کودکان بیشتر از سایر رده‌های سنی در معرض آسیب‌های هرزه‌نگاری قرار دارند. این استاد دانشگاه سیاست مقابله با هرزه‌نگاری در ایران، را فیلترینگ به شکل گسترده و گاه افراطی دانست و ... تقویت سواد رسانه‌ای به‌طور کلی و سواد دیجیتالی یا سواد سایبر به طور خاص برای استفاده از فضای مجازی را از جمله راه‌حل‌هایی دانست که می‌تواند موثرتر از فیلترینگ باشد.»
سوم: در تاریخ کار روزنامه‌نگاری‌ام تنها دو مسئول را به یاد دارم که پای ثابت این‌گونه برنامه‌ها بودند و در ریزترین جزییات آن دقیق می‌شدند و تشنه دانستن بودند. اولی اقای مسجدجامعی است که درکش از فرهنگ و تناسبات میان‌آن با فضای ایران، درکی چند وجهی و منظومه‌ای است و متاسفانه اکنون کمتر مسئولیت اجرایی دارد و دیگر، جناب مهندس نصرالله جهانگرد که در همین سمینار مقاله‌ای ارائه کرد و همو بود که با درک شرایط ملتهب امروزی بهترین کار برای نهادهای قانونگذاری عرصه فضای مجازی را سکوت و واگذاشتن همین وضعیت برزخی دانست.
آقای مسجدجامعی هم که در دوره‌ای بحث قانون کتاب و ارائه آن مطرح شد،در نهایت به این جمع‌بندی رسیدند که بهتر است لایحه این قانون مسکوت باقی بماند، چرا که می‌دانست فهم نهادهای قانونگذاری از پدیده‌های مرتبط با کتاب و کتابخوانی ، فهمی بطئی و ابتدایی است و آنان نمی‌توانند پیچیدگی‌های دنیای کنونی را درک و دریافت کرده و سپس در قانون تزریق کنند و امکان دارد برونده این لایحه چیزی نباشد که منظور طراحان آن بوده است و همین نظر را آقای جهانگرد هم در این سمینار مطرح کردند که به دلیل فقر نظری در حوزه قانونگذاری و فضای ملتهب جامعه، بهتر است در کوتاه مدت لایحه و طرحی در زمینه فضای مجازی به مجلس ارائه نشود.
در نهایت به نظر می‌رسد نبود نگاه منظومه‌ای در نظاره به هر پدیده‌ای که از غرب وارد می‌شود، افراط و تفریط‌هایی را در سطح اجرا به بار خواهد آورد که علت اصلی آن به فقر نظری و نبود بینش در مسئولان بازمی‌گردد.
سیدابوالحسن مختاباد
کد خبر 31513
نظر شما