با افزایش جرایم، تخلفات رانندگان کم می‌شود؟

 رانندگان ایرانی با دریافت 19 میلیون برگ جریمه در طول 7 ماه به جمع پرتخلف ترین رانندگان جهان پیوسته‌اند.

آمارهای رسمی راهور نشان می دهد طی 7ماه ابتدایی سال جاری برای رانندگان سراسر کشور 19 میلیون برگه جریمه صادر شده است که این تعداد نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از 17 درصد رشد نشان می‌دهد. حرکات مارپیچ، انحراف به چپ و سرعت غیر مجاز بیشترین تخلفات ثبت شده در این مدت اعلام شده‌اند.

همزمان جانشین رییس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی هم از کشته شدن 17 هزار و 333 تن در تصادفات رانندگی طی 8 ماهه امسال خبر داده و می گوید 11 هزار و 961 تن در تصادفات جاده‌ای برون‌شهری جان باختند. به این ترتیب طی این مدت 70 درصد تلفات تصادفات رانندگی در جاده‌های کشور رخ داده و علت بیشتر این حوادث عامل انسانی بوده است.

در وقوع تصادف 3 عامل انسان، راه و خودرو نقش دارند که در ایران عامل انسانی بیشترین علت وقوع تصادفات است. بررسی های پلیس ایران نشان می دهد 60 درصد از تصادفات 8 ماه اخیر در روز و 40 درصد نیز در شب اتفاق افتاده است.همچنین بیشتر این تصادفات رانندگی به خاطر بی توجهی راننده به جلو با 33 درصد بوده است که ناشی از صحبت راننده با سرنشینان، خواب آلودگی،‌ استفاده از دخانیات و تلفن همراه بوده است.

این عوامل در حالی به عنوان مهمترین دلیل وقوع تصادفات حادثه ساز در ایران مطرح است که در کشورهای توسعه یافته و یا درحال توسعه از کمترین تاثیرگذاری در تصادفات برخوردار است.  

بیشتر کارشناسان انتظامی و ترافیکی بازدارنده نبودن قوانین رانندگی در ایران را به عنوان مهمترین دلیل این اتفاق می دانند. از جلمه سردار احمدی مقدم فرمانده نیروی پلیس که می گوید: «اکنون برخی از جریمه‌ها حالت بازدارندگی ندارند و برخی رانندگان به ویژه رانندگان خودروهای گران‌قیمت به پلیس می‌گویند، جریمه کن می‌خواهیم برویم و پس از جریمه، مجددا با سرعت و تخلف ادامه مسیر می‌دهند.».

معاون این فرمانده در پلیس راهور ناجا نیز معتقد است جریمه‌های رانندگی در ایران به اندازه کافی بازدارنده نیست؛ خصوصا جرایمی که برای تخلفات منجر به مرگ و حادثه‌ساز است. این ها تنها گلایه‌های فرماندهان نیست که مقایسه های  بین کشوری نیز تایید کننده این اظهارات است.

در برخی کشورها مانند سوییس صحبت با تلفن همراه در حین رانندگی 3 سال زندانی دارد حال آنکه همین عمل در ایران 4 هزار تومان جریمه دارد. در انگلستان همین عمل بین 30 تا 60 پوند جریمه دارد که این مبلغ در صورت وقوع سانحه تا سقف یک هزار پوند افزایش می یابد.  در یکی دیگر از کشورها، عبور از چراغ قرمز 4 هزار دلاران جریمه دارد که این رقم در ایران کمتر از 20 هزار تومان است.

در این میان کارشناسان متعددی معتقدند با افزایش میزان جرایم رانندگی و یا افزودن محرومیت های اجتماعی و حتی زندان می توان در کاهش تصادفات تاثیرات جدی گذاشت. به اعتقاد این عده وقتی که قوانین از عنصر بازدارنگی برخوردار می شوند رانندگان با سود و زیان در هنگام تخلف از انجام آن صرف نظر می کنند. 

