معرفی ارسباران
ارسباران یا قره داغ، ناحیه‌ای کوهستانی است با وسعت حدود ۱۲ هزار کیلومتر مربع در شمال شرق استان آذربایجان شرقی که با دو کشور؛ جمهوری آذربایجان و ارمنستان همسایه است .ارسباران با ۱۸ محال معروف خود در تقسیمات کشوری ابتدا شامل شهرستان اهر می‌شد و امروز شامل شهرستان‌های اهر، ورزقان، کلیبر، خداآفرین، هریس، هوراند و بخش‌هایی از شهرستان‌های جلفا، مشکین شهر، پارس‌آباد و گرمی می‌شود. طبیعتی شگرف که در گوشه ای از شمال غرب کشور یله داده است؛ با چشم اندازهایی متفاوت که از جلگه های گرمسیری تا رشته ی کوهستانی سردسیر را در ب می‌گیرد و با زیست انسانی نیز پیوندی دیرینه دارد.
خطه‌ی ارسباران (قره داغ) مناطقی همچون پارک ملی کنتال، پناهگاه حیات وحش کیامکی، منطقه‌ی حفاظت شدهی ارسباران، منطقه‌ی حفاظت شدهی یای قاری و منطقه‌ی شکار ممنوع هوراند (هشته سر) را در بر گرفته است. بخشی از منطقه حفاظت شدهی ارسباران به خاطر زیست‌بوم‌های گوناگون، ارزش زیستی بالا و در برداشتن گونه‌های گیاهی و جانوری کم‌مانند، در سال 1976میلادی از طرف سازمان یونسکو به‌عنوان «ذخیره‌گاه زیست‌کره» اعلام شده است. در منطقه‌ی ارسباران ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸گونه پستاندار و ۲۲ گونه ماهی شناخته شده است. از پستانداران منطقه می توان به مارال، شوکا، کل و بز، قوچ ومیش ارمنی، پلنگ، سیاه گوش، خرس قهوه ای و... اشاره کرد. پرندگانی همچون سیاه خروس ارسباران، کبک دری، قرقاول ارسباران، عقاب قهوه ای، زاغ خالدار، و دراج اشاره کرد. از میان دو هزار و ۴۰۰گونه‌ی گیاهی شناسایی شده در آذربایجان، حدود هزار و ۴۰۰ گونه در جنگل‌های ارسباران زیست می‌کنند. در سال‌های اخیر دکتر محمدرضا آصف طی چند سال نمونه‌برداری مداوم، قارچ‌های منطقه ارسباران را جمع آوری و شناسایی کرده که شمار آن‌ها به بیش از ۲۵۰ گونه رسیده است.
تهدیدات زیست محیطی در ارسباران
متأسفانه در سال‌های اخیر، این منطقه‌ی زیبا به‌دلیل معدن کاوی، چرای بی‌رویه‌ی دام و اجرای برخی طرح‌های عمرانی ناپایدار، دستخوش آسیب‌های فراوان شده‌است. ایجاد راههای ارتباطی همچون کلیبر- جانانلو از زون منطقه‌ی حفاظت شده، طرح های اکتشافی معادن در کوه شیور و فعالیت های معدنی مس سونگون محیط زیست منطقه را تهدید می‌کند. به طور مثال کارخانه‌ی ذوب مس که در طرح توسعه‌ی مس سونگون پیش بینی شده است، روزانه حدود ۴۰۰ تن گاز دی اکسید گوگرد که معادل دو تا سه برابر گاز دی اکسید گوگرد تولیدی از نیروگاه تبریز است، تولید و در فضا متصاعد خواهد کرد. تولید گاز دی اکسید گوگرد در منطقه‌ای به فاصله هفت کیلومتر از جنگل‌های ارسباران آن هم به اندازه‌ی بسیار زیاد و خارج از ظرفیت منطقه، می تواند باعث آسیب‌دیدگی مستقیم گیاهان و جانوران و از بین رفتن پوشش گیاهی حساس منطقه شود. بنابر اخبار منتشر شده در رسانه ها؛ ساخت کارخانه‌ی پالایش و ذوب مس سونگون در حوزه‌ی آبریز « ایلقینا چای» و یا حوزه‌ی « اهر چای» پیش بینی شده است که به گفته‌ی کارشناسان، در صورت نبود کنترل دقیق پساب‌های تولیدی، سرنوشت بسیار خطرناک و مرگباری در انتظار اکوسیستم منطقه و حتی کشور خواهد بود. به باور آنان حتی ممکن است حادثه‌ای مانند فاجعه‌ی « خلیج مینیماتا»ی ژاپن، در دریای خزر تکرار شود.
تشکل های مردم نهاد زیست محیطی؛ از مهم ترین نیازهای ارسباران
به میان آمدن تشکل های مردم نهاد زیست‌محیطی، و ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست در جهت تحقق هدف « زیست پایدار» یکی از مهمترین نیازهای این منطقه به شمار می‌رود. بدین منظور با اقدامی مردم نهاد از سوی "دیده بان کوهستان" صعودی زمستانی به کوه ساوالان (سبلان) را با شعار « حمایت از محیط زیست ارسباران» برنامه ریزی کردیم.
در این برنامه‌ی کوه‌نوردی که در روز 8 اسفند آغاز شد، اعضای تیم توانستند در بعد از ظهر 9 اسفند به قله برسند و تا ساعتی پس از نیمه شب به اهر بازگردند.
اعضای تیم: احد آخجسته، حسن نوبهار، مهدی حسن زاده. پزشک (آنلاین) تیم: دکتر حمید مساعدیان. سازمان‌دهنده و مدیر برنامه: امیر یوسفیان اهری.
قدردانی
امیدواریم این صعود گامی باشد در جهت جلب توجه به موضوع "زیست پایدار" در منطقه. این برنامه، عیدی ما است به آنانی که برای محیط زیست خود می کوشند و اهمیت و حساسیت آن را درک می کنند. در پایان از آقایان؛ عباس محمدی مدیر گروه دیده‌بان کوهستان، صولت همت جو مدیر مسئول نشریه‌ی عصر آدینه ویژه اهر و حامی مالی و معنوی برنامه، علیرضا محرم زاده سردبیر نشریه‌ی عصر آدینه ویژه اهر، جعفر خضوعی سردبیر نشریه‌ی گویا، مهدی همت جو از فعالان توسعه‌ی پایدار اهر، سعید انوری زاده طراح نشان و پوستر برنامه، بابک توحیدی نجاتگر جمعیت هلال احمر، و خانم مژگان جمشیدی روزنامه نگار حوزه‌ی محیط زیست و دیگر دوستانی که ما را در اجرا و پیشبرد این برنامه یاری نمودند، نهایت قدردانی و تشکر را داریم.
گزارش از: امیر یوسفیان اهری
نظر شما