سرهنگ غلامرضا روشنی، رییس اداره تصادفات راهور تهران بزرگ در این باره معتقد است:‌‌« یکی از ابزارهایی که می تواند افراد را به قانون گرایی ترغیب کند جریمه است اما این جرایم باید متناسب با نوع تخلف باشد که متاسفانه در ایران نیست و از همین رو نیز شاهد هستیم که جرایم چندان بازدارنده نیستند». او می گوید به عنوان نمونه اخیرا خوردویی را با 270 کیلومتر سرعت در بزرگراه متوقف کردیم که راننده اش به جای تقاضای بخشش یا اقرار به اشتباه از مامور خواسته بود سریعتر جریمه اش کند که به کارش برسد.» سرهنگ روشنی می گوید این درحالی است که همین راننده در دبی بازداشت خواهد شد. او نتیجه می گیرد در مجموع قوانین باید به گونه ای باشد که کسی جرات تخلف نکند.

یک کارشناس ترافیکی هم در این مورد می گوید: «مجازات در حال حاضر برای تخلفات رانندگی در حدی نیست که خوانندگان درون شهری و جاده‌ای را مجبور به رعایت مقررات نمایند» جلیلی البته به این نکته نیز اذعان دارد که جریمه تنها راه اصلاح رفتار رانندگان نیست و برای رسیدن به یک حرکت مدنی در این زمینه یکی از کارها، آموزش و فرهنگ‌سازی بخصوص از طریق صدا و سیما و رسانه هاست.

با چنین تحلیلی در سالهای اخیر موافقان چندین بار اقدام به افزایش میزان جرایم رانندگی در کشور کرده اند که مهمترین هدف اعلام شده آن همانا افزایش قدرت بازدارندگی قوانین در کشور بوده است. این تصمیم ها البته همواره مخالفانی داشته است که معتقد بودند این اقدام سلبی بیش از آنکه اثرگذار باشد باعث ایجاد بدبینی مردم نسبت به پلیس خواهد شد.این عده استدلال می کنند افزایش تخلفات در سالهای پس از افزایش جرایم خود گواهی بر ناکارآمد بودن افزایش جرایم است.

این دسته پیشنهاد می کنند پلیس و نهادهای کشوری به جای صرف انرژی در این مسیر به فرهنگ سازی در میان مردم اقدام کنند. اما سرهنگ روشنی این استدلال را چندان قوی ندانسته و معتقد است این اقدامات در دنیاجواب داده است. او در رابطه با افزایش تخلفات درسالهای پس از افزایش جرایم نیز می گوید: «بهتر است به افزایش خودروها و رانندگان نیز در این مدت توجه کنیم».

معاون آموزش پلیس راهنمایی تهران با اذعان به اینکه آموزش حتما باید در دستور کار قرار بگیرد افزایش جرایم را امری اجتناب ناپذیر برای کنترل تخلفات می داند. سردار رویانیان هم می گوید برخی معتقدند افزایش نرخ جرایم رانندگی به سبد خانوارها منتقل می‌شود اما به نظر من اگر کسی خودش تخلف نکند جریمه نمی‌شود، لذا جریمه جزئی از سبد خانوارها نیست.

در آخرین اقدام بازدارنده از این دست اخیرا دولت میزان جرایم تخلفات رانندگى در شهرها و جاده‌هاى کل کشور را اصلاح کرد که بر اساس آن جریمه میزان تجاوز از سرعت مجاز در جاده‌ها و شهرهاى بزرگ از 250هزار ریال به 300هزار ریال و در سایر شهرها از 100هزار ریال به 150هزار ریال افزایش مى‌یابد.

بر اساس این مصوبه، جریمه هرگونه حرکات نمایشى با خودرو مانند دور زدن در جا، لایى‌کشى و حرکات آکروباتیک در سطح راه‌ها و خیابان‌ها در جاده‌ها و شهرهاى بزرگ از 300 هزار ریال به 350 هزار ریال و یک هفته توقیف خودرو و در سایر شهرها از100 هزار ریال به 200 هزار ریال و سه روز توقیف خودرو افزایش یافته است. پلیس کشور امیدوار است با افزایش جرایم بتواند تا حد زیادی از وقوع سوانح رانندگی در کشور بکاهد